غار مژاره آبدانان ، یكی از ۸۶ اثر ثبت شده ملی در شهرستان آبدانان واقع در استان ایلام می باشد. علاوه بر زیست پنج گونه كمیاب خفاش در غار مژاره، وجود آب سرد، فضای مفرح، كمر آویزهای متنوع، گیاهای كمیاب، سقف مرتفع و چشم نواز و سنگواره های موجود در این اثر طبیعی و شگفت آور از مهم ترین شاخصه های بی نظیر غار مژاره آبدانان است. غار مژاره آبدانان در ۲۵ كیلومتری شمال شرق دامنه كبیركوه با موقعیتی بسیار دیدنی، ساختاری طبیعی و زیبا مكانی منحصر به فرد برای گردشگران و علاقه مندان به غارنوردی است.
غار مژاره آبدانان
غارها؛ بناهای بلند، عمارت های عظیم، مساكن متنوع و خیمه های خوش منظرند كه بدون ستون و در ورای زمین می خرامند تا نشانی بر اقتدار ایزد اعلا باشند. این خانه های خفته در دل خاك با دلرباترین زینت های زمین و فاخرترین تزئینات طبیعی میزبان موجودات و زیستگاه ظریف ترین جانداران هستند. به گفته زمین شناسان، غارها حفره هایی هستندكه در اثر انحلال سنگ های آهكی و گچ های رسوب شده درلایه فوقانی آب های زیرزمین (ایستایی) تجمع كرده و با فرورفت این آب ها، ذوب شدن آهك ها و گازهای كربنیك و امتزاج آن با هوا و نزولات جوی بوجود می آیند. براساس اسناد علمی برای حفر و ایجاد یك متر از بدنه غارها به ۱۰۰ سال فرصت و زمان نیاز است. در این میان استان ایلام بدلیل قرار گرفتن در محدوده و موازی رشته كوه های زاگرس و ساختارهای آهكی آن، پتانسیل منحصر بفردی جهت تشكیل غار در گذر زمان داشته و به همین دلیل بالاترین اكتشاف را توسط كوهنوردان و غارپژوهان به خود اختصاص داده است. براساس یافته های مسلم تاكنون از مجموع غارهای موجود در استان ایلام، پنج مورد از آن شامل غار قاژه هل (قدح)، كنار، ولی، مژاره (كول هما) و گچه زاغ در محدوده بخش های مركزی، سراب باغ و كلات مورموری شهرستان آبدانان قرار گرفته اند كه ما به معرفی غار كول هما می پردازیم. این غار كه در دشت مژاره در پایین دست كبیركوه واقع شده به این نام معروف است، اما نام اصلی آن غار كول هما می باشد.
از شهر آبدانان ۳۵ كیلومتر به سمت شمال شرق و پس از عبور از روستاهای گُلگُل بالا، گُلگُل پائین و سیاه گاو و گذر از یك سربالایی سخت با شیب ۸۰٪ و بطول ۵۰۰ متر به سمت شمال، در دامنه زیبای كبیركوه پس از حدود ۲ ساعت پیاده روی به یك اثر شگرف و متحیر كننده به نام غار مژاره می رسیم كه در دل این كوه سبز و سرافراز جای گرفته است. این غار در بالادست دریاچه های دو قلو سیاه گاو واقع شده و به گفته كارشناسان و روایت شاهدان، آب این دریاچه از ارتفاعات پیرامون و پایین دست غار سرچشمه می گیرد. اگر گذارتان به دریاچه های سیاه گاو افتاد، سعی كنید تا ساعات ظهر و زمانی كه آفتاب روی این دریاچه می افتد، در كنار آن بمانید. آن وقت خواهید دید این دریاچه زلال چطور رنگارنگ و پر زرق و برق می شود. دلیل این اتفاق هم گوگرد و املاح مختلفی است كه در آب این دریاچه وجود دارد. جالب تر از همه این كه این دریاچه های دوقلو چشمه های جوشان و شیرین هم در عمقشان دارند كه زلالی و زیبایی آنها را چند برابر می كنند. این دوگانه زیبا در حدود پانزده كیلومتری شهر آبدانان قرار گرفته و هر سال جمعیت زیادی را برای تماشا به آبدانان می كشاند.
غار مژاره از معروفیت خاصی برخوردار است كه هر سال گردشگران، دوستداران طبیعت و محققانی از اقصی نقاط ایران بخصوص در فصول بهار و تابستان از این غار طبیعی بازدید كردده و تصاویر پژوهشی تهیه می كنند. این غار یكی از آثار و اعجاز بزرگ خدای مهربان است كه با ۳۵ هزار سال سابقه متعلق به گروه بنگستان و سازند ایلام و جزیی از سازند گچساران است و قدمت آن به دوره نتونین و كامپانین كلستار تعلق دارد. وجود آب سرد، فضای مفرح، كمر آویزهای متنوع، گیاهای كمیاب، سقف مرتفع و چشم نواز و سنگواره های موجود در این اثر طبیعی و شگفت آور از مهم ترین شاخصه های بی نظیر غار مژاره آبدانان است. گرچه ورود به درون این شاهكار الهی، مقداری رعب آور و بخاطر ریزش سنگواره های آهكی سقف و دیواره های آن نیز خطر آفرین است اما وزش نسیم روح پرور، وجود طاق دیسهای متلون در سقف، صدای سمفونی شاد اما ناپیدای حشرات، پرواز نامنظم خفاش ها و شب پره ها، چك چك قطرات آب ازسقف غار، خودنمایی حوضچه های گچی پرآب زلال و جیك جاك پرنده ها و گنجشك های خوش الحان بر آستانه این غار شگرف غار پراسرار مژاره را جذاب و دیدنی كرده است.
كار شناسایی این غار كم نظیر در چندین مرحله توسط كوهنوردان و غارنوردان شهرستان آبدانان با مشورت متخصصان طی سال های گذشته انجام گرفته است. حفره های متعدد و فراوان گچی غار یك به یك مورد بررسی، كنكاش و امكان سنجی برای عبور قرار گرفته اند زیرا مانع و مشكل اصلی برای غارنوردان، خطر ریزش سقف دالان ها و مسدود شدن حفره های ورودی آن است. صدای پیچش باد در آستانه پلكانی غار مژاره، تاریكی مطلق درون غار و عدم اطلاع دقیق از انتهای آن باعث شده كه بجز افراد خبره و كوه پیمایان و غارنوردان حرفه ای، افراد عادی نتوانند به داخل آن وارد شوند و با ژرفای این اثر بسیار فاخر طبیعی آشنا گردند.
مشخصات غار مژاره آبدانان
این غار به دوران دوم و سوم زمین شناسی بر می گردد و از نوع زمین های جوان بشمار می آید كه در ارتفاع بیش از یك هزار متری از سطح دریا در ارتفاعات كبیركوه آبدانان واقع شده است. این غار منحصر به فرد، كاملا طبیعی و دارای سه حوضچه آبی در فواصل مختلف است. ورودی غار ۳/۵ متر، طول آن ۳۵۰ متر و ارتفاع آن از سطح دریا به ۱۸۰ متر می رسد. حوضچه های داخلی غار به ترتیب ۳۵، ۲۱ و ۱۸ متر بوده و انتهای غار بسته و پوشیده از لایه های گِلی با رنگ قرمز است. دیواره های غار از سنگ گچی با لایه های براق و رنگ چشم نواز حنایی است كه این تركیب و تنظیم، رنگ‌آرایی و چینش سنگ آویزهای سقف آن بیانگر قدرت خالق كردگار است. اختلاف دمای بیرون غار و داخل آن به ۲۲ درجه می رسد، به طور مثال در فصل گرم سال، هوای بیرون آن ۴۰ درجه و هوای داخل غار به كمتر از ۱۸ درجه سانتیگراد می رسد.
پنج گونه كمیاب از خفاشان شامل بال بلند، خفاش دم موشی بزرگ ، دم موشی مسقطی، حنائی و موشی كوچك در غارهای شهرستان آبدانان و بخصوص غار مژاره زیست می كنند كه در دیگر غارهای استان ایلام و سایر استان های كشور به ندرت دیده می شوند. خفاش ها به عنوان یكی از اجزای مهم زیست بوم ،نقش های مهمی از جمله كنترل جمعیت حشرات آفت زا، گرده افشانی گیاهان و تولید نوعی غنی از كود كشاورزی را ایفا می كنند بنابراین حفاظت از این جانوران پستاندار كه صرفا در غار زندگی می كنند اهمیت ویژه‌ای برای رفاه نوع بشر دارد كه البته نیازمند آگاهی عمومی و ارتقای فرهنگ زیست محیطی مردم است. علاوه بر این برابر بررسی های كارشناسی و گزارش گروه غارنوردان شهرستان آبدانان انواع جانداران، پرندگان، بعضی حشرات و حیوانان وحشی در درون غار دیده شده اند. لازم به یادآوری است كه اولین مطالعه جامع بر روی حیات جانوری غارهای استان ایلام درسال ۱۳۹۱ آغاز و یك سال و نیم به طول انجامید كه طی این پژوهش منسجم و پیوسته، ۳۲ غار در استان ایلام كشف شد كه تا بحال ۱۱ گونه خفاش بی نظیر نیز در درون آنها شناسایی شده است.
نحوه دسترسی
راه دسترسی به این غار زیبا از جاده آبدانان-سرابباغ و دریاچه دوقلوی سیاه گاو می گذرد و از كنار جاده آسفالت این دریاچه تا غار بصورت گردنه، خاكی و مالرو است و حدود دو ساعت پیاده روی برای رسیدن به این غار لازم است.
