آرامگاه سید حسن غزنوی واقع در روستای آزادوار از توابع بخش هلالی جغتای از بناهای تاریخی شهرستان جغتای می باشد. بنای اصلی آرامگاه این شاعر كه در بین برخی اهالی شهرستان به امامزاده سید حسن نیز معروف است، در اواخر دوره ایلخانی ساخته شده و اسناد تاریخی گویای افزوده شدن بخش هایی در دوره صفویه به این بنا می باشد. سازه اصلی آرامگاه سید حسن غزنوی كه در ۲ كیلومتری روستای آزادوار واقع شده هشت ضلعی است كه بر سه ضلع شمالی، شرقی و غربی آن سه ایوان تعبیه شده و ایوان ضلع جنوبی در میان دو رواق یا ایوان عمیق دو طبقه ساخته شده است. از انتهای هر ایوان یك ورودی به درون باز می شود. اضلاع شمال شرقی، شمال غربی، جنوب شرقی و جنوب غربی هریك مشتمل بر سه ایوانچه دو طبقه است؛ در حالی كه ابعاد و اندازه های آن یكسان نیست و این عدم تجانس موجب شده كه نقشه كلی بنا یك هشت ضلعی نامنظم باشد. به نظر می رسد بنا در دو مرحله ساخته شده است. در مرحله نخست یعنی در اوایل دوران ایلخانی هسته مركزی با فضای داخلی مربع و چهارطاقی و نمای بیرونی هشت ضلعی با گنبدی به ارتفاع سه متر از بام كه بر ساقه منشور كوتاه هشت ضلعی استقرار داشته، ساخته شده و در مرحله دوم مقارن دوران صفویه بر گرد آن ایوان ها و غرفه هایی بنا شده است؛ در حالی كه ابعاد آ‌نها با یكدیگر متفاوت است. بنا از آجر با ملات گل و گچ بر فراز تپه واره ای به گونه ای ساخته شده كه بر دشت جوین مشرف و جلوه ای چشم نواز داشته باشد. بر بالای سردر ورودی ضلع جنوبی كتیبه گچی مربع شكلی نصب شده كه مضمون آن این است؛ «یا قاضی الحاجات یا كافی المهمات». نمای داخلی بنا ساده و دیوارها با طاق نماهای كم عمق از یكنواختی در آمده اما بر فراز گوشه ها ترمبه هایی احداث شده كه مقرنس ها آنرا زینت داده است. بر فراز دیوار در نمای داخلی كتیبه ای گچی به شیوه ثلث به عرض ۳۵ سانتیمتر بنا را دور زده كه آغاز آن «بسم الله الرحمن الرحیم» و ادامه آن «انا فتحنا لك آنجا مبینا» و چند آیه دیگر است. بر بالای كتیبه یك باند تزئینی با گل های چند پر به عرض پنج سانتیمتر بنا را آراسته است. در میانه بقعه صندوق چوبی به طول ۲۵۰ و عرض ۱۸۰ سانتیمتر اخیرا ساخته شده است.
شرح حال
سید حسن غزنوی مشهور به اشرف و با تخلص حسن، شاعر و واعظ سده ششم هجری است. اشرف الدین بخش عمده عمر خویش را به خدمتگزاری پادشاه غزنوی، بهرام شاه و نیز مدتی را هم به خدمت سلطان سنجر سلجوقی گذراند. وی در بیشتر قالب های شعری طبع‌آزمایی كرده و از معاصرین سنایی بود. دیوان او ۸۳ غزل دارد و نزدیك به چهارهزار بیت است. غزنوی در سال ۵۶۵ ه.ق به علت ابتلای ناگهانی به بیماری در روستای آزادوار درگذشت.
آرام دل مرا بخوانید بر مردم چشم من نشانید آوازه عشق من شنیدید اندازه حسن او بدانید
از دور در او نگاه كردن انصاف دهید كی توانید از دیده و جان و از دل و تن این خدمت من بدو رسانید
ای خوبان او چو آفتابست در جمله شما باو چه مانید عشق انده و حسرتست و خواری عاشق مشوید اگر توانید
توصیه
این بنا اخیرا توسط قاچاقچیان مورد غارت قرار گرفته به همین منظور اداره میراث فرهنگی جغتای از مردم خواسته است در صورت مشاهده هر گونه تحرك مشكوك در اطراف بناهای تاریخی شهرستان به منظور انجام حفاری، مراتب را با این اداره با شماره ۴۵۶۲۱۲۲۸ اطلاع دهند.
