حسین لرزاده؛ معمار نابغه‌ای كه دانشگاه نرفت

در نهایت پس از درگذشت پدرش او در سال ۱۳۰۵ با دعوت «جعفرخان كاشانی» كه دست اندر كارِ ساختن عمارت سنگی تپه علی ‌خان در سعد آباد بود، به كار نقاشی در یكی از اتاق‌های این عمارت مشغول شد. این را می‌توان نخستین كار لرزاده دانست. اما اولین كار مهم لرزاده  سر درِ ایرانی برای بانك شاهی منطقه توپخانه بود. سمی ‌سازیِ سر درِ مدرسه «دارالفنون»، بالكن پیرایش در ابتدای خیابان لاله ‌زار و چاپخانه‌ یمنی در خیابان فردوسی نیز از مهم‌ترین كارهای لرزاده در سال‌های ابتدایی معماری به شكل جدی است.

از مقبره فردوسی تا ضریح امام حسین

اما یكی از اوج‌های كار حسین لرزاده را باید مقبره شاعر نامی ایران ابوالقاسم فردوسی دانست. سال ۱۳۱۳ قرار بود هزاره فردوسی در توس و دیگر نقاط ایران برگزار شود. به همین دلیل نخست وزیر قصد داشت مقبره‌ای برای خالق شاهنامه بسازد. برای اینكار محمدعلی فروغی به سراغ معمار مشهور فرانسوی آندره گُدار می‌رود، اما طرح گدار فروغی را راضی نمی‌كند. در نهایت قرعه به نام حسین لرزاده زده می‌شود و او طرحی كاملا ایرانی را برای مقبره فردوسی اجرا می‌كند كه تحسین همگان و یك مدال فردوسی را برای او در پی داشت.

لرزاده در ساخت مقبره فردوسی با هنرمندانی چون عمادالكتاب، خطاط برجسته، عباس و غلامعلی دهشیری و حسین حجار باشی همكاری داشته است. لرزاده در این دوره به جز همكاری با عمادالكتاب نزد او مشق خطاطی كرد و هنر خطاطی را نیز آموخت. لرزاده پس از مقبره فردوسی به كار در كاخ مرمر مشغول شد و گنبد آن را خلق كرد. لرزاده در پروژه كاخ مرمر با حسین خاك نگار مقدم و احمد خاك‌نگار مقدم (عرش نگار) كاشی‌كاران سرشناس  و حسین طاهرزاده بهزاد، نقاش برجسته همكاری داشت. لرزاده در توصیف پروژه كاخ مرمر می‌گوید: «در هیچ بنایی همچون كاخ مرمر همه استادان جمع نبوده اند».

لرزاده و معماری بر مدار دین

یك بخش پررنگ و شاید پررنگ‌ترین بخش كار حسین لرزاده معماری مساجد و مكان‌های مذهبی مثل حرم امام حسین(ع) است. لرزاده استاد ساخت مسجد بود و این استادی را در ساخت مسجد اعظم قم نشان داد، مسجدی كه می‌تواند عمری هزار ساله داشته باشد.

بنا بر آمار موجود حسین لرزاده استاد تعداد ۸۴۳ مسجد را طراحی و گاه اجرا و یا نظارت كرده است. از مشهورترین این مساجد می‌توان به این موارد اشاره كرد: مسجد لرزاده، خیابان لرزاده، خیابان خراسان، مسجد سلمان، خیابان ۱۷ شهریور (شهباز) (تخریب شده)، مسجد سجاد، خیابان جمهوری، مسجد اعظم (قم)، خیابان موزه، مسجد مهدیه، خیابان ری، مسجد امام حسین (ع)، خیابان امام حسین (ع)، مسجد فخریه، خیابان امیریه، مسجد زعیم، خیابان منیریه، مسجد فرازنده، خیابان شوش، مسجد سپهسالار، خیابان بهارستان، مسجد انبار گندم، خیابان ری.

لرزاده؛ استاد سادگی

ویژگی آثار حسین لرزاده سادگی عجیب آن‌ها است. هیچ كدام از آثار لرزاده در نگاه اول شما را متعجب نمی‌كند و باعث نمی‌شود بهت زده شوید. آثار او به تمام معنا ساده و آرامش بخش هستند و به هیچ دنبال ارائه خود به عنوان یك شاهكار نیستند.  آثار لرزاده نوعی صمیمت را با مخاطب ایجاد می‌كنند كه باعث می‌شود مخاطب خود را در برابر عظمت معماری كوچك نبیند. این سادگی و صمیمت محصول شیوه آموزش معماری و البته نگاه مذهبی او است.

به گفته كارشناسان ویژگی دیگر لرزاده این است كه بخش‌های اضافه‌ای كه در آثاری مثل دارالفنون خلق می‌كرد به هیچ وجه با اثر اصلی در تضاد نبودند. او طوری كار را خلق می‌كرد كه مخاطب توان جدا كردن آن از اثر قبلی را نداشته باشد.