تالاب كجی نمكزار در شمال مر كز بخش شوسف و همجوار روستای سهل آباد بوده و فاصله آن از مركز بخش چهل كیلومتر می باشد و زیستگاه پرندگان مهاجری است كه در مسیر خود در فصول مهاجرت بویژه در بهار در آن به استراحت می پردازند. پناهگاه حیات وحش تالاب كجی نمكزار با ۲۲ هزار هكتار شامل تالاب و محدوده جنگلی و یك پدیده منحصر به فرد در شرق ایران است. از آنجا كه این تالاب در فصول پاییز و زمستان دارای آب است به محل امنی برای پرندگان آبزی و كنار آبزی مهاجر و زمستان گذران تبدیل شده و همه ساله پذیرای حدود پنج هزار پرنده مهاجر و در برخی مواقع كمیاب كشور است. تالاب كجی نمكزار نهبندان یك تالاب نمكی و فصلی است كه معمولا اواسط پاییز تا اواسط بهار آبگیری می شود و مهمترین منبع تأمین كننده آب تالاب، ریزش باران و جاری شدن سیلاب های حوزه آبریز نهبندان و چشمه های كرانه تالاب است. این تالاب تنها آبگیری است كه به رودخانه و حتی آبراهه ها وصل نمی شود و در تابستان خشك و در زمستان با جوشیدن آب آبگیری و پذیرای پرندگان و حیوانات مختلف و متعددی است. پرندگانی نظیر خوتكا، فلامینگو، پلیكان و كاكایی از مهمترین پرندگان مهاجر هستند و هوبره، زاغ بور، باقرقره، خرگوش، روباه، گربه شنی، شغال، گرگ و انواع جونده و خزنده از دیگر حیواناتی هستند كه در این منطقه زیست می كنند. این تالاب با برخورداری از برآمدگی های خشكی همراه با پوشش گیاهی مناسب محلی مناسب برای تخم گذاری پرندگان محسوب می شود و پوشش گیاهی عمده تالاب كجی نمكزار نهبندان تاغ، قیچ و گز بوده این گیاهان از پوشش نسبتاً خوبی در این منطقه برخوردار هستند. در كنار آن بوته های فراوان گز، هالوكنموم، آتریپلكس و نی رشد كرده و به چشم می خورد.
یكی از برنامه هایی كه در حوزه تالاب مورد توجه قرار گرفته، آموزش جوامع محلی به ویژه دانش آموزان مدرسه ای است كه در روستای كجی مشغول به تحصیل هستند تا شیوه تعامل صحیح با طبیعت زیبای تالاب و راه های مراقبت از آنرا فرا گیرند. قابل ذكر است كه سالانه جشنواره ملی مجسمه های نمكی در تالاب كجی نمكزار برگزار می شود. گِل موجود در این تالاب دارای چسبندگی بسیار است كه به دلیل نمك فراوان موجود در آن بوده، پس از خشك شدن سفید می شود به همین علت از مجسمه های ساخته شده در این محیط به عنوان مجسمه های نمكی یاد می شود.
زیست جانوری
بیش از چهارده گونه پرنده اعم از گونه های مهاجر آبزی و كنار آبزی در این تالاب یافت می شوند كه شامل بلدرچین معمولی، زاغ نوك قرمز، زاغی، عقاب طلایی، زاغ بور، دال، چكاوك كاكلی، هوبره، سبزه قبا، جغد كوچك، گنجشك درختی، دم جنبانك، ابلق، هدهد و پرستو هستند. همچنین چهارده گونه پستاندار نظیر خرگوش، خارپشت، پامسواكی بزرگ، گرگ، روباه، تشی، كفتار و پایكا در تالاب كجی نمكزار نهبندان زندگی می كنند. زیستن ده گونه خزنده در این تالاب از جمله مارهای قیطانی، دشتی، جعفری، پلنگی و بزمجه بیابانی از دیگر ویژگی های تالاب كجی نمكزار نهبندان است. زاغ بور منحصر به فردترین پرنده آندومیك ایران و جهان به شمار می رود كه تالاب كجی نمكزار نهبندان زیستگاه این پرنده زیبا است و جزو آن دسته از پرندگانی است كه به عنوان جواهر كمیاب و نادر كویر از آن یاد می كنند.
موقعیت مكانی
تالاب كجی نمكزار در حاشیه محور ارتباطی نهبندان-بیرجند قرار گرفته است
