غار كان گوهر

غار كان گوهر در بخش سرچهان شهرستان بوانات در استان فارس قرار دارد

 كان گوهرشهرستان بوانات به مركزیت شهر سوریان در شمال شرقی استان فارس قرار دارد و از دو بخش مركزی و سرچهان تشكیل شده است.

بوانات از شمال با شهرستان ابركوه و بخش مروست از استان یزد و از جنوب‌غرب با شهرستان مهریز و از غرب با شهرستان خرم بید همجوار است.

غار كان گوهر به عنوان بزرگترین و مهم‌ترین معدن سنگ آهن و از آثار تاریخی مهم شهرستان بوانات فارس و مربوط به ادوار پیش از تاریخ، به دلیل داشتن كانی‌های قوی و با ارزش معدنی چون آهن و منگنز به نام كان گوهر شهرت یافته است.

این غار در مسیر جاده آسفالته بوانات به سیرجان، یك كیلومتر بعد از روستای منج سمت راست جاده و در كوه سفید (توتك) كه قسمتی از كوه زاگرس می‌باشد در داخل تنگه معروف به بند نو واقع شده است.

غار كان گوهر از آثار با ارزش زمین شناسی و میراث گذشته عهد مفرغ است و طول آن حدود ۲ كیلو متر می باشد كه از كانی های آهن و منگنز قوی بوده و به صورت رگه ای قرار داشته و در گذشته تخلیه شده است.

دهانه غار به ابعاد ۳۰ در۲۰ متر و در راس مثلث فرو افتاده ای قرار دارد. ارتفاع دهانه از سطح دریا ۲۳۰۰ متر است. مثلثی برابر پهلو به قاعده حدود ۱۰۰ متر و چسبیده به كف دره و ارتفاع حدود ۲۵۰ متر به طول قالبی یعنی عمود بر سطح مایل دامنه كوه فرو افتاده و سطح آن محاط در دیواره های عمودی با متوسط ارتفاع ۱۲ متر است. حجم این فرو افتادگی چیزی در حدود ۱۰۰ هزار متر مكعب می باشد.

غار شامل دو بخش است: بخش ریزش كرده و بخش طبیعت ساخته. بعد از ورود به غار، تالاری مدور به شعاع ۳۰ متر قرار دارد. ارتفاع سقف در این محل حدود ۲۰ متر است، تالار با شیبی ۵۰ درجه به سوی پایین می رود، سپس وارد تالاری بیضی شكل به قطرهای ۴۰ در ۱۸۰ می‌شود كه با شیبی ۶۰ درجه به سمت بالا می رود.

با عبور از دالانی كوتاه، تالار دیگری به ا بعاد ۱۲ در۱۰ متر كه سنگ های سیاه و سفید زیبایی ساخته شده قرار دارد، درون این تالار پرتگاهی به بلندی ۸ متر دیده می‌شود و در انتهای آن دهلیزی قرار گرفته است.

دهلیز گوشه تالار آخر، طبیعت ساخته و حدود دوازده متر است و به تالاری به ابعاد ۱۵ در ۱۲ متر وصل می شود. دیواره‌های این تالار پوشیده از غار سنگ‌های گل كلمی می‌باشد.

گودال كوچك آب كه محل ریزش چكه است در كف آن وجود دارد و آثار ریزش سقف در این تالار به چشم می خورد. از انتهای این تالار دهلیزی كه باید خزیده از آن عبور كرد شروع می‌شود كه پس از حدود ۲۰ متر به یك چاه می‌رسد.

بدنه چاه در بعضی بخش‌ها تنگ و دست و پا به بدنه می رسد و در بعضی قسمت‌ها بدنه گشاد شده و باید پاندول وار از آن گذر كرد.

سالن‌های مرتفع غار كه ارتفاع سقف بعضی از قسمتهای آن تا ۳۰ متر می‌رسد و تونل‌های طویل آن از دید بسیاری از مردم پنهان مانده و در حال ناپدید شدن می باشد و ارتباط تونل انتهایی آن بر اثر رسوبات جدید در حال قطع شدن با بیرون است.

غار دارای یك دهانه اصلی در ارتفاع حدود ۸۰ متری از كف دره و یك دهانه فرعی در پایین درارتفاع ۱۵ متری از كف دره می باشد.

این غار به دلیل ساختار خاص زمین شناسی كه از سنگهای معدنی تشكیل شده از نوع سنگهای سست و قابل ریزش می‌باشد و این امر باعث گردیده جلوی دهانه غار بر اثر ریزش سنگهای بزرگ و كوچك كاملا مضطرب شود.

ریزش سنگها و شیب نسبتا تند كوه دسترسی آسان به دهانه اصلی و داخل غار را كمی با مشكل مواجه ساخته است. جلوی دهانه غار سنگهای زیادی قرار گرفته و به دلیل ریزش بی‌رویه سنگ امكان دستیابی به آثار و لایه‌های باستانی احتمالی غیر ممكن شده است.

یكی از ویژگیهای منحصر به فرد غار كان گوهر این است كه در دوران باستان محلی جهت استخراج سنگ و كانی‌های معدنی بوده است و این غار به دلیل داشتن منابع غنی معدنی می‌تواند مكان مناسبی جهت جذب محققین، گردشگران و زمین شناسان از نقاط مختلف جهان باشد.

نوع بهر ه برداری از این مكان در گذشته تولیدی – صنعتی بوده ولی در حال حاضر متروكه است. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال ۱۳۸۷ این اثر تاریخی را با شماره ۲۳۱۴۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت كرد.