سفرنامه نویسی هم مانند خیلی از متن‌های دیگری كه می‌نویسیم، اصول و قواعد نگارشی دارد و باید آنها را برای راحت‌تر خوانده شدن و درست بودن متن، رعایت كنیم تا خواننده متن بتواند به‌خوبی با آن ارتباط برقرار كند و مشكلی از این بابت نداشته باشد. اصول مختلف برای نگارش درست سفرنامه، خیلی متمایز با اصول نوشته‌های دیگر نیست و ساختار خیلی ویژه و خاصی ندارد.
با توجه به اینكه مسابقه پرطرفدار سفرنامه نویسی در حال برگزاری است، در ادامه، سعی كرده‌ایم كه تمامی قواعد نگارشی كه برای نوشتن یك سفرنامه خوب مورد نیاز شماست را بیاوریم و آنها را شرح دهیم. با خواندن این مطلب از بلاگ لست سنگ ، می‌توانید با خیال راحت‌تری نوشتن سفرنامه را شروع كنید و به برنده شدن در مسابقه امیدوار باشید.
مرحله به مرحله تا نگارش سفرنامه‌ای استاندارد
قواعد كلی برای نوشتن سفرنامه
برای نگارش درست سفرنامه باید یك‌سری قواعد كلی را در نظر بگیرید و سپس نوشتن آن را شروع كنید. به این ترتیب آنچه می‌نویسید از ارزش بسیار بالاتر و كیفیت محتوایی بیشتری برخوردار می‌شود. برای نوشتن یك سفرنامه خوب و استاندارد، بهتر است اول با تعریف سفرنامه و اهمیت آن آشنا شوید، سپس روی مراحل نوشتاری آن تمركز كنید:
از توصیف اماكن و افرادی كه با شما هستند، در متن خود استفاده كنید، حتما از تجربه شخصی خودتان برای نوشتن سفرنامه استفاده كنید و از دیده‌ها و شنیده‌هایی كه داشته‌اید بهره بگیرید؛ در ادامه، پس از اینكه هشت مرحله كلی برای چگونه نوشتن یك سفرنامه را نام بردیم، بررسی قواعد نگارشی را شروع می‌كنیم.
هشت مرحله برای نوشتن یك سفرنامه:
- در رابطه با مقصد، تحقیق كنید
- در مورد جزئیات و وقایعی كه اتفاق افتاده بنویسید
- جاذبه‌های متنوع و مختلف را معرفی كنید
- راه‌ها و مسیرهای دسترسی را بررسی كنید
- اقامتگاه‌های خوب را معرفی كنید
- برخی از جاذبه‌های جدید و كمتر شناخته شده را معرفی كنید
- مخاطب را با فرهنگ مردم مقصد، آشنا كنید
- بایدها و نبایدهای سفر را برای خواننده تبیین كنید
رعایت اصول و قواعد نگارشی، برای نوشتن سفرنامه‌ای استاندارد
اصول نگارشی برای نوشتن سفرنامه جذاب و استاندارد
اینكه متن سفرنامه خود را بسیار جذاب و گیرا بنویسید، حتما درگیر كردن مخاطب را به همراه دارد، اما بدون رعایت كردن اصول و قواعد نگارشی، همراهی مخاطب كم و كمتر می‌شود و تا جایی ادامه پیدا می‌كند كه خواندن متن شما برای او دشوار می‌شود و شاید حتی در برخی از مواقع، منظور شما را هم متوجه نشود. در نتیجه، به حالت استاندارد در آوردن ساختار متن و نگارش درست سفرنامه، جذابیت نوشته شما را دو چندان می‌كند و روی گیرایی آن هم تاثیر مستقیم دارد. با آگاهی از این قواعد و اصول كلی در رابطه با نوشتن متن سفرنامه، می‌توانید روندی درست را برای نوشتن اصولی سفرنامه پیش ببرید و نتیجه دلخواهی را از آن بگیرید.
عنوان بندی سفرنامه
ابتدایی‌ترین بخشی كه با آن هر قسمت از سفرنامه خود را از قسمت‌های دیگر تفكیك می‌كنید و شروعی مجزا را برای خواننده رقم می‌زنید، عنوان است. شما با عنوان های سفرنامه می‌توانید محتوای هر بخش از متن را آشكار كنید و به مخاطب خود بگویید كه قرار است در رابطه با چه چیزی مطلب بخواند. از مهم‌ترین تصمیماتی كه باید حین نوشتن سفرنامه بگیرید، انتخاب عنوان مناسب است.
انتخاب درست عنوان های سفرنامه برای هر قسمت، در عین حال كه باید از محتوای متن شما خبر دهد، باید برای خواننده بسیار جذاب باشد و كنجكاوی‌اش را برای خواندن ادامه متن، برانگیزد؛ با رعایت این اصل، یك گام دیگر برای نگارش درست سفرنامه برمی‌دارید. بر اساس سبك نوشتار، عنوان به سه دسته تقسیم می‌شود كه شما با توجه به محتوایی كه برای هر قسمت مشخص دارید، می‌توانید عنوان مناسبش را هم انتخاب كنید. دسته‌بندی عنوان‌ها به شرح زیر است:
دسته‌بندی بالا، صرفا محدود به همین سه مورد نیست! برای مثال عنوان انتخابی شما می‌تواند تركیبی از دو حالت «طنز» و «صمیمی» باشد. فراموش نكنید كه این متن شماست و قرار نیست كه در یك روزنامه سیاسی یا غیره چاپ شود، كافی است كه شما فقط اصول كلی را رعایت كنید.
یكی دیگر از نكات بسیار مهمی كه باید برای انتخاب عنوان در نظر بگیرید، این است كه در چه قسمت‌هایی از متن عنوان بگذارید و چه بخش‌هایی را به این ترتیب از یكدیگر جدا كنید. این كار می‌تواند به شكل‌های مختلفی انجام شود، اما درست انجام شدن آن اهمیت دارد. برخی از سفرنامه‌نویسان فقط روزهای سفر خود را برای عنوان هر قسمت انتخاب می‌كنند، در صورتی كه این كار، محتوای متن را مشخص نمی‌كند. برای بهتر كردن آن می‌توانید روز سفر (مثل: روز اول، روز دوم و الی آخر) را مشخص كنید، سپس برای اتفاقات آن روز عنوان‌های مناسب دیگری انتخاب كنید. این عنوان‌ها می‌توانند نام جاذبه‌هایی كه دیده‌اید باشند كه شما با تغییر یا بدون تغییر، آنها را وارد متن كردید.
پاراگراف بندی سفرنامه
این بخش، بیشتر مربوط به بدنه متن شما می‌شود، البته نه اینكه به مقدمه و مؤخره شما هیچ ارتباطی نداشته باشد، اما بیشترین زمانی كه از آن استفاده می‌كنید، در بدنه متن است. پاراگراف بندی متن، باعث می‌شود كه خواننده شما، راحت‌تر سفرنامه را بخواند، همچنین پاراگراف، روی ظاهر كلی متن هم تاثیر می‌گذارد. هر پاراگراف، حاوی چند جمله است كه فكری مشترك دارند و درباره موضوعی واحد صحبت می‌كنند. استفاده از پاراگراف، برای نگارش درست سفرنامه امری مهم است و یكی از نتایج آن، نوشتن سفرنامه جذاب است.
پاراگراف‌ها هم سه بخش دارند كه شامل مقدمه، بدنه و نتیجه‌گیری می‌شوند، اما معمولا این سه بخش در خود محتوای متن هر پاراگراف پنهان است و آنها را از یكدیگر جدا نمی‌كنیم. هر پاراگراف، می‌تواند شامل چند جمله باشد كه این جمله‌ها هر كدام تعریف مشخصی دارند و به تعبیری پاراگراف را تعریف می‌كنند و ما برای آشنایی بیشتر شما، آنها را در ادامه آورده‌ایم.
- جمله موضوع: جمله‌ای كه بقیه پاراگراف باید به آن مرتبط باشد.
- جمله تحدیدی: جمله‌ای كه تاكیدی است و حد و مرز موضوع را مشخص می‌كند.
- جمله‌های پشتیبان: جمله‌هایی كه جمله موضوع (فكر مركزی) را بسط می‌دهند.
- جمله نتیجه‌گیری: جمله موضوع را تكرار می‌كند و نكته جدیدی ندارد، اما با بیانی دیگر است.
انتخاب لحن سفرنامه
لحنی كه شما برای نوشتن دارید و از آن استفاده می‌كنید، برگرفته از شخصیت شما و نشان‌دهنده آن است. سفرنامه شما نباید مانند یك گزارش باشد، به‌خاطر همین می‌توانید با استفاده از لحن، ریتم آن را تغییر دهید. نكته‌ای كه شما باید به آن دقت داشته باشید، این است كه هنگام نوشتن و استفاده از لحنتان، ممكن است حالتی یكنواخت را تا آخر سفرنامه برای خواننده تداعی كنید، برای جلوگیری از این مورد، باید از اتفاقات انسانی و لحن گرم انسانی خود بهره گیرید تا مانع از ایجاد یكنواختی بشوید؛ برای مثال، ارتباط با یك فرد بومی و محلی به‌خوبی می‌تواند یكنواختی را از بین ببرد یا حداقل آن را بكاهد.
جنبه دیگری كه استفاده از لحن برای یك سفرنامه نویس دارد، به‌منظور ابراز عقاید و داوری كردن است، بعضی اوقات، لحن و عقیده باید با یكدیگر تركیب شوند تا نگارش درست سفرنامه شكل بگیرد.
علائم نگارشی در سفرنامه
از هرچه بگذریم، از اهمیت علائم نگارشی نمی‌توانیم بگذریم كه تاثیرگذارترین مؤلفه در خوانایی و رساندن منظور نویسنده به مخاطب است. همه ما می‌دانیم كه علائم نگارشی اكثرا شامل چه مواردی می‌شوند، اما اینكه چه زمانی آنها را به‌كار ببریم و استفاده درست هر یك دقیقا در چه مواردی است، شاید برای خیلی از ما روشن و واضح نباشد.
با استفاده نادرست از علائم نگارشی، ممكن است حتی در برداشت معنا و مفهوم هم دچار مشكل شویم. همیشه برای تفهیم این موضوع مثالی معروف را دیده‌ایم كه كاربرد و اهمیت كاما (ویرگول) را مشخص می‌كند: جمله‌های «بخشش، لازم نیست اعدامش كنید» یا «بخشش لازم نیست، اعدامش كنید» هر دو كاملا از اجزای مشترك و واحدی تشكیل شده‌اند، اما جابه‌جایی یك كاما در آن، جان یك فرد را گرو گرفته است. در ادامه جایگاه پراستفاده‌ترین علائم نگارشی را می‌گوییم كه هنگام نوشتن آنها را در جای درست استفاده كنید:
-
نقطه (.): نقطه زمانی استفاده می‌شود كه جمله خبری یا انشایی پایان یابد. غیر از این، زمانی كه یك كوته‌نوشت مانند: «ه. الف. سایه» داریم، نقطه می‌گذاریم.
-
كاما (،): به‌طور كلی، هرجا كه نیاز به مكث داشته باشد، از كاما استفاده می‌كنیم. حال اگر بعضی اوقات این قاعده واضح نبود، از قوانین دیگری پیروی می‌كنیم كه در ادامه آورده‌ایم:
1. پیش و پس از قید؛ 2. قبل و بعد از انواع عبارت‌های توضیحی؛ 3. پس از منادا؛ 4. به‌جای «و» در كلمات یا بندهای هم‌پایه؛ 5. برای پیشگیری از ابهام‌زدایی؛ 6. بین اجزای نشانی یا آدرس. موارد دیگری هم هستند، اما مهم‌ترین قسمت‌هایی كه احتمالا در سفرنامه با آنها برخورد خواهید داشت، همین موارد خواهند بود.
-
نقطه‌كاما (؛): زمانی باید از نقطه‌كاما استفاده كنیم كه دو جمله از نظر ساختاری كامل هستند، ولی از نظر معنایی به هم وابسته‌اند.
-
دونقطه (:): در چندجای مختلف می‌توانیم از دو نقطه استفاده كنیم، یكی قبل از نقل قول مستقیم، دیگری برای برشمردن و بیان تقسیمات.
-
سه‌نقطه (...): در ادامه مطلب و معادل «و غیره» می‌توانیم از سه‌نقطه استفاده كنیم.
-
پرانتز ( ): زمانی كه بخواهید مطلبی مترادف بیاورید و سال تولد و مرگ را بیان كنید. فراموش نكنید كه جاهای دیگری هم می‌توانیم از پرانتز استفاده كنیم، اما برای سفرنامه، بیشتر در مواقعی كه گفته شد از پرانتز استفاده می‌شود.
-
گیومه («»): برای زمانی كه می‌خواهیم نقل قول مستقیم داشته باشیم، ابتدا و انتهای جمله یا كلمه‌ای كه قرار است نقل كنیم، گیومه می‌آوریم. استفاده دیگر برای زمانی است كه می‌خواهیم برجسته‌سازی كنیم.
ساده نویسی سفرنامه
در آخر هم به این نكته توجه كنید كه شما یك متن ادبی و سنگین نمی‌نویسید، شما یك سفرنامه می‌نویسید كه خیلی از افراد با سطح سواد متنوع ممكن است آن را بخوانند، پس ساده نویسی كنید و از به‌كار بردن كلمات و اصطلاحات سخت پرهیز كنید. اینكه كاملا از صنایع ادبی بی‌بهره باشید هم خود مشكل است، چراكه برای انتقال احساسات، گاهی به صنایع ادبی هم نیاز دارید، در نتیجه باید تعادل را به‌خوبی حفظ كنید.
ساده نوشتن، باعث می‌شود كه مخاطب شما سفرنامه را خیلی روان و بدون كمترین ابهامی بخواند و هیچ مشكلی در برداشت‌ها و درك مطالب نداشته باشد. در نتیجه هنگام نوشتن حتما به این مورد دقت كنید تا نگارش درست سفرنامه شما دچار مشكل نشود. با رعایت همه این نكات می‌توانید با خیالی راحت در نهمین مسابقه سفرنامه نویسی لست سكند شركت كنید و شانس خود را برای گرفتن جایزه امتحان كنید.
سخن پایانی
با نكاتی كه در این مطلب آورده‌ایم، می‌توانید به‌خوبی یك سفرنامه بنویسید و اصول و قواعد نگارشی آن را هم رعایت كنید. به این ترتیب خواننده درگیر متن می‌شود و مشكلات مختلف نگارشی نمی‌تواند مانع از ادامه خواندن او شود. مواردی كه مطرح شد، در رابطه با نگارش درست سفرنامه بود و قواعد و اصول آن را مطرح می‌كرد. پیشنهاد می‌كنیم برای آشنایی بیشتر بخش سفرنامه‌های لست سكند را بخوانید. اگر نكته دیگری درباره نگارش درست سفرنامه به نظرتان می‌رسد، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.