«ابومحمد حسن ابن منصور» مشهور به «ابوالمفاخر» از رجال علم دیانت و سیاست، فقیه، محدث و ریاضیدان قرن ششم هجری است. وی عالم، محدث، فقیه، ریاضیدان و اهل سیاست بود. بنای مقبره ابوالمفاخر به فاصله یك كیلومتری از جنوب شهر قائن در جوار گورستانی قدیمی واقع شده است. ۴۵۴ مترمربع عرصه و ۴۵۴ مترمربع نیز اعیان این بنا است. ساختمان آرامگاه كه از خشت و گل ساخته شده دارای پلان مربع شكل است كه چهار زاویه آن را با پخ كردن به هشت ضلعی تبدیل نموده‌اند. ورودی آن در جانب جنوب تعبیه شده و دارای ایوانی به ارتفاع قریب به ۴ متر است كه طاق تویزه آن را در برگرفته است. پس از عبور از این ایوان شبستان كوچكی با طاق گنبدی، زائر را به داخل گنبدخانه رهنمون می سازد. بر فراز بقعه، گنبدی شلجمی نیمه بلند قرار دارد كه ساقه ای حدود یك متری در آن ایجاد شده و چهار روزنه جهت نورگیری تعبیه شده است. گنبد خانه یا اتاق اصلی مقبره از نمای بیرونی به صورت مربع و در فضای داخلی دارای زوایایی است كه اجزاء و عناصر معماری به خصوص طاق نماها در آن شكل گرفته است. وجود فیلپوش ها در چهار گوشه بنا، گنبد بر فراز مدفن ابوالمفاخر را ممكن كرده كه در بخشی از آن نیز تزئینات رسمی بندی ساده ای ایجاد شده است. این بنا كه در دوره قاجار بنا شده به شماره ۲۳۷۷ و در تاریخ ۲۳ مرداد سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملّی و تاریخی كشور به ثبت رسیده است.
شرح حال
ابومحمد در قریه میریك شاخنات متولد شد. در قاین به شغل قضاوت پرداخت. چون آوازه او در سراسر ایران منتشر شد، بهرام شاه غزنوی او را به غزنین دعوت كرد. سال ۵۴۷ هـ .ق مردم غزنین استقبال با شكوهی از وی به عمل آوردند. سلطان او را به نخست وزیری خویش برگزید و ۲۹ سال در این منصب باقی ماند. پیوسته بزرگان دولت و حكما و شعرای بلند منزلت متوجه او بودند و خانه او مرجع رجال بود. شیخ ابوالمفاخر در شهر غزنین دارالقضا (دادگستری)، دارالشفاء ( بیمارستان )، دارالحفاظ (شهربانی)، دارالوعاظ (سالن سخنرانی)، مدرسه، كتابخانه و ... بنا نهاد. از آنجا كه وی ارادت خاصی به زیدالنار آفریز داشت این مجموعه را زیدیه نامید. ارزش و جایگاه وی را می توان در میان ادبیات شاعران معروف ایران شناخت. ذكر احوال وی در كتب تاریخ حسامی، تاریخ رویختی، بهارستان آیتی، حدیقه سنایی، دیوان اشعار عثمان مختاری و سید حسن غزنوی، بزرگان قاین، كبریت الاحمر و رجال قاینات و برخی كتب دیگر آمده است. سید حسن غزنوی از شعرای نامی ایران ۲۳۰ بیت از اشعار خویش را در مدح ابوالمفاخر سروده است. عثمان مختاری نیز در ۸۰ بیت ابوالمفاخر را مدح كرده است. ابوالمفاخر در ایام پیری از وزارت كناره گرفت و روانه قاین شد و سر انجام سال۵۵۰ هجری قمری از دنیا رفت.
موقعیت مكانی
بنای مقبره ابوالمفاخر به فاصله یك كیلومتری از جنوب شهر قائن در جوار گورستانی قدیمی واقع شده است.
