تپه علی كش از تپه های قدیمی شهرستان دهلران استان ایلام است كه قدمت آن به هزاره ۸ قبل از میلاد می رسد.تپه علی كش در جنوب غربی استان ایلام در شش كیلومتری بخش موسیان شهرستان دهلران در میان ارضی كشاورزی و درنزدیكی رودمیمه قرار گرفته است.تپه علی كش بین سالهای ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۳ توسط فرانك هول و هیئت همراه كاوش گردید.
بر اساس شواهد به دست آمده به وسیله باستان شناسان و هم چنین آزمایش های فراوان (هول و كنت دی فلانری) در سال ۱۹۶۱ بر روی تپه های موسیان (تپه باستانی علی كش با وسعتی به قطر حدود ۱۳۵ متر كه ضخامت لایه های باستانی آن به حدود هفت می رسد) و چغا سفید و دیگر مناطق باستانی این منطقه انجام گرفته، نشان گر این حقیقت است كه انسان در فاصله میان۵۵۰۰ تا ۷۵۰۰ قبل از میلاد در این منطقه به اهلی كردن گاو و كشت دانه های گیاهی مانند عدس و ماش وكتان توفیق یافته است.در كاوش های این تپه سه دوره فرهنگی مشخص شده است و آنها را با نامهای دوره بزمرده ۷۵۰۰ تا ۶۷۵۰ ق.م،دوره علی كش ۶۷۵۰ تا ۶۰۰۰ ق.م و دوره محمد جعفر ۶۰۰۰ تا ۵۶۰۰ ق. م میشناسیم.ساكنان اولیه این محل را شبانانی تشكیل می دادند كه در فصل مناسب سال از ارتفاعات لرستان برای برداشت محصولات نباتی خودرو، به گوشه شمالی دشت خوزستان (موسیان) سرازیر می شدند.این تازه واردان در خانه های تك اتاقی به سر می بردند كه دیوارهای آن را سله می ساختند و پس از چرای احشام خود و برداشت غلات خود رو منطقه، هنگام آغاز فصل گرما به ارتفاعات لرستان مراجعت می كردند، به علت كاوشهای فراوانی كه در ادوار مختلف در تپه های باستانی دشت موسیان انجام می شد و پیدا كردن اسكلت احشام اهلی خصوصاً بز در روی یكی از تپه های این منطقه بنام تپه ی بزمرده این دوره از تاریخ این منطقه را دوره بزمرده می نامند.با پایان یافتن دوره بزمرده و استقرار مردم در این مناطق و روی آوردن دامداران به كشت محصولات كشاورزی خصوصاً غلات و حبوبات و استقرار آنها در خانه های كه از اتاقهای مختلف و حیاط تشكیل می شد دوره ی جدیدی شروع شد كه به دروه علی كش معروف می باشد.در این دوره ساكنان این مناطق غذای خود را بر روی اجاق تهیه می كردند و برای درست كردن وسایل مورد نیاز خود از سنگ و چوب استفاده می شده است. اینان مردمانی بودند كه اموات خود را در زیر كف منازل خود همراه با وسایل شخصی آنها دفن می كردند.دوره سوم دوره محمد جعفر است كه با روی آوردن بیشتر ساكنان به كشاورزی و دامداری و استقرا در روستاها و ایجاد بافت روستایی و درست كردن منازل خود با چینه و خشت خام، خشتها مكعب مستطیلی و كوچك است و بعضی از دیوارها با ماده سفید رنگی همچون گچ، اندود شده است. واحدهای ساختمانی دارای اطاقهای كوچك وانبارهایی در طبقه زیرین می باشند و سیلوهای مدوّر برای ذخیره آذوقه در آنها تعبیه شده است. پوشش سقف اطاقها احتمالاً با حصیر و یا تیرهای چوبی بوده كه با گذشت زمان از میان رفته و اثری از آنها باقی نمانده است. مردم این دوره به ساخت سفال و وسایل سفالی روی آوردند.فرج فاضلی كارشناس ارشد باستان شناسی در خصوص این تپه گفت: تپه علی كش كه به دوران (آغاز تولید غذا و استقرار در روستاها) متعلق است كه بنا به كاوش فرنك هول ساكنان علی كش اقدام به كشت دو نوع غله، یكی گندم درشت و دیگری جو كرده اند.وی بیان داشت: بررسی ها نشان می دهد شروع كشاورزی در خاورمیانه از تپه علی كش شهرستان دهلران بوده چون این قدیمی ترین تاریخی است كه در آن به كشت و اهلی كردن دانه های گیاهی اشاره شده است. سالها ب هیچگونه كار پژوهشی بر روی این اثر پیش از تاریخ به انجام نرسید. در سال ۱۳۷۹ توسط آقای بیان پیرانی این اثر تاریخی مجددا مستند سازی و در فهرستد آثار ملی كشور به ثبت رسید. در سال ۱۳۸۸ كار گنانه زنی جهت تعیین عرصه و حریم اثر و آزاد سازی این اثر بسیار مهم توسط باستانشناسان استان ایلام آقایان بیان پیرانی و عبدالمالك شنبه زاده به مدت یك ماه به انجام رسید. و حریم اثر مصوب و ضمن خرید اراضی واقع در عرصه اثر در مالكیت میراث فرهنگی قرار گرفت و منجر به صدور سند گردید. در سال ۱۳۸۹ كتاب علی كش كه نتیجه مطالعات قبلی و جدید بود، با نگاهی اختصاصی به این اثر توسط آقایان بیان پیرانی و شنبه زاده و توسط اداره كل میراث فرهنگی استان چاپ و منتشر گردید. چاپ دوم این كتاب در سال ۱۳۹۰ منتشر شد.این اثر در تاریخ ۳ آبان ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۹۷۶ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
