قنات یكی از شگفت‌انگیزترین كارهای دسته‌جمعی تاریخ بشری است كه برای رفع یكی از نیازهای مهم و حیاتی جوامع انسانی، یعنی آب‌رسانی به مناطق كم آب و تأمین آب شرب انسان، حیوان و زراعت و با كار گروهی و مدیریت و برنامه‌ریزی به وجود آمده است. این پدیده‌ی شگفت‌انگیز آب‌رسانی از دیرباز و از عصر آهن به‌عنوان یكی از منابع تأمین آب شرب و كشاورزی در مناطقی كه با خطرات خشك‌سالی در فلات ایران روبه‌رو بوده‌اند، نقش كلیدی و مؤثری در نظام اقتصادی و حیات اجتماعی كشور داشته و موجب شكوفایی اقتصاد كشاورزی و ایجاد كار و فعالیت‌های متعدد شهری و روستایی و باعث آرامش مردم بوده است. به گواه تاریخ، و كشفیات باستان‌شناسی این فن‌آوری مهم از ابتكارات ویژه‌ی ایرانیان بوده و به تدریج، به سایر مناطق جهان راه یافته است. پژوهش حاضربه معرفی قنات سركُره واقع در بخش فورگ كه به صورت یك گزارش میدانی تهیه شده می پردازد.
بخش فورگ در۹۵ كیلومتری شهرستان داراب از بخش های۷۵گانه استان فارس،یكی از مناطق نیمه گرمسیری است ودرمنتهی الیه جنوب شرقی استان فارس قرار دارد كه با۱۶۷۵كیلومترمربع مساحت یكی از بخش های چهار گانه شهرستان داراب از طرف شمال به بخش رستاق ، از طرف جنوب به لارستان ٬ از شرق به استان هرمزگان و از غرب به شهرستان داراب و زرین دشت محدود می گردد. این بخش با وسعتی بالغ بر دویست كیلومتر مربع كه در محدوده ی جغرافیایی ۵۴ درجه و ۳ دقیقه و ۵۵ درجه و ۳۰ دقیقه طول شرقی از گرینویچ و ۲۸ درجه و ۲ دقیقه تا ۲۸ درجه و ۵۹ دقیقه عرض شمالی از استوا قرار گرفته است و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا ۸۰۰ متر است بارندگی در این منطقه بسیار نامنظم و پراكنده است و میزان تبخیر سالیانه نزدیك به ۲۴۰۰ میلی متر برآورد شده است.تمامی رشته كوه های منطقه فورگ در امتداد رشته كوههای زاگرس بوده كه مرتفع ترین آن كوه چال مانند دیواری این بخش را از بخش رستاق شهرستان داراب و زرین دشت جدا نموده است و تمامی چشمه ها و رشته قناتهای منطقه از دامنه این رشته كوه فوران می نمایدكه طی مسیری تقریبا۶كیلومتری در یك مكانی به نام مرا تقسیم می گردد. قنات سركُره در شمال شرقی روستای قلعه نو یكی از مجموع۲۳قنوات در بخش فورگ می باشد كه در حال حاضر فعال و آبدهی دارد قسمتی از آن به زمین های روستای شاه ابوذكریا و قسمتی به زمینهای روستای قلعه نو و نصیرآباد مشرف می گردد.
قنات سركُره به دست كاوشگران زحمت‌كش بی‌نام و نشان این سرزمین با كم‌ترین امكانات و بیش‌ترین خطرات حفر شده است این قنات را می‌توان نوعی زه‌كش زیرزمینی دانست كه آب جمع‌آوری‌شده توسط این زه‌كش به سطح زمین آورده می‌شود و به مصرف آبیاری یا شرب می‌رسد.این قنات تشكیل شده از یك دهانه كه روباز است و یك مجرای تونل مانند زیرزمینی و چندین چاه عمودی كه مجرا یا كوره زیر زمینی را در فواصل مشخص با سطح زمین مرتبط می‌سازد.طول هر رشته چاه حدود۸متر است . مرا به جایی كه آب تقسیم می كنند گفته می شود روایت است كه نام دیگر مرا در سركُره ۹بیل است به این شرح كه۹كشاورزبیل به دست قادر به بستن آب این قنات نبوده اند و روایتی دیگر اینكه مقدار آب روستای قلعه نو۶بیل باشدواندازه آب شاه ابوذكریا۳بیل می باشد. مرا به صورت یك حلقه چاه بزرگ مدور به عرض۱۵ متر و عمق۶ متر است كه با تراش خاص و منحصر به فرد محل تقسیم آب روستاهای شاه ابوذكریا، نصیرآباد و قلعه نو می باشد .
قنات سركُره دارای پیشینه تاریخی است بخاطر معماری منحصر به فرد آن كه به طور دقیق و خاص توسط مقنی های آن زمان تراشیده شده است جلوه دیدنی دارد. به روایت منابع محلی مردم بخش فورگ از زبان اجدادشان كمتر چیزی به یاد دارند كه این خود بیانگر قدمت طولانی این اثر تاریخی و گردشگری می باشد اما به نظر می رسد این قنات مربوط به دوران ساسانیان باشدبا توجه به اینكه در حال حاضراز آب این قنات زمین های اطراف قله بهمن شاه برای كشاورزی مصرف می گردد و كشت گندم و ذرت صورت می گیردو وجود ابنیه وآثار از جمله یك آسیاب آبی دراطراف قلعه بهمن شاه در این خصوص احتمال آن می رود كه از آب این قنوات در قلعه بهمن شاه مورد استفاده قرار می گرفته است قدمت قلعه بهمن برخلاف آنچه كه گفته شده به ۷۰۰ سال می رسد قدمت آن خیلی بیشتر از آن است چون این قلعه در دوره ساسانیان و بعد از آن محل استقرار حكومت این منطقه بوده است در دوره اسلامی نیز قسمتی دیگر از این آب به نزدیكی حرم امامزاده شاه ابوذكریا می رفته كه هم اینك نیز در جریان است كه باغ ها و زمین های اطراف این حرم را سیراب می كند در ذكر نام سركُره این موضوع قابل توجه است كه درمنتهای الیه قنات كه آب از آن خارج و به زمین های كشاورزی مشرف می گردد یك استخر در قدیم وجود داشته است كه ظاهرا یك یاغی كه سركرده بوده در آنجا مدتی سكونت داشته كه اول سركرده بوده و نهایتا به مرور زمان به سركُره معروف شده است.
با توجه به قرار گرفتن این قنات در زمین های حاصل خیز منطقه بیدویه و قلعه نو در فصل بهار رویش گلهای قرمز و زرد و همچنین بیدهای چندین ساله خود مكانی برای گردش و تفریح است در حال حاضر این قنات زمین های معروف به ملخی،كوه سفید، كوركدان و مقداری از باغ های قلعه نو و شاه ابوذكریا و نصیرآباد تحت پوشش آبیاری دارد و مالكین تقریبا هفته یكبار از آب این قنات سهمیه دارنددر ماههای تیر و مرداد به دلیل نامعلومی آب این قنات خیلی كم و دیگر ایام تقریبا حدود۳۰اینج آب داردجالب است بدانید این قنات در۵۰متری قنات دیگری بنام بیدوئیه قرار دارد كه هر دو آن ها تفریبا از كوه چال سرچشمه می گیرد. بنا به روایت محلی در قدیم به این دو قنات خواهر خوانده نیزمی گفتنددر این قنات ماهی های سردآبی،مارآبی و خرچنگ و… مشاهده شده است.در حاضر این قنات به تنهایی خود امرار معاش بیش از۷۰خانوار در روستای قلعه نو-شاه ابوذكریا و نصیرآباد دارد اما به دلیل بی توجهی و عدم لایه روبی چاهای بالا دست و همچنین حفر چاهای غیر مجاز در اطراف این قنات این روزها مقدار آب دهی آن كم شده است و بیم آن دارد كه سرنوشت این قنات هم مثل دیگر قنوات فورگ باشد كه خشك شده اند و چاه ها و تونل های آن در حال فرو ریختن می باشد..
