رودخانه زرقان (كمایستان) یكی از جاذبه های گردشگری شهرستان جغتای محسوب می گردد كه از ارتفاعات جغتای سرچشمه گرفته و باجهت جنوبی شمالی به طول چهل كیلومتر جریان می یابد و دارای دو انشعاب بنام هادی و چراغ است كه در فاصله دو روستای حطیطه و زرقان به هم می پیوندند. در مسیر این رودخانه، روستای زرقان به دلیل شرایط طبیعی و چشم اندازهای بسیار زیبایی كه دارد یكی ازمناطق ییلاقی جغتای محسوب می گردد. این روستا دارای دره های زیبا و سرسبز با ارتفاعات بلند و آب و هوای معتدل كوهستانی است كه جلا دهنده روح و جسم خسته هرانسانی است و برروی مخروطه افكنه رشته كوه های جغتای قرار دارد. وجود بند های خاكی و انشعاب رودخانه، طبیعت دل انگیز و فرح بخشی را در اطراف روستای زرقان فراهم نموده است. علاوه بر دره های اطراف روستا در مسیر رودخانه زرقان به طرف شمال به دلیل تغییرجنس خاك و وجود مارن های آهكی رودخانه در بستر خود با فرسایش و انحلال زمین طبیعت زیبایی رابه نمایش گذاشته كه درنوع خود كم نظیر است و در زبان محلی به زاو شهرت دارد. رودخانه زرقان در مسیر خود بستر را فرسایش داده و دره عمیقی به وجود آورده كه حفره های متعدد درطرفین دره ایجاد شده كه بصورت غار درآمده است. یكی از این غارها در محل به نام سیاه تاریكی معروف است، دره مذكور یك پدیده جغرافیایی منحصر به فرد است كه هربیننده با ذوق رابه وجد می آورد. قسمت شمالی دره منظره طبیعی خودراحفظ نموده است وجود و دره مارونی وزیبا فرسایش یافته جلوه ازشكوه عظمت پروردگار است.
لازم به توضیح است كه درگذشته به علت شرایط مناسب، بندی برروی این رودخانه به نام بند الهیارخان با ساروج احداث شده بود كه تا قبل از احداث سد (كمایستان) همچنان در مسیر رودخانه وجود داشت و امروز بعلت احداث سد بروی آن، بند مذكور به زیر آب رفته و سد بتنی باظرفیت شش میلیون مترمكعب آب ایجاد گردیده كه خود توان بالقوه برای جذب گردشگری می باشد. این رودخانه از ارتفاعات جنوبی دشت سپیدار سرچشمه گرفته و سیلاب های آن به دشت جوین رسیده و سفره های آب تحت الارضی را تغذیه می كند. وسعت حوضه آبریز آن نود و سه كیلومتر مربع تا محل ایستگاه حطیطه است.
وجه تسمیه
كلمه زرقان كه در اصل زرگان بوده واژه ای مركب از «زر» به معنی طلا و «گان» به معنی سزاوار و شایسته است و شاید اطلاق كلمه زرگان به این روستا به سبب زمینهای مرغوب وزرخیز این خطه بوده است كه بعدها به زرقان مبدل شده است، اما معانی دیگری نیز به زرقان نسبت داده شده است، نظیر زركان به معنی مكان زر،كه به مرور زمان دستخوش تغییرات شده و به زرقان تبدیل شده است.
تاریخچه
قدمت تاریخی دقیقی برای روستای زرقان تخمین زده نشده است، اما آمار متفاوتی از روستا ارائه شده است، یكی از قدیمی ترین آثار مكتوب درباره روستای زرقان را می توان به سفرنامه هوتم شیندلر اشاره كرد كه حدود ۱۲۷سال پیش یعنی حدود سال ۱۲۵۵هجری شمسی به دستور ناصرالدین شاه قاجار برای ایجاد خطر تلگراف از شاهرود به مشهد، گذری نیز به روستای زرقان داشته و اطلاعات جالبی درباره روستای زرقان در سفرنامه خود آورده است.
اقتصاد و محصولات
شغل اصلی روستا و اغلب مردم كشاورزی و دامپروری است. گردو مهم ترین محصول روستای زرقان است كه به خاطر مرغوبیت بالا و كیفیت عالی كه دارد شهرت بسیار فراوانی در منطقه پیدا كرده است. بادام دزگر نیز محصول این روستای زیباست. میوه های تابستانی نظیر سیب محلی آلبالو و گیلاس و گوجه و ...از دیگر محصولات میباشد.
سوغات
گیاهان خودرو نظیر ریواس، آویشن، آجار، شَل، اسطخو دوس، كَكَلَكوتی و میوه های باغی نظیر گوجه سبز، گردو، بادام از سوغات زرقان است.
غذای محلی
از غذاهای محلی كه می توان به فتیر، جوز و كمه (صبحانه محلی)، آش، شِروَیی (سوپ محلی)، كلج جوش، زرك جوش، لوشی جوش و بسیاری دیگر از غذاهای محلی روستا اشاره كرد. نان های محلی نیز بخشی دیگر از جاذبه های روستای زرقان است از جمله این نان ها می توان به نون جوزو پیازی، قلفی، نون روغنی، نون شَلی، نون آجاری، نون با شُون گردو و نان سنتی زرقان اشاره كرد. چندین نوع غذا و دسر محلی از ریواس كوهی نیز توسط اهالی تهیه می شود.
جاذبه های گردشگری
این روستا از آثار تاریخی گوناگونی برخوردار است كه از جمله این آثار می توان به دو مسجد (بالاده و كوچه باغ بالا) و برج های دوقلوی آن اشاره كرد كه متاسفانه در حال حاضر تنها بخش كمی از این برج ها باقی مانده است. اهالی روستا معتقدند كه این برج ها برای نگهبانی و اطلاع رسانی به اهالی از خطر حمله راهزنان و یا سایر بیگانگان مورد استفاده قرار می گرفته و یك راه زیر زمینی نیز وجود داشته كه این دو برج را بهم متصل می كرده است. دیگر مكان های دیدنی روستای زرقان عبارتست از: سد زرقان، رودخانه سرآسیاب، سبست، قلعه سریان، علی كودر، دوری ری، امبروتی، رودخانه نوز و .. قلعه سِریان كه مكانی برای مخفی شدن اهالی در هنگام حمله راهزنان بوده است، به گفته سالخوردگان روستا حوضی در آن وجود داشته كه اكنون فقط نامی از آن وجود دارد. از دیگر
موقعیت مكانی
روستای زرقان در استان خراسان رضوی و در فاصله ی پانزده كیلومتری جغتای واقع شده است. این روستا در غرب استان خراسان رضوی در هفتاد كیلومتری سبزوار قرار دارد.
