سرای مشیر شیراز

شیراز شهری محبوب برای گردشگران داخلی و خارجی است و با تعدد مكان‌های دیدنی، همیشه از پرطرفدارترین مقاصد بوده است. یكی از جاذبه های گردشگری شیرازسرای مشیر نام دارد. سرای مشیر تنها یك اثر تاریخی نیست. این بازار قدیمی تصویری واضح از فرهنگ روزگاران گذشته‌ ایران زمین را به نمایش می‌گذارد و به‌خوبی جو حاكم بر روزمرگی و بازارهای قدیمی این مرز و بوم را منعكس می‌كند. همراه ما باشید تا بیشتر درباره سرای مشیر بدانید.

معرفی سرای مشیر شیراز

واژه بازار بسیار كهن است و به معنی محل خریدوفروش و عرضه كالاست. این واژه ایرانی به زبان برخی از سرزمین‌هایی كه با ایران تبادلات بازرگانی داشتند، مانند سرزمین‌های عربی، تركی، عثمانی و برخی از كشورهای اروپایی، راه یافته است. در زبان فارسی بازار به‌عنوان اسم مكان به معنی محل خریدوفروش كالاست و با وجود آنكه این واژه امروزه بیشتر درباره بازارهای دائمی، اصلی و قدیمی شهرهای كهن و تاریخی به كار می‌رود، در گذشته گاه به‌صورت ساده و گاه با پیشوند یا پسوندهایی به معنی مكان خریدوفروش به‌طور مطلق بوده است. اكثر شهرهای ایرانی دارای راسته بازارهایی هستند كه هركدام كالاهای شهر خود را در آن مكان خریدوفروش می‌كنند و به‌اندازه وسعت بازار یا محل قرارگیری آن‌ها میزان تبادلات كالا وسعت متفاوتی را خواهد داشت.

همیشه بازارها، عضو جدایی‌ناپذیر فرهنگ مردمی در طول تاریخ بوده‌اند. محل قرارگیری مغازه‌ها، ورودی، پیشخوان‌ها، سبك معماری و اجناسی كه در انواع بازارها فروخته‌ می‌شود، اطلاعات جامعی از حال‌وهوای زمان خود را در اختیارعلاقه‌مندان قرار می‌دهد. در این میان باید جایگاه با ارزشی برای بازار قدیمی سرای مشیر شیراز در نظر گرفت.

بازار وكیل به‌دلیل قرارگیری آن در میان مجموعه‌ وكیل از ارزش بسیاری برخوردار است كه علاوه بر ویژگی معماری، زیبایی خاصی نیز دارد. سرای مشیر یكی از بخش‌های بازار شیراز است كه فضای بسیار دلنشین و مصفایی را برای بازدیدكنندگان و گردشگران به خود اختصاص داده است.

سرای مشیر شیراز كجاست؟

سرای مشیر از جاذبه های گردشگری استان فارس در شیراز است و در تقاطع خیابان لطفعلی خان زند و طالقانی، به‌سمت بازار وكیل قرار دارد. برای دسترسی به سرای مشیر، بهترین و مرسوم‌ترین راه رفتن به بازار وكیل و سپس باز كردن مسیرتان به‌سمت این مكان است. این بازار در واقع در مسیر پرگردشگر شاهچراغ و بازار، مسجد و حمام وكیل قرار دارد. بنابراین بعد از رسیدن به شیراز كافی است كه تنها به نقشه‌ شهر نگاهی بیندازید تا مسیرتان برای رسیدن به سرای مشیر مشخص شود. اگر اهل پیاده‌روی باشید، از پایانه‌ زیارتی حرم شاهچراغ تا این بازار راه زیادی نخواهد بود. در غیر این صورت تعداد قابل توجهی اتوبوس شهری و تاكسی شما را به سرای مشیر خواهند برد.

تاریخچه سرای مشیر شیراز

قدمت سرای مشیر یا سرای گلشن به زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بازمی‌گردد. ابوالحسن خان مشیرالملك، وزیر وقت فارس دستور ساخت این مجموعه‌ دیدنی را در ضلع جنوبی بازار مشهور وكیل و در مجاورت در خروجی آن صادر كرد. این مجموعه‌ دیدنی طبق شواهد و كتیبه‌های نصب شده، توسط ابوالحسن خان مشیر الملك وقف امام پنج شیعیان شده است. متن این موقوف‌نامه را می‌توانید بر سر درب ورودی اصلی بازار سرای مشیر مشاهده كنید.

 البته در دوره‌ پهلوی بر اثر گذشت سالیان گرد پیری بر در و دیوار سرای مشیر نشسته بود كه به همت مسئولان وقت و به دستور «فرح دیبا» در سال ۱۳۴۸ مرمت و بازسازی شد.

در این زمان حوضچه‌ بازار به‌شكل چایخانه درآمد و اتاق‌های بازار برای نمایش هنرهای دستی و محلی استان فارس اختصاص یافت. از آن زمان به بعد بازار سرای مشیر یا سرای گلشن را «سرای هنر» نیز می‌نامند.

سرای مشیر در سال ۱۳۴۷ با شماره ۴۲۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. امروزه مغازه‌های سرای مشیر در مالكیت سازمان حج و اوقاف است و به‌صورت سرقفلی به صاحبان كسب‌وكار اجاره داده شده است.

معماری سرای مشیر شیراز

اگر برای اولین بار وارد سرای مشیر شوید، به احتمال زیاد نتوانید مجزا بودن آن را از بازار وكیل تشخیص دهید، چراكه معماری آن شباهت زیادی به این بازار قدیمی دارد. اما نكته‌ای كه سرای مشیر را از بازار وكیل متمایز می‌كند، حیاط آن است كه در وسط بنایی هشتی قرار گرفته و با وجود حوضی در وسط حیاط و درختان زیبای نارنج خودنمایی می‌كند. هشتی نیز بازار را به دو بخش تقسیم می‌كند؛ به‌گونه‌ای كه از سمت غرب به سرای مشیر و از سمت جنوب به اردو بازار متصل شده است.

اردو بازار، بازاری پرپیچ‌وخم است كه از جنوب بازار وكیل در جهت جنوب شرقی امتداد یافته است. سقف این بازار با استفاده از حلبی و طاقی چوبی پوشیده شده است كه آثار سوختگی در بخش‌های مختلف آن دیده می‌شود. سه بازار اردو بازار، بازار مسگرها و بازار مرغ، فرم مثلث شكلی را ایجاد می‌كنند كه راس آن در جنوب بازار وكیل واقع شده است.

.در ورودی چوبی بزرگی در ورودی بازار به هشتی وجود دارد. این هشتی كه بازار مشیر را به بازار نو مشیر متصل می‌كند، دارای سقفی مرتفع است كه بر فراز آن گنبد كم‌خیز نسبتا بزرگی وجود دارد و روی آن یك بادگیر چند وجهی واقع شده است. معماران با كاشی‌كاری‌های زیبا و ظرافت‌كاری‌های چوبی و همچنین شیشه‌های الوان جلوه‌ای خاص به بازار بخشیده و معماری مشهور ایرانی-اسلامی را به‌خوبی در جای‌جای آن انعكاس داده‌اند. حتی حوض وسط بازار هم از چشم هنرمندان ایرانی به دور نمانده و می‌توان كاشی‌كاری‌ها و مقرنس‌كاری‌های منحصر به فردی را در آن تماشا كرد.

هم‌اكنون بالای سر درب ورودی اصلی سرای مشیر یا سرای گلشن سنگی نصب شده است كه متن وقف‌نامه را روی آن نوشته‌اند و تاریخ آن رمضان سال ۱۲۸۸ هجری قمری را نشان می‌دهد. سردر ورودی سرا با مقرنس و كاشی تزئین و در سقف دالان هشتی آن نیز مقداری كاشی معرق به كار رفته است.

در محوطه سرای مشیر در چهار ضلع، حجره‌هایی در دو طبقه ساخته شده است. در این بنا كلیه سقف‌ها به‌شكل طاق ضربی و بدون به كار بردن الوار ساخته شده‌اند كه در نوع خود جالب توجه است.

سردر ورودی ضلع جنوبی بازار كاشیكاری شده است و در آنجا كتیبه‌ای با این مضمون وجود دارد: بازار نو مشیر در سال ۱۳۷۱ هجری تكمیل و افتتاح شد، «موقوفه مرحومه سلطان الحاجیه و معدل‌الملك». همچنین این ضلع دارای دالانی سنگ‌فرش است.

خرید در سرای مشیر شیراز

سرای مشیر به‌دلیل واقع بودن در یكی از مكان‌های مهم گردشگری شیراز كه در واقع محور شاه چراغ به‌سمت بازار وكیل است و به‌دلیل ساختمان زیبای بنا و حیاط بزرگ و دلگشایی كه در میان این بنا واقع شده، از دیرباز مقصد مهمی برای بازدید گردشگران داخلی و خارجی بوده است.

اگر قصد تهیه‌ صنایع دستی استان فارس را دارید، باید بگوییم كه با ورود به این بازار به‌هیچ‌وجه دست خالی بر نخواهید گشت. این مكان یكی از مهم‌ترین و البته بهترین بازارهای این استان به‌منظور تهیه صنایع دستی به شمار می‌رود كه این موضوع در كنار جذابیت‌های تاریخی، ارزش آن را دوچندان می‌كند. حتی اگر قصد خرید صنایع دستی را ندارید یا به تماشای مكان‌های تاریخی هم علاقه‌مند نیستید، باز هم استراحتی كوتاه و لمس خنكی آب حوضچه‌ سرای مشیر و همچنین تماشای مردمی كه از آنجا عبور می‌كنند، خالی از لطف نیست.

 از جمله صنایعی كه در این مكان فعالیت دارند می‌توان از خاتم‌سازی، معرق، حكاكی، قلم‌زنی، حكاكی روی طلا و مس و گبه‌بافی نام برد.

ساعات بازدید از سرای مشیر شیراز

مغازه‌های سرای مشیر از حدود ۹ صبح فعالیت خود را آغاز می‌كنند و معمولا تا ساعت ۹ شب باز هستند. روزهای جمعه و تعطیلات رسمی این بازار فعالیت ندارد.