منطقه شكارممنوع حنا

منطقه شكار ممنوع حنّا واقع در ۳۰ كیلومتری جنوب شرقی شهر سمیرم و ۸ كیلومتری شمال شهر حنّا شامل دریاچه سد مخـزنی حنّا و كوههای موجود در جنوب و جنوب شرقی آن به وسعت ۱۸۷۵۰ هكتار است كه در حدفاصل E514125 تا E515410 طول شرقی و N310330 تا N311500 عرض شمالی قرار گرفته و ارتفاع متوسط آن از سطح دریاهای آزاد ۲۳۳۰ متر است. نزدیكترین منطقه مسكونی به این منطقه روستـای اسلام‌آباد (یا قلعه مختارخان) است.

سیمای طبیعی

منطقه شكار ممنوع حنّا شامل دو اكوسیستم متمایز از هم است كه در كنار هم زیستگاههای مناسبی را جهت حفظ زنجیره حیات در این منطقه بو‌جود آورده‌اند.

اكوسیستم‌های خشكی (كوهستانی) : این اكوسیستمها شـامل یك رشتـه كـوه بلند و طویل با آبراهه‌های عمیق و پر شیب بنام رشته كوه (رگ حنّا) است كه دارای چندین قله مرتفع شامل قله‌سنگ رستم به ارتفاع ۲۹۵۶ متر، قله نفه به ارتفاع ۲۸۶۵ متر است. طول رشته كوه رگ حنّا حدود ۲۵ كیلومتر با عرض ۸ تا ۵/۴ كیلومتر است. بخش شمالی این رشته‌كوه بطول ۵/۱۷ كیلومتر در مركز منطقه شكار ممنوع حنّا واقع شده است. این رشته كوه آهكی دارای سختونهای بریده بریده و دره‌های عمیق و پرشیب است كه در دامنه‌ها بصورت تپه‌ ماهورهایی با شیب ملایم ظاهر می‌گردد و در پایین‌ترین شیب به دریاچه سد حنّا و دشتهای جلگه‌ای حاشیه‌ای منتهی می‌گردد. این ارتفاعات نقش مهمی در مسائل هیدرولوژیكی و اكولوژیكی منطقه دارند و بعضاً سرچشمه رودخانه‌های دائمی و فصلی تأمین‌كننده آب دریاچه سد حنّا از این ارتفاعات منشاء می‌گیرند.

اكوسیستمهای آبی : این اكوسیستمها شامل دریاچه سد حنّا و رودخانه‌های تأمین‌كننده آب دریاچه می‌باشند.

راههای دسترسی

برای رسیدن به دریاچه حنّا و مناطق كوهستانی حاشیه آن دو مسیر وجود دارد :

جاده سمیرم به حنا : در سمت جنوب شهر سمیرم جاده شـوسه باریكی به طول ۳۵ كیلومتر به سمت شهـر حنّا منشعب می‌گردد كه راه اصلی دریاچـه در كیلومتـر ۳۰ آن به طول یك كیلومتر به سمت شرق از آن جدا می‌شود و پس از دور زدن، دریاچه سد حنّا به سمت شهرستان آباده ادامه مسیر می‌دهد.

جاده سمیرم ـ اسلام‌آباد : این جاده از شمال منطقه می‌گذرد و شهر حنّا را به روستای اسلام‌آباد مرتبط ‌می‌كند.

پوشش گیاهی

پوشش گیاهی این منطقه به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی (قرارگرفتن در دامنه‌های بلندترین ارتفاعات رشته كوه زاگرس، یعنی قلل مرتفع دنا)، بالابودن میزان نزولات جوی و نیز اقلیم خنك و مرطوب آن كاملاً متنوع و از نظر دانش گیاه‌شناسی از اهمیت زیادی برخوردار است. ۳/۴۲% حوضه آبریز رودخانه حنّا را اراضی مرتعی تشكیل می‌دهد. نسبت اراضی شخم‌خورده قدیمی و دیم‌زارها ۴/۳۱% است كه از قابلیت مرتعی برخوردارند و با انجام عملیات اصلاحی، قابل احیا است و حدود ۲۱% اراضی منطقه سنگلاخی و صخره‌ایی هستند. از نظر وضعیت، مراتع عالی و خوب در منطقه وجود ندارد بلكه معادل ۲۹% ازمراتع دارای وضعیت متوسط، ۶۶% دارای وضعیت فقیر و ۵% بسیار فقیر هستند. در این منطقه حدود ۲۴ تیپ گیاهی تشخیص داده شده است كه گیاه مناسب آن گونه‌های گون (Astragalus sp.) است كه در ۱۷ تیپ از ۲۴ تیپ حضور دارند و در دو تیپ تنها گونه غالب را تشكیل می‌دهند. گونه غالب مرتعی دیگری كه بعد از گون‌ها از فراوانی نسبتاً مناسبی برخوردار است جار و علفی (Bromus Tomentellus) است كه در ۱۲ تیپ گیاهی به عنوان گونه غالب حضور دارد.

حیات وحش جانوری

حیات وحش منطقه شامل جانوران خشكی‌زی و آبزی است كه دارای تنوع قابل توجهی می‌باشد.

پستانداران منطقه

در ارتفاعات : كل و بز Capra aegagrus.

در كوهپایه‌ها : قوچ و میش وحشی Ovis orientalis، گرگ Canis lupus، كفتار Hyaena hyaena، شغال Canis aureus، روباه Vulpes vulpes و سمور Martes foina. (2)

پرندگان منطقه

پـرنـدگان خشكـی‌زی : كبك Alectoris chukar ، تیهو Ammoperdix griseogularis ، بلـدرچیـن Coturnix coturnix و سنگ چشم خاكستری Lanius excubitor ، سسك تـالابی معمـولی Acrocephalus scipaceus ، انــواع گنجشكهـا بخصوص گنجشك معمولی Posser domesticus و انواع كلاغها بخصوص كلاغ ابلق Corvus corone .

پرندگان آبزی : اردك كله سبز Anas platyrhynchos ، خوتكا Anas crecca، چنگر Fulica atra، تنجه Tadorna tadorna، آنقوت Tadorna ferruginea، غاز خاكستـری Anser anser ، اردك سرحنایی Aythya ferina ، اگـرت بزرگ Egretta alba، اگرت كوچك Egretta garzetta، پرستـویی دریایی بد صدا Sterna sandvicensis ، كاكایی صورتی Larus genei، تلیله‌كوچك Calidris minuta، سلیم‌كوچك Charadrius alexandrinus، فلامینكو Phoenicopterus ruber، كفچـه ‌نـوك Platalea leucorodia، چـوب پا Himantopus himantopus، آب چلیـك تك‌زی Tringa ochropus، بـاكلان Phalacrocorax carbo ، عقاب دریـایی دم سفید Haliaeetus albicilla و عقـاب طلایی Aquila chrysaetos .(3و۴)

خزندگان منطقه

لاك پشت مهمیزدار غربی ، مار پلنگی Coluber ravergieri ، افعـی شاخـدار Cerastes cerastes ، تیره مار Psammophis schokari ، مار چلیپر Natrix tessellata ، كور مار Eryx jaculus و انواع مارمولكها از خانواده‌های لاسرتا و جكوها.(۵)

ماهیان منطقه

تاكنون در سد حنّا ۷ گونه ماهی استخوانی بومی و ۲ گونه ماهی پرورشی نمونه‌برداری و شناسایی شده‌اند.

الف) ماهیان بومی : این ماهیان از رودخانه‌های تأمین‌كننده آب دریاچه آمده‌اند و به‌خاطـر محیط غنی از مـواد غذایی و شرایط محیطی مناسب به سرعت در حال رشد و تكثیر می‌باشند، ماهیان بومی دریاچه عبارتند از : Capaeta oculeata، Capaeta damascino، Chalcabernus mossolensis، Apoeta aculeat ، Chondrostoma regium، Barbus plebjus، Barbus laganarum .

ب ) ماهیان پرورشی : قزل آلای رنگین‌كمان Oncorhynchus mrkiss، Oncorhynchus sp (6)

ویژگیهای عمومی دریاچه سد حنّا

در سال ۱۳۷۳ وزارت نیرو در دره حنّا جهت جلوگیری از هدر رفتن آب رودخانه حنا و گسترش فعالیتهای كشاورزی در اراضی حنّا اقدام به احداث سد خاكی به ظرفیت مخزن ۵۰ میلیون متر مكعب، با طول تاج حدود ۲۴۵ متر و عرض ۱۰ متر با ارتفاع ۳۵ متر برای تأمین آب ۲۵۰۰ هكتار از اراضی دشت حنا نمود.

این دریاچه دارای مساحت بین ۵۲۰ هكتار در مهرماه و ۸۹۰ هكتار در اسفندماه با عمق بین ۲ متر تا ۳۰ متر می‌باشد. حجم سالیانه آب دخیره شده دریاچه بین ۴۵ تا ۵۰ میلیون متر مكعب است. حجم آب ورودی سالیانه به دریاچه حدود ۴۲ میلیون متر مكعب است كه از نزولات جوی و آب دو رودخانه شش بلوكی و رحیمی تأمین می‌گردد(۶). با توجه به شیب بستر و نسبت سطح به عمق، مساحت دریاچه به دو قسمت عمده تقسیم می‌شود.

قسمت اول كه بلافاصله پشت سد قرار دارد، دارای عرض كم و عمق زیاد و قسمت دوم دارای سطح وسیع و عمق كم می‌باشد. مساحت قسمت كم عمق بالایی حدود ۸ برابر قسمت عمیق پایینی است.

منابع تأمین‌كننده آب دریاچه حنّا

با توجه به اینكه منطقه كاملاً كوهستانی بوده و چهار طرف دریاچه سد بوسیله بخشی از ارتفاعات دامنه رشته‌كوه دنا محصور گردیده و با عنایت به اینكه نزولات جوی در آن بیشتر بصورت برف می‌باشد. در دامنه این ارتفاعات رودخانه‌های فصلی و دائمی متعددی وجود دارد كه آب آنها به دریاچه حنّا می‌ریزد. چهار رودخانه دائمی موجود در منطقه كه منابع اصلی تأمین‌كننده آب دریاچه می‌باشند، عبارتند از :

رودخانه حنّا : از اتصال دو رودخانه شش بلوكی و رحیمی رودخانه حنّا بوجود می‌آید. این رودخانه یكی از شاخه‌های رودخانه سمیـرم است كه در محل رودآباد به رودخـانه ماربر متصل گردیده و پس از طی مسافت ۳۵ كیلومتر در شمال منطقه كهكیلویه به رودخانه خرسان می‌پیوندد. مساحت حوضه حنّا ۷۱۰ كیلومتر مربع و میانگین بارنـدگی سالیانه آن حدود ۳۵۰ میلی‌متر و میزان تبخیر و تعرق سالیانه آن حدود ۶/۶۴۱ میلی‌متر است. متوسط دبی سالیانه خشكسالی صدساله و دبی سالیانه ترسالی صدساله به ترتیب مابین ۶۰ -۴۰، ۶/۲۸-۵/۱۶، ۴/۱۳۶-۱۲۵ میلیون متر مكعب در سال و دبی سیلابی هزارساله ۷۰۱ – ۵۸۹ متر مكعب در ثانیه است.

رودخانه رحیمی : این رودخانه از ارتفاعات شمال منطقه ؛ (ارتفاعات دلما) سرچشمه گرفته و پس از دریافت آب رودخانه چاه تل (كه از تالاب جركان سرچشمه می‌گیرد) و آب چشمه‌ای معروف به چهل چشمـه به دریاچه حنّا می‌ریزد.

رودخانه شش‌بلوكی : این رود از ارتفاعات شش‌بلوكی و قبر كیخا واقـع در شرق و شمال شرقی دریاچه حنّا سرچشمه گرفته و پس از گذشتن از روستاهای قلعه مختارخان و اسلام‌آباد به دریاچه حنّا می‌ریزد.

رودخانه بهمن‌زاده : این رودخانه یكی از سرشاخه‌های رودخانه شش بلوكی است كه در سال‌های پرباران دارای جریان دائمی است.

اهمیت و ویژگیهای دریاچه سد حنّا

ایجاد دریاچـه حنّا و تقـویت پـوشش گیـاهی منطقه حاشیه دریاچه باعث تجمـع پرندگان و ایجاد محیطی مناسب برای زیست و تكثیـر انواع حشرات و جانوران، افزایش غنای گونه‌ای و پتانسیل‌های زیستی، اقلیمی و هیدرولوژیكی منطقه گردیده و در مجموع چشم‌اندازی طبیعی و زیبا و تفرجگاهی دلپذیر را به وجود آورده است. گیاهان موجب توازن اكولوژیكی خاك و عامل مؤثری برای بقای زندگی پرندگان، حشرات و غیـره هستند. با ایجاد دریاچه حنّا، تنـوع‌زیستـی(Biodiversity) منطقـه تقـویت شده، جاذبه‌های جهانگردی و تفریحی (اكوتوریسم) در منطقه به وجود آمده و محیط مناسبی برای پژوهشگران علوم زیستی ایجاد شده ‌است: دره‌های عمیق و زیبای منطقه باعث جذب ‌دوستداران‌طبیعت و كوهنوردان شده و بالاخره ایجاد دریاچه باعث جذب هزاران پرنده بومی و مهاجر گردیده كه در فصلهای زمستان و تابستان در این دریاچه زمستان‌گذرانی، تغذیه، استراحت و تخم‌گذاری می‌كنند.

به سبب قرار گرفتن دریاچه حنّا در میـان زمینهای كشاورزی و مـراتع عشایری و بارنـدگی قابل‌توجه منطقه، هر ساله مقدار زیادی رسوبات، كودهای دامـی و كـودهای ‌شیمیـایی از زمینهای حاشیـه به داخل دریاچه تخلیه می‌گردد كه باعث رشد گیاهان آبـزی و كاهش حجم ذخیره دریاچه گردیده و در دراز مدت عمر مفید دریاچه و سد را تهدید خواهد كرد.

دریاچه حنّا علاوه بر قابلیتهای فوق، توان‌های گوناگون بوم‌شناختی، تفرجگاهی، اقتصادی و اجتماعی از ارزش‌های تحقیقاتی و علمی فراوانی نیز برخوردار است. در حال حاضر این دریاچه بعنوان منبع حیاتی و مؤثر در زندگی ساكنان منطقه محسوب می‌شود و یكی از ارزش‌های منحصر به فرد در این منطقه به‌شمارمی‌آید.