شاید قصه‌های زیادی از وجود غارهای شگفت‌انگیز و بزرگ در سراسر كشور شنیده باشید، اما بسیاری از كارشناسان معتقدند لرستان را باید به دلیل وجود بیش از ۲۵۰ پناهگاه صخره‌ای و غار سرزمین ناشناخته‌ها دانست.
شاید كمتر فردی قصه پر از رمزآلود غار زرین‌آباد زاغه خرم‌آباد را شنیده باشد، غاری كه همچنان نه تنها از منظر مردم بلكه حتی مسئولان نیز دور مانده است.
كارشناسان و مردم محلی از وجود غار بسیار بزرگی در حوالی روستای زرین‌آباد زاغه خبر می‌دهند كه هنوز هم با وجود اینكه مطالعاتی برای شناسایی و استفاده از این ظرفیت صورت گرفته ناشناخته باقی مانده است.
نظرات كارشناسان حوزه منابع آب نشان می‌دهد غار بزرگی در زرین‌آباد زاغه به نام محلی غار گاومیر وجود دارد كه بسیاری بر این عقیده‌اند كه این غار بسیار بزرگ بوده و می تواند به یكی از پتانسیل های بسیار ویژه گردشگری لرستان تبدیل شود.
باوجود اقدامات صورت گرفته هنوز هم مطالعات بر روی غار زرین‌آباد زاغه به دلیل كمبود اعتبارات پس ازگذشت چندین سال به اتمام نرسیده و نتوانسته‌ایم شرایط را برای استفاده از این ظرفیت بسیار ویژه مهیا كنبم.
حال باید دید مدیریت ارشد استان شرایطی را به وجود خواهد آورد كه غار زرین‌آباد به جایگاه اصلی خود برسد و بتوان از این ظرفیت به خوبی استفاده كرد؟
چرا نباید فرصت لازم را برای تكمیل مطالعات غار زرین‌آباد داد، اگر چنین ظرفیتی در سایر استان‌ها بود بازهم شاهد كم‌توجهی مسئولان نسبت به آن بودیم؟
آری برای پیشرفت لرستان باید بتوان از ظرفیت‌هایمان به خوبی استفاده كنیم امید می‌رود بار دیگر مطالعات تكمیلی برای مشخص شدن زوایای پنهان غار زرین‌آباد با حمایت مسئولان از سر گرفته شود.
چگونگی تشكیل غارها
یك كارشناس زمین‌شناسی و آب‌های زیرزمینی در گفت‌وگو با تمدن، بیان كرد: لرستان و منطقه غرب كشور به دلیل اینكه در سلسله جبال زاگرس واقع شده‌اند دارای تشكیلات مختلفی از نظر زمین‌شناسی هستند.
سید عبدالوهاب شماسی ادامه داد: تشكیلات آهكی معمولاً در منطقه زاگرس خودنمایی می‌كنند كه این تشكیلات دارای پتانسیل لازم برای تشكیل غارهایی با ظرفیت گردشگری هستند.
وی رسوب‌گذاری‌ها و تشكیلاتی كه به صورت كوه در كل زاگرس دیده می‌شوند به ترتیب طی میلیون‌ها سال انجام شده است، افزود: در دوران سوم زمین‌شناسی این رسوبات طی یك عمل كوه‌زایی از دریا بیرون آمده و در حین بالا آمدن براثر فشارهای تكتونیكی در این تشكیلات شكستگی ایجاد شده و به دلیل ادامه یافتن آنها توسعه پیدا كرده و همچنان این عمل ادامه دارد و همزمان با این اقدامات ریزش‌های جوی نیز وجود داشته است.
این كارشناس زمین‌شناسی و آب‌های زیرزمینی اظهار داشت: ریزش‌های جوی از جنس آب بوده و در هوا نیز گاز كربونیك موجود است و سنگ‌ها از جنس كربنات كلسیم بوده و ضمن عمل تكتونیكی و شكستگی كه ایجاد می‌شود، آب باران با فشار به آهك‌ها خورده و باعث انحلال آنها شده و به تدریج به دلیل اتفاق افتادن این عمل حفره‌هایی ایجاد می‌شوند.
شماسی گفت: این حفرات طی میلیون‌ها سال به هم وصل شده و هر ساله جریان‌ها و مخازنی را درون غارها ایجاد می‌كند و هر جا كه شكستگی وجود داشته باشد این آب به صورت چشمه بیرون می‌زند، بنابراین الزاماً نباید در مكان ویژه و خاصی به دنبال غار بگردیم.
وی با بیان اینكه در هر جایی كه آهك موجود است حفره، درزه و شكاف وجود دارد، افزود: غارهایی كه شناسایی می‌شوند بالای سطح آب زیرزمینی و یا هم‌تراز و یا زیر سطح آب‌های زیرزمینی قرار دارند كه معمولاً غارهایی كه مدخلشان به سفره‌های آب‌های زیرزمینی متصل می‌شود از نظر توریستی جذاب هستند.
چگونگی پیدا كردن غار زرین‌آباد
این كارشناس در ادامه با اشاره به غار شگفت انگیز زرین‌آباد زاغه، گفت: اولین بار در سال ۷۹ گزارشی توسط ایرج دالوند مدیر وقت آب و فاضلاب روستایی استان مبنی بر وجود یك چشمه در روستای زرین‌آباد داده شد و برای مطالعه آب به آنجا مراجعه كردیم.
شماسی عنوان كرد: مردم می‌گفتند یك چشمه كوره به اسم گاو میر در منطقه وجود دارد و معتقد بودند كه حتی گاو هم در این چشمه غرق و ناپدید می گردد.
وی ادامه داد: با نگاه اولیه دقیقاً احساس شد كه اینجا مدخل بزرگی است كه می‌تواند به یك كارست”غار” اولیه وصل شود و مطالعه این منطقه جذاب بود چرا كه ۷ ماه از سال ۲ مترمكعب در ثانیه آب از آن با فشار بسیار زیاد خارج می‌شد كه نشان می‌داد كه جریان آب گسترده و طولانی است.
آغاز مطالعات بر روی غار گاومیر در سال ۸۶
این كارشناس زمین‌شناسی و آب‌های زیرزمینی در ادامه با اشاره به اینكه پروژه تحقیقاتی بررسی غار زرین‌آباد نهایتاً در سال ۸۶ شروع شد، افزود: مطالعات اولیه زمین‌شناسی و غارشناسی بر روی غار زرین‌آباد انجام شد و مدخل را در فصلی كه سطح آب زیرزمینی پایین بود باز كردیم.
شماسی بیان كرد: ۷۵ متر از غار را با كمك كوهنوردان پیمایش كردیم، اما نتوانستیم بیشتر از آن پیش رویم چرا كه به یك فضای پر آب یا همان دالان برخورد كردیم كه در آن ماهی و مار وجود داشت، كه منشأ آن مربوط به زمانی است كه آب جاری شد و به رودخانه وصل می‌شود ماهی ها و سایر موجودات عكس شنا می‌كنند و به داخل غار می روند.
وی گفت: شبكه‌ای از حفرات و دالان‌ها در این غار شناسایی شده‌اند، اما این شبكه باید به آهك‌ها وصل شود چرا كه در آهك‌ها حفره‌های عمودی بسیار وسیعی بود و در این غار راهروهای خیلی بزرگی وجود داشت.
این كارشناس بیان كرد: خوشبختانه مدخل ورودی در این غار وجود دارد و اگر چنانچه آب منطقه‌ای به نتایج مورد نیاز برسد باید كانال انحرافی احداث شود تا قبل از اینكه آب به مدخل برسد از طریق این كانال خارج و مدخل باز بماند.
شماسی ادامه داد: خروجی ما در خصوص زرین‌آباد این است كه بستر توسعه در این غار وجود داشته و آماده استفاده در زمینه گردشگری است.
وی عنوان كرد: مطالعات بر روی غار زرین‌آباد ۴۰ تا ۵۰ درصد پیشرفت داشته، اما باید مطالعات تكمیلی این مجموعه صورت گیرد و پس از آن می‌توان چگونگی بهره‌برداری از غار را اعلام كرد به خصوص این كه سد ایوشان نیز در منطقه مذكور قرار دارد.
وسعت زیاد غار زرین‌آباد
این كارشناس زمین‌شناسی و آب‌های زیرزمینی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینكه غار زرین‌آباد می‌تواند ظرفیت بزرگی برای لرستان باشد، اظهار داشت: ظاهراً قضیه و شواهدی كه از نظر زمین‌شناسی وجود دارد نشان می‌دهد كه این غار بسیار بزرگ بوده اما باید مطالعات تكمیلی انجام شود تا بتوان از نظر علمی ظرفیت‌های این غار را تعیین كرد.
شماسی افزود: انتظار می‌رود مدیریت ارشد استان اعتبار خاصی برای تكمیل مطالعات غار زرین‌آباد زاغه در نظر گیرد.
وی در ادامه با اشاره به وضعیت سفیدكوه خرم‌آباد، عنوان كرد: سفیدكوه نیز تمام شرایط را برای داشتن غار داراست و وجود این همه سراب و چشمه و حفاری بیش از ۳۰ تا ۴۰ حلقه چاه در درون آن و حتی اطرافش نشان می‌دهد كه غار سفیدكوه وجود دارد و تنها به دنبال مدخلش هستیم.
موقعیت مكانی ویژه غار زرین‌آباد
یك كارشناس ارشد زمین‌شناسی نیز در گفت‌وگو با تمدن، بیان كرد: روستای زرین‌آباد در ۴۰ كیلومتری شرق خرم‌آباد و غار گاو میر در ۳ كیلومتری غرب سد ایوشان قرار داشته و این غار یك دهانه‌ای دارد كه ورودی آن پایین‌تر از سطح زمین بوده و زمانی كه سطح آب در این غار بالا می‌آید سرریز شده و هنگام پایین آمدن سطح آب دهانه غار مشخص می‌شود.
بهروز ابراهیمی ادامه داد: غار زرین‌آباد از نوع غارهای كارستی بوده كه باید مسیر اصلی تأمین آب آن را پیدا كرد، در ذخایر كارستی آب جریان پیدا و توسعه‌یافته و یك خروجی پیدا می‌كند.
وی با بیان اینكه كارست “غار” یك معبر آب بوده و نباید به چشم ذخیره آب به آن نگاه كرد، افزود: كارست‌ها آب را با تأخیر خارج می‌كنند و این تأخیر بسیار با ارزش است.
این كارشناس ارشد زمین‌شناسی عنوان كرد: در همان ابتدا قرار بر این شد مطالعاتی در مورد غار زرین‌آباد صورت گیرد تا بتوان اطلاعات دقیقی به دست آورد.
ابراهیمی بیان كرد: تاكنون مطالعات بسیار زیادی در مورد این غار انجام شده تا بتوان به صورت دقیق اطلاعاتی همچون ابعاد دالان‌های غار را تعیین، دریافت توسعه در چه حدی بوده و آیا دالان‌ها باهمدیگر اتصال دارند و مسیر آبی آن را مشخص كرد، به همین دلیل باید روش‌های مختلف باهم تلفیق شوند تا اطلاعات دقیق را به دست آورد.
وسعت زیاد غار زرین‌آباد
این كارشناس زمین‌شناسی و آب‌های زیرزمینی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینكه غار زرین‌آباد می‌تواند ظرفیت بزرگی برای لرستان باشد، اظهار داشت: ظاهراً قضیه و شواهدی كه از نظر زمین‌شناسی وجود دارد نشان می‌دهد كه این غار بسیار بزرگ بوده اما باید مطالعات تكمیلی انجام شود تا بتوان از نظر علمی ظرفیت‌های این غار را تعیین كرد.
شماسی افزود: انتظار می‌رود مدیریت ارشد استان اعتبار خاصی برای تكمیل مطالعات غار زرین‌آباد زاغه در نظر گیرد.
وی در ادامه با اشاره به وضعیت سفیدكوه خرم‌آباد، عنوان كرد: سفیدكوه نیز تمام شرایط را برای داشتن غار داراست و وجود این همه سراب و چشمه و حفاری بیش از ۳۰ تا ۴۰ حلقه چاه در درون آن و حتی اطرافش نشان می‌دهد كه غار سفیدكوه وجود دارد و تنها به دنبال مدخلش هستیم.
موقعیت مكانی ویژه غار زرین‌آباد
یك كارشناس ارشد زمین‌شناسی نیز در گفت‌وگو با تمدن، بیان كرد: روستای زرین‌آباد در ۴۰ كیلومتری شرق خرم‌آباد و غار گاو میر در ۳ كیلومتری غرب سد ایوشان قرار داشته و این غار یك دهانه‌ای دارد كه ورودی آن پایین‌تر از سطح زمین بوده و زمانی كه سطح آب در این غار بالا می‌آید سرریز شده و هنگام پایین آمدن سطح آب دهانه غار مشخص می‌شود.
بهروز ابراهیمی ادامه داد: غار زرین‌آباد از نوع غارهای كارستی بوده كه باید مسیر اصلی تأمین آب آن را پیدا كرد، در ذخایر كارستی آب جریان پیدا و توسعه‌یافته و یك خروجی پیدا می‌كند.
وی با بیان اینكه كارست “غار” یك معبر آب بوده و نباید به چشم ذخیره آب به آن نگاه كرد، افزود: كارست‌ها آب را با تأخیر خارج می‌كنند و این تأخیر بسیار با ارزش است.
این كارشناس ارشد زمین‌شناسی عنوان كرد: در همان ابتدا قرار بر این شد مطالعاتی در مورد غار زرین‌آباد صورت گیرد تا بتوان اطلاعات دقیقی به دست آورد.
ابراهیمی بیان كرد: تاكنون مطالعات بسیار زیادی در مورد این غار انجام شده تا بتوان به صورت دقیق اطلاعاتی همچون ابعاد دالان‌های غار را تعیین، دریافت توسعه در چه حدی بوده و آیا دالان‌ها باهمدیگر اتصال دارند و مسیر آبی آن را مشخص كرد، به همین دلیل باید روش‌های مختلف باهم تلفیق شوند تا اطلاعات دقیق را به دست آورد.
لزوم تكمیل مطالعات غار زرین‌آباد
وی ادامه داد: این غار در نزدیكی جاده سراسری قرار داشته به نحوی كه فاصله آن تا جاده زاغه ۹ كیلومتر بوده و نزدیك به سد ایوشان است و اگر اهداف و مطالعات این غار انجام و به پایان برسند می‌توان این مجموعه را به یك قطب بسیار ویژه برای حوزه گردشگری استان تبدیل كرد.
این كارشناس ارشد زمین‌شناسی گفت: متأسفانه مشكل اینجاست كه حتی در زمانی كه آب به پایین‌ترین سطح خودش می‌رسد هنگام وارد شدن به غار، آب از یك سطح خاصی دیگر پایین‌تر نمی‌رود.
ابراهیمی در ادامه با اشاره به اینكه به همین دلیل قرار بر این شد اطراف این غار مطالعات ژئوفیزیك انجام شود، افزود: تا بر اساس این مطالعات بتوان نشان داد كه گسترش غار به كدامین سمت است و مطالعات گذشته انجام شده در محدوده غار به چهار روش ژئوفیزیكی صورت گرفته است.
این كارشناس ارشد بیان كرد: در این غار دالان‌های لانه‌زنبوری وجود دارد كه كنار هم قرار گرفته‌اند كه از زیر به هم متصل هستند، اكنون برای ورود از یك دالان به دالان بعدی باید از درون آب عبور كرد تاكنون مطالعات ژئوفیزیك مسیرها و دالان‌ها را مشخص كرده و چناچه بخواهیم از دالان‌ها استفاده كنیم باید آنها را به هم متصل كنیم.
وی ادامه داد: با این وجود مطالعات نشان می‌دهند مدخل ورودی كنونی خروجی اصلی غار نیست كه این مدخل در تشكلات سازند كنگلومرایی( مجموعه‌ای از قلوه‌سنگ‌ها با ابعاد متفاوت كه توسط یك زمینه سیلیسی به هم متصل شده‌اند) و اگر مطالعات ژئوفیزیك را گسترش دهیم می‌توانیم به تشكیلات اصلی آهكی كه شاخه‌های اصلی غار را تشكیل می‌دهند (متصل به كنگلومرا) دست‌یافت كه در آن دالان‌ها، راهروها و یا گذرگاه‌ها و تالارها وجود دارند كه به صورت طبیعی به هم وصل بوده و سطح تراز آب پایین است.
ابراهیمی در ادامه با اشاره به اینكه در كدهای ارتفاعی بالاتر سطح تراز آب پایین‌تر است، افزود: در این كد ارتفاعی دالان‌ها به صورت طبیعی به هم متصل بوده و طبیعتاً می‌توان با قایق از آنها عبور كرد.
این مسئول بیان كرد: متأسفانه از این مرحله به بعد به دلیل مسائل مالی عملیات مطالعه كه به نتایج بسیار خوبی نیز رسیده بود متوقف شد.
ظرفیت بسیار ویژه غار زرین‌آباد برای جذب گردشگر در صورت تكمیل مطالعات
این كارشناس ارشد افزود: با توجه به نزدیكی غار زرین‌آباد به سد ایوشان می‌توان این دو مجموعه را به عنوان یك پكیج گردشگری تعریف كرد تا بتوان از محل اعتبارات آن اقداماتی در جهت تكمیل مطالعات این غار انجام داد، با این وجود به اتمام رسیدن مطالعات غار زرین‌آباد در گرو حمایت مسئولان ارشد استان است.
وی گفت: نهایتاً می‌توان ظرف مدت‌زمان یك سال مطالعات ژئوفیزیك و بعد از آن یك سال مطالعات ژئوتكنیك غار را انجام داد، البته مطالعات ژئوفیزیك نشان می‌دهد كه پتانسیل لازم در غار زرین‌آباد وجود دارد.
ابراهیمی افزود: امیدواریم با تأمین اعتبار مورد نیاز شرایط برای تكمیل مطالعات غار زرین‌آباد مهیا شود تا بتوان در آینده نه چندان دور از این ظرفیت به خوبی استفاده كرد.
