در ادامه دره سردر در ۳۰ كیلومتری شرق شهر طبس و ۵ كیلومتری روستای توریستی خرو و در مسیر چشمه آبگرم حمام مرتضی‌علی به طاق زیبای عباسی برخورد می‌كنیم كه قدمت طاق آن ۴۵۰ سال هست و در زمان شاه عباس بازسازی شده و میان دو كوه نزدیك به هم ساخته شده و بنایی آجری است كه در قسمت بالا و یا تاج آن سنگ به كار رفته است.
سد تاریخی عباسی یكی از نمونه های عالی خلاقیت، دوراندیشی و سخت‌كوشی ایرانی است. این سد ۲۵ متری كه در میان مردم محلی به طاق عباسی معروف است، یك نمونه بی نظیر توسعه پایدار محسوب می شود.
ایرانیان در دره های تنگ، سدها را روی طاق های آجری احداث می‌كردند كه بدین ترتیب نیاز به سیستم انحراف در حین احداث مرتفع می گردد. این روش خلاقانه با كاركرد كاهش بیشینه سیلاب سیلاب در سد عباسی تركیب شده است. سیلاب ها با دوره بازگشت ۱۰ سال از زیر طاق بصورت آزادانه عبور می كنند. در سیلاب های بزرگ تر، مقداری از حجم سیلاب در پشت سد ذخیره می شود، به این ترتیب طی صدها سال، سد عباسی، شهر طبس را در مقابل سیلاب های رودخانه نهرین حفاظت نموده است.
با توجه به اینكه به علت موقعیت خروجی سد، رسوب در پشت سد ذخیره نمی شود، می توان انتظار داشت كه برای هزاران سال، این سازه بی نظیر بدون نیاز به تعمیر و نگهداری و مدیریت، كاركرد اصلی خود را به انجام برساند.
نكته مهم آنست كه اگر امروز براساس آخرین دستاوردهای مهندسی سد و سیلاب، سدی برای كنترل سیلاب رودخانه نهرین احداث شود، مشخصات آن بسیار به سد عباسی نزدیك خواهد بود.
طاق بند در قسمت پایین شامل طاقی است آجری كه پاكار آن بر كوه های سنگی دو طرف رودخانه قرار دارد و بلندای طاق تا زیر تیزه آن ۱۷ متر و بلندای آن ۳۰ متر تخمین زده می شود كه این طاق قدیمی ترین بخش بناست كه دو قسمتی بودن بنا از نظر زمان ایجاد آن به خصوص از طرف پشت طاق بند به خوبی قابل مشاهده است.
نكته جالب در این طاق چگونگی قرار گرفتن آجرهای آن است كه به پهنای معینی محدود نشده، بلكه به صورت شعاعی تا بدنه كوه ادامه یافته و طاقی با مقاومت بسیار زیاد به وجود آورده است و قسمت بالای بند هم كه با قلوه سنگ ساخته شده است سومین مرحله مرمت یا ایجاد بند است.
در قسمت بالا، بند حالت قوسی به خود گرفته تا بتواند در پهنای بیشتر دهانه دره در برابر فشار آب مقاومت بیشتری كند و این نكته یكی از راه‌حل های قابل توجهی است كه معماران ایرانی با درك صحیح از مقاومت مصالح و مقاومت شكلی بناها، آن را دریافته و بكار گرفته اند كه احتمالا بازسازی های آخر به دستور شاه عباس انجام شده است.
در كنار این سد نقش چند بز روی سنگ حك شده است .این سنگ نگاره های بز كوهی نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت است و عده ای هم این بزها را نمادی از فرشتگانی می دانند كه برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیواره های طاق دعا می كنند. قدمت این سنگ نگاره ها مشخص نیست ولی كارشناسان قدمت آنرا بیش از 7000 سال اعلام میكنند.
نزدیكترین جاذبه گردشگری
اگر گذارتان به طبس و روستای خرو افتاد، بعد از تماشای این سد جالب و شگفت انگیز حتما سری هم به چشمه دیدنی مرتضی علی بزنید كه برگ های جدیدی برای غافلگیری شما رو خواهد كرد!
در رودخانه مسیر این چشمه در آن واحد دو آب سرد و گرم جریان دارد كه به موازات یكدیگر جاری هستند به این معنی كه یك سمت جریان آب سرد و سمت دیگر آن گرم است و شما با قدم زدن در آن می توانید یك پای خود را در آب سرد فرو كنید و پای دیگرتان را در آب گرم آن!
برای رسیدن به آبگرم مرتضی علی باید از شهر طبس بگذرید و بعد، حدود پنج كیلومتر را با پای پیاده طی كنید كه بیشتر این مسیر از داخل آب می گذرد. در طول راه، دیواره های بلند دره مانندی در دو طرف همراهی تان می كنند كه روی آنها حفره های كوچك و بزرگ با نظم خاصی قرار گرفته اند. بعضی از این حفره ها، چشمه های جوشان آب هستند كه بزرگترین شان به حمام مرتضی علی معروف شده است.
