آبهای سرعین

آبگرم های معدنی سرعین

چشمه هایی كه گرمای آنها بالاتر از اندازه های متعارف و نوعاً دارای برخی نمك ها و مواد معدنی است و گاه اثر درمانی نیز دارد. این نوع آب ها كه از اعماق زمین سرچشمه می گیرند و معمولاً از شكاف های سطح زمین با فشار بیرون می تراوند.

از لحاظ منشأ دو نوع آبگرم تشخیص داده شده است:

آبگرم های سطحی: كه از روی زمین سرچشمه گرفته و نخست حرارت طبیعی دارند، اما پس از فرو رفتن در زمین و گذشتن از لایه های گوناگون آن و گرفتن گرمای آنها و حلّ برخی مواد كانی این لایه ها در خود، از راههای دیگری به سطح زمین باز می گردند.

آبگرم های عمقی: كه غالباً از بخار خمیره سنگ های سوزان درون پوسته زمین ناشی می شود. عمق آبگرم ها نوع اول به ۳۰۰۰ متر و نوع دوم گاه به ۲۰۰۰۰ متر می رسد.

گرمای این آب ها وابسته به عمق و سرعت بالا آمدن آنها و گاه دمای آنها به ۱۰۰ درجه ی سانتی گراد می رسد.

چشمه های آبگرم در سراسر ایران و به ویژه در دامنه كوههای البرز و زاگرس و سبلان پراكنده اند و بسیاری از آبادی ها به علت داشتن این گونه چشمه ها، شهرت و اهمیت یافته و آبگرم نام گرفته اند.

برخی از این آب ها به علت در بر داشتن پاره ای مواد شیمیایی دارای رنگ، بو یا مزه خاصی می شود. برخی تركیب های گوگرد (سولفور و سولفاد ) به آب رنگ شیری یا آبی می دهند، و آبی كه ئیدروژن سولفوره داشته باشد، بوی تخم مرغ فاسد دارد.

آبگرم های دارای تركیب های آهن، رنگ سرخ یا اُخرایی و مزه گس دارند. نمك های دیگر مانند كلرورسدیم (نمك طعام) و یدورسدیم آب را شور یا تلخ می سازند.

برخی آبگرم ها بر اساس تركیبات خود نامیده می شوند، مانند (آب گوگردی، آب كبریتی، گندو) كه حاوی تركیبات گوگرد می باشند.

برخی دیگر بر پایه رنگ آنها نامگذاری شده اند، مانند قره عین (سیه چشمه) در چالدران، آب سیاه در رامسر، ساری سو در سرعین.

نامگذاری برخی دیگر از این چشمه ها با توجه به خاصیت درمانی آنها صورت یافته است، مانند: اعصاب سوئی در سرعین، آب شفا در محلات.

برخی دیگر از این چشمه ها بر پایه اشتهار یا اختصاص به درمان یك بیماری مشخص نامگذاری شده اند، از جمله: قوتور سوئی برای درمان بیماری گال یا جرب، در محلات. آب كچلی و آب مفاصل سردابه در اردبیل برای درمان یرقان سودمند می باشند.

ظاهراً نخستین پزشكی كه درباره فواید و خواص برخی آبهای معدنی رساله نوشته و استفاده از آنها را برای درمان بیماری ها تجویز كرده، انتیلوس جلیب یونانی صده دو میلادی بوده است. در نوشته های جغرافیایی و تاریخی قدیم به برخی چشمه های مشهور آبگرم در سرزمین های اسلامی و خواص درمانی آنها اشاره شده است.

گاومیش گلی سرعین (این مجتمع به صورت سنتی است و چشمه‌ها مستقیماً در محل استخر وجود دارند)

متوسط دما: 46

نوع آب: بیكربنات، استحمام

پر آب ترین چشمه گرم سرعین است و استخری در ابعاد ۳۰×۲۵ متر برای آن ساخته شده است، آبگرم از چند نقطه كف استخر با گاز خارج می شود و از مجرای ضلع شرقی خارج می گردد. حرارت آب گاومیش گولی ۴۵ درجه ، PH آن ۸/۵ و آبدهی آن در حدود ۷۵۰ مترمربع در ثانیه است. این ناحیه را رسوب های آبرفتی دوران چهارم پوشانیده و در بعضی نقاط آثار فعالیتهای آتشفشانی به چشم می خورد.

از نظر كیفی در ردیف آب های كلرو بی كرنباته كلسیك و سریك قرار دارد كه دارای مقادیری سولفات نیز هست، آب آن كمی ترش، بیرنگ بوده و اندكی بوی سولفوره هیدروژن دارد.

آبگرم بش باجیلار سرعین (بش باجیلار در زبان آذری به معنای پنج خواهران است)

متوسط دما: 41

نوع آب: بیكربنات، برای استحمام

این آبگرم در فاصله سیصد متری جنوب قهوه خانه همت قرار دارد. این مجتمع در سال ۱۳۷۳ احداث و در سال ۱۳۷۹ توسط آب و فاضلاب بازسازی شده است. مساحت فضای ساخته شده آن ۱۰۰۰ متر مربع بوده كه با احتساب پاركینگ به ۲۵۰۰ متر مربع بالغ می گردد. از كل مساحت ساخته شده حدود ۴۰۰ متر مربع به فضاهای جانبی مانند رختكن ، دوش و ساختمان اداری اختصاص دارد. این مجتمع دارای یك استخر بزرگ با ابعاد ۲۴×۱۲ متر به عمق ۱۲۰ سانتی متر می باشد و وجه تسمیه آبگرم بش باجیلار وجود پنج چشمه كوچك آبگرم می باشد كه در گذشته در این محل وجود داشته است و از طریق این چشمه ها، آب های معدنی با حرارت نسبتاً بالائی از دل زمین به سطح زمین راه می یافته است. بش باجیلار در زبان آذری به معنای «پنج خواهران» نیز می باشد كه اشاره به تعداد دهنه چشمه های این آبگرم دارد.

آبگرم ساری سو:

متوسط دما:46

نوع آب: بیكربنات، برای استحمام

آبگرم قره سو (اعصاب):

متوسط دما: 42

نوع آب: بیكربنات، برای استحمام

برای این چشمه دو حوض ساخته اند، اندازه حوض ها ۳/۵×۵ بوده و آب گرم از حوض اول به حوض دوم می ریزد. این حوض را با دیواری بلند محصور كرده اند، حرارت آب گرم قره سو ۴۵ درجه سانتی گراد، PH آن ۶ و آبدهی آن سه و نیم لیتر در ثانیه به صورت دائمی می باشد، از آنیون های مهم آن سولفات، كلرور، بیكربنات و از كاتیون های قابل توجه آن سدیم، پتاسیم و منیزیم می باشد.

آبگرم گئوز سویی:

متوسط دما: 42

نوع آب: بیكربنات، برای استحمام

مقدار آب آن خیلی كم می باشد و اهالی منطقه اعتقاد دارند كه آب چشمه برای بیماری های چشم مفید است. حرارت آن ۲۱ درجه و PH آن ۲/۵ می باشد كه از دو حوضچه كوچك تشكیل یافته كه حوضچه غربی به ابعاد ۶۰/۱ در ۵/۱ متر بزرگتر از حوضچه شرقی است و آب آن از دو نقطه كف حوضچه با مقدار قابل توجهی گاز كربنیك خارج می شود.

آب معدنی ویلادره:

متوسط دما: 15

نوع آب: بیكربنات، برای شرب و درمان

مجتمع آب درمانی سبلان (این مجتمع به صورت مكانیزه و مجزا برای خانم‌ها و آقایان در طول روز و تا ساعت ۱۱ شب سرویس دهی دارد)

تلفن: 4532223264 0

نرخ ورودی: 130000 ریال

این مجتمع نخستین واحد سامان یافته و مجهز به تأسیسات جنبی آبدرمانی در كشور است. ساخته و بهره برداری از این مجتمع در سال ۱۳۷۴ نشان داد كه ظرفیت و كشش تقاضا برای تأسیسات مجهز در میان مسافران از استقبال زیادی روبروست. این تجربه را می توان بعنوان الگوئی برای نطباق میان عرضه و تقاضا در منابع آبدرمانی به شمار آورد و آن اینكه در دراز مدت ناگزیر باید شیوه های سنتی و غیر درآمدزا، از گردنه حذف و تأسیسات جدید و مورد علاقه مردم را جایگزین آنها كرد.

آب مصرفی در این مجتمع از چشمه گاومیش گولی تأمین می شود. زیر بنای ساختمان حدود ۷۲۰۰ متر مربع است و در آن علاوه بر امكان استفاده از استخر، امكانات جنبی زیادی از جمله وان، جكوزی ، اتاق ماساژ، سونا و … وجود دارد. كیفیت تأسیسات در حد مطلوب بوده و ضوابط عمومی ورود به این مجموعه تا حدود زیادی ریاست می شود. به ویژه این كه مشتریان قبل از وارد شدن به استخر ملزم به دوش گرفتن و شستشوی بدن هستند.

آبدرمانی ایرانیان (این مجتمع به صورت كاملاً مجهز است)

تلفن: 04532224951

نرخ ورودی: 170000 ریال

این مجموعه دارای امكانات متعدد از قبیل: استخر آبگرم معدنی با ظرفیت ۵۰۰ متر مكعب، استخر جوانان با ظرفیت ۲۵۰ متر مكعب و استخر كودكان با ظرفیت ۱۰۰ متر مكعب، سونای خشك، بخار، جكوزی های چند نفره و بخشهای ورزشی و درمانی در مساحتی بالغ بر ۴۶۰۰ متر مربع یكی از بزرگترین مجموعه های آبدرمانی در سطح كشور و منطقه می باشد.

قهوه سوئی:

متوسط دما: 43

نوع آب: بیكربنات، برای استحمام

تلفن: 04532222324

نرخ ورودی: 105000 ریال

این آبگرم دارای دو حوض بوده كه به وسیله لوله های سیمانی وارد حوض اول می شود. حرارت در مظهر چشمه ۴۷ درجه است، آبدهی این چشمه ۴ لیتر در ثانیه می باشد. وجه تسمیه این چشمه آبگرم بر اساس موقعیت مكانی و همجواری آن با قهوه خانه می باشد كه به همین نام نیز خوانده می شود. آب این چشمه تیب كلرور بیكر بناته سریك می باشد. از نظر ظاهری كمی تیره رنگ و اندكی ترش مزه است و بیشتر برای درمان بیماری های عصبی و مفاصل توصیه می گردد.

ژنرال:

متوسط دما: 43

نوع آب: بیكربنات، برای استحمام       

تلفن: 4532222082 0

نرخ ورودی: 105000 ریال

در حوضی دایره ای شكل به قطر ۲/۵ متر آب گرم وارد می شود و از مجرایی خارج و به دره ی سرعین ریخته، با فاضلاب تمام چشمه های آبگرم مخلوط شده و نهر بزرگی را تشكیل می دهد و به طرف روستای گنزق جریان می یابد. حرارت آب در حوض ۴۴ درجه ؛ PH آن ۶ و آبدهی آن ۵/۵ لیتر در ثانیه و آب آن كمی ترش مزه و بیرنگ می باشد. آنیون های آن كربنات، كلرور، سولفات و كاتیون های آن سدیم، پتاسیم، منیزیم و كلسیم می باشد.

آبگرم پهنلو:

درجه حرارتش 37/5 و PH آن ۶ است و آبدهی آن ۳ لیتر در ثانیه و به صورت دائمی می باشد. آنیون های و كاتیون های مهم آن كلرور، سولفات ، سدیم و پتاسیم می باشد.

آب یل سویی:

این آب از كف حوض به طول ۷/۴ و عرض ۵/۳ متر خارج می شود و از مجرایی در ضلع غربی خوض به خارج جریان می یابد. حرارت آب در حوض ۴۱ درجه و PH آن ۶/۵ است و آبدهی آن ۵/۲ لیتر در ثانیه می باشد. این آبگرم معدنی در سمت غربی آبگرم های قهوه سوئی در كنار خیابان در سطحی پایین تر از آن قرار گرفته است. آنیون ها و كاتیون های مهم آن كلرور، بیكربنات، سدیم، پتاسیم و … می باشد.

آبگرم معدنی حمام شفا:

حمام شفا در دو طبقه همكف با خیابان ولیعصر و طبقه پایین تر در محدوده مركز شهر و ضلع شمال غربی آبدرمانی سبلان واقع شده است. آب معدنی آن از چشمه ای با آبدهی ۵ لیتر در ثانیه تأمین می گردد.

دمای آب ۴۰ درجه سانتی گراد، ظاهر آب بیرنگ و مزه آن كمی ترش است. آنیون ها و كانیون های مهم آن بیكربنات، كلرور، سدیم، كلسیم می باشد. آب آن در ردیف آب های كلرور بیكربنات سدیك می باشد كه در سال ۱۳۷۲ توسط اداره آب بازسازی و به بهره برداری رسید.

مجتمع آبدرمانی شهرآفتاب :

تلفن:  04532220633

نرخ ورودی: 115000 ریال

آب های سرد معدنی سرعین

آب های معدنی به روی بدن انسان و یا مخصوصاً نواحی ویژه ای از بدن دارای اثراتی می باشد كه این اثرات در هنگام مصرف مستقیم از آب چشمه (یعنی اولین نقطه ای كه آب معدنی ظاهر می شود) شدیدتر می باشد.

آب های معدنی كه در نقاط مختلف وجود دارد هر كدام اثر ویژه مربوط به همان آب را دارد زیرا تركیبات هر آب معدنی ویژه همان منطقه است كه ظاهر شده است. مثلاً :

– آب های سولفات كلسیم سرد، خاصیت افزاینده ادرار دارد كه در اصطلاح پزشكی به آن مدّر گویند.

– آب های سولفات سدیم و منیزیم ملین است یعنی با خوردن آن یبوست بیمار برطرف خواهد شد.

– آب های سولفوره سدیم رادیو اكتیو گرم برای درمان بیمار های تنفس مفید است.

آب های رادیو اكتیو موجب فعالیت و ترمیم سلول و بافت های بدن شده و باعث ازدیاد كلیسم سازی گشته و می تواند رگ های خون بدن را گشاد نموده مدّر باشد و نهایتاً آرام بخش و باكتری كش است. باید دانست كه در استفاده از آب های معدنی علاوه بر تركیب آب عوامل دیگر چون آب و هوای منطقه و ارتفاع و روش درمان و شرایط در درمان بیماران مؤثر می باشد.

برای درمان بیماری های فلج و راشیتیسم كودكان می توان از آبهای معدنی سرد استفاده كرد. در این صورت هم پزشك باید نظارت مستقیم داشته باشد. درمان این بیماری ها به صورت غوطه خوردن در استخر است.
 

آب معدنی ارجستان

از این آب معدنی به دو صورت آبمعدنی بسته بندی شده در قالب بطری های یك و نیم لیتری و نیم لیتری توسط كارخانه آبمعدنی مس كو و همچنین به صورت چشمه ای دائمی كه روی مظهر آب حوضچه ای سیمانی سرپوشیده ساخته شده كه آب آن بعد از پر شدن حوضچه به وسیله لوله ای دو قسمت شرقی به بیرون سرازیر شده و مورد استفاده اهالی گردشگران قرار می گیرد. آب معدنی دارای آب سرد بی بو با مزه گس گازدار بوده كه عمده گردشگران آب را به مقدار زیاد به محل سكونت خود برده و آب آن را بصورت نوشیدنی طبیعی و مفید استفاده می كنند.دمای آب در حدود ۱۰ الی ۱۵ درجه سانتی گراد و آنیون های آن كلرور، بیكربنات و كاتیون های مهم آن كلسیم، منیزیم و پتاسیم می باشد. دارای گاز كربنیك بوده و دارای منشاء آبمعدنی نیمه عمیق می باشد.

چشمه آب معدنی بیله درق (ویلا دره)

این آب معدنی در ارتفاع ۱۸۰۰ متری در دامنه تپه ای قرار گرفته است. ارتفاع آن از نقطه پائین دره حدوداً ۱۰۰ متر می باشد كه به وسیله پله های سیمانی از پائین تپه تا ورودی سنگی، امكان دسترسی و صعود به آن ممكن می شود. اطراف چشمه را رسوبات آبرفتی حاصل تخریب و تجزیه سنگ های آذرین سخت منطقه قرار گرفته و در برخی نقاط طبقات سخت و تشكیلات آذرین دارای رخ نمونه هائی نیز می باشد. برای آب معدنی بیله درق حوضی به مساحت ۱۳ متر مربع درست كرده اند و آب آن به وسیله لوله ای به حوض جریان می یابد و مقدار آب اضافی آن بعد از پر شدن حوض به سوی دره جریان می یابد. آبدهی آن ۱۸ لیتر در ثانیه، دمای آب ۱۷ الی ۱۸ درجه سانتی گراد، PH آن ۶/۶ ، مزه آب كمی ترش و بی رنگ و بی بوست و دارای مقدار زیادی گازكربنیك می باشد، آب آن از دسته آبهای بیكر بناته كلسیكب آبایبانی می باشد.

آب معدنی چشمه اسد

این چشمه در حدود یك صدمتری چشمه معدنی گلعلی در سطح پائین تر واقع شده است. اطراف چشمه اسد نیز تشكیلات آذرین دیده می شود ولی با تشكیلات آذرین اطراف چشمه گلعلی تفاوت دارد. آبدهی آن ۲ لیتر در ثانیه دمای آب ۲۴ درجه سانتی گراد و ظاهری متفاوت و دارای آبی گوارا، بی رنگ و بی بو می باشد. PH آن ۴/۵ می باشد و آب آن در ردیف آبهای بیكر بناته كلسیك می باشد و هدایت الكتریكی برای ۲۵ درجه حرارت ۶۰۰ است.

آب معدنی گوزسوئی آتشگاه

در روستای باستانی آتشگاه (آغ امام) در محوطه ورودی مسجدی كه به مسجد سیدلر معروف می باشد، چشمه آب معدنی طبیعی است كه آب آن بعد از پر شدن حوض به وسیله ی لوله ای به نقطه دیگر انتقال یافته و به مصارف گوناگون می رسد. آبدهی آن در حدود یك لیتر در ثانیه و بصورت دائمی و جوشان در جریان بوده و دارای ظاهری شفاف، مزه ای ترش، بی رنگ و بی بوست. دمای آب ۲۰ درجه سانتی گراد، PH آن ۲/۵ و آب آن در ردیف آب های بیكر بناته كلسیك قرار دارد. ارتفاع چشمه از سطح دریا ۱۸۳۰ متر می باشد.

چشمه بئیش بولاغی

در حدود ۱۰۰ متری جنوب غربی گوزسوئی در دامنه شیب دار چشمه آب معدنی سرد وجود دارد كه آب آن به وسیله ای لوله ای به حوضچه های سنگی جریان می یابد. آب این چشمه در نزد اهالی روستا اهمیت خاص دارد و آب بطور سنتی جهت مداوای بیماری ها و امراض پوستی مورد استفاده قرار می گیرد. آب این چشمه سرد، بی رنگ ، بی بو و زلال است.

برخی دیگر از آب معدنی های سرد سرعین:

گورگور:

متوسط دما: 7

نوع آب: نوشیدنی

آتشگاه:

متوسط دما: 10

نوع آب: نوشیدنی

ساری دره:

متوسط دما: 10

نوع آب: نوشیدنی

تقدس چشمه ها:

چشمه ها از كهن ترین روزگاران مورد تقدس مردمان بوده و گاه نیز وسیله تقرب به خدایان شمرده می شده اند. در فرهنگ ایران باستان نگهبانی آب رود ها و چشمه ها و افزایش آب آنها بر عهده ناهید یا آناهیتا ( الهه آب ) بوده است.

حفظ احترام آب و به ویژه پاكیزه نگاهداشتن چشمه ها وظیفه ای وجدانی به شمار می رفت و آلوده ساختن آب و افكند چیزهای پلشت در چشمه ها گناه بود.

در فرهنگ اسلامی نیز آب عمده ترین پاك كننده و مورد احترام است ، برخی چشمه های آبگرم به علت خواصّ درمانی، حرمت و تقدس بیشتری یافته اند.

تاریخ سرعین جدا از تاریخ آذربایجان بخصوص اردبیل نیست. با توجه به نامیده شدن قسمتی از آذربایجان بخصوص شرق آن به نام زیكرتو (سنگ‌ كن) و ساگارتی در دورة مادها و هخامنشی در هزاره اول قبل از میلاد با توجه به انبوه دهكده‌ ها و معابد و منازل زیر زمینی كنده شده در دل صخره‌ ها و تپه‌ های باقیمانده از آن دوران بیانگر این است كه این منطقه بخش وسیعی از سرزمین زیكرتو یا ساگارتی اشاره شده در سنگ نوشته ‌و كتیبه‌ های دوران هخامنشی و آثار مورخین می‌ باشد.

در دوره ساسانیان نیز آذربایجان دو كرسی به بنام اردبیل و گنزق داشته است. مردمان آن زمان بر اساس اعتقادات خود معابد و آتشكده‌ هائی در مناطق مورد توجه خود می‌ ساختند.

معابد آناهیتا و آتشكده آذر فریق باقیمانده از آن دوران نشان دهنده اهمیت این منطقه در نزد آنها می باشد، به طوری كه معبد آناهیتا سالیان سال محل عبادت و ریاضت مغ‌ ها و موبدان زرتشتی بوده است و این معبد و حوالی آن به نام ساری‌ قیه ییلاق و آسایشگاه تابستانی حكام ساسانی بوده است.

ساری دره در شمال ساری قئیه (سرعین كنونی) واقع است. ساكنان آن زمان به خاطر وجود سنگهایی به رنگ زرد و خاكهای زعفرانی و سنگ گداخته های آتش فشان زرد رنگ در قدم به قدم سرعین نام ساری قئیه را برای این شهر انتخاب كرده بودند.

زرخیز بودن این مكان باز دلیل بعدی می توان باشد، نام ساری قئیه بعد از سقوط امپراتور ساسانی و با ظهور اسلام رفته رفته در اذهان مردم كم رنگ تر شد.

در نزدیكی سرعین روستایی هست به نام “درگه سران” كه امروزه به نام ورگه سران معروف است، درگه سران چون جزء مناطق نشیمن گاه سران ساسانی بود و كسانی كه به دیدار موبد موبدان می آمدند به اصطلاح خودشان می گفتند به درگه سران میرویم تا احتیاجات خود را از آن درگاه و از آن مقام دریافت نماییم، به این نام نامگذاری شده است.

موقعیت جغرافیایی:

شهر سرعین در ۰۴/۴۸ درجه طول شرقی و ۰۹/۳۸ درجه عرض شمالی با مساحتی بیش از ۱۲۸۰۰۰۰ متر مربع در ۲۸ كیلومتری غرب شهر اردبیل قرار دارد. ارتفاع متوسط شهر از سطح دریا ۱۶۵۰ متر می‌ باشد.

ویژگی‌ های فرهنگی و هنری:

برای بررسی فرهنگ مردم سرعین باید فرهنگ مردم آذربایجان بالاخص اردبیل را مورد بررسی قرار داد. این مردم خالق یكی از غنی ترین گنجینه های ادبیات شفاهی ملل خاورمیانه و ایرانند. جهانگردان شیفتهٔ فولكور آن شده‌ اند. ادبیات شفاهی این خطه از سابقه‌ ای كهن برخورداراست. شالوده ادبیات آذربایجان برفولكوربنا نهاده شده است و فولكور خود به معنای حكمت خلق یا آفرینش خلق می‌ باشد. در جای دیگر فولكور عبارت است از اداب و روسم توده مردم، تصنیف‌ های عامیانه و توده شناسی و مجموعه ترانه‌ ها و هنرهای سادهٔ یك ملت.

امكانات اقامتی و رفاهی:

سرعین به جهت داشتن چشمه‌ های آب گرم متعدد معروف است و همه ساله در فصل تابستان پذیرایی ایرانگردان و جهانگردان فراوانی است. در این شهرحدود ۲۵۰ هتل - هتل آپارتمان و مهمانسرا وجود دارد. علاوه بر این مردم منطقه خانه‌ های مسكونی و ویلاهای خود را به عنوان مهمانپذیر اجاره می‌ دهند.

جاذبه های گردشگری:

آتشكده آذر فریق، تپه باستانی «آناهیتا»، غار باستانی كهل لر، غار روستای ورگه سران ، قلعه های باستانی سرعین، دریاچه یخچالی دره الوارس، آبشارها، در بند ورگه سران، دره جنگلی ورنیاب، دهكده صخره ای كنزق، ویند كلخوران و...