یكی از پیامدهای رشد مصرف گرایی افزایش پسماندها در طبیعت است. در سایه رفتار غیرمسئولانه بسیاری از ما، زباله‌ها در نقش قاتلان خاموش طبیعت عمل می‌كنند و اگر در مناسبت‌هایی مانند هفته زمین پاك برای این مسئله چاره اندیشی نكنیم، در آینده نه چندان دور باید منتظر مخاطرات بیشتری باشیم.
به گزارش ایرنا، تغییر سبك زندگی و استفاده از صنایع تبدیلی بدون توجه به مقوله مدیریت پسماند در گذر زمان موجب افزایش پسماند بیش از توان محیط زیست شده و به تدریج موادی مانند پلاستیك‌ها را به قاتل خاموش طبیعت تبدیل كرده است.
اگرچه فاضلاب‌های شهری، دودهای سمی صنعتی و كودهای كشاورزی نیز در زمره آلودگی‌های زیست محیطی قرار دارند، اما حجم زباله‌های رها شده در طبیعت و در راس آنها مواد پلاستیكی با توجه به نیاز به مدت زمان چند صد ساله برای تجزیه، مسئله به مراتب خطرناكتری است. این مسئله علاوه بر خطرات زیست محیطی چهره نازیبایی را برای استان گردشگر پذیر مانند اردبیل ایجاد كرده است. تا جایی كه رها سازی زباله‌های پلاستیكی بویژه در معابر ورودی شهرهای استان مسوولان و مدیریت شهری و فعالان محیط زیست را به فكر واداشته است.
طی هفته‌های اخیر بارها این موضوع از سوی مسئولان عالی استان مورد تاكید قرار گرفته است. علاوه بر این دستگاه‌های تابعه سازمان محیط زیست در استان هم در همین هفته‌ها با كمك و همراهی مردم و دوستداران محیط طیست اقدام به پاكسازی محیط زیست از زباله ها كردند.
هرچند سال‌های گذشته هم مناطقی مانند استان اردبیل درگیر مساله مدیریت پسماند و ضایعات پلاستیكی بوده‌اند، اما تغییر ریل‌گذاری توسعه در راستای رونق صنعت گردشگری با استفاده از داشته‌های تاریخی- فرهنگی و جاذبه‌های طبیعی این مسئله را پررنگتر از گذشته كرده است.
اهمیت موضوع از آن جهت است كه این روزها پسماندها از تفرجگاه‌ها گرفته تا ورودی شهرها و حاشیه جاده‌ها همه جا به چشم می‌خورند و در این میان مواد پلاستیكی در سایه كمبود نیروی انسانی و تجهیزات دستگاه‌های متولی بیش از انواع دیگر زباله، چشم انداز نامطلوبی ایجاد كرده اند.
پیش از این در مطالعه‌ای تخمین زده شده بود كه میزان پلاستیك تولید شده در كشور سالانه به بیش از ۱۷۷ هزار تن برسد كه برابر با حدود ۵۰۰ تن در هر روز است اما سهم آن در بازیافت زباله بسیار ناچیز است.
این زباله‌ها بر آلودگی آب، خاك، هوا، ایجاد مسمومیت بین سایر جانداران اثرگذار هستند و در صورت تداوم بی‌توجهی حتی در دراز مدت می‌توانند بر زیست‌بوم‌ها نیز تاثیر بگذارند كه مناسبت‌هایی مانند روز زمین پاك، فرصتی مناسب برای ارتقای آگاهی در مورد مدیریت پسماند و كاهش مصرف این مواد پلاستیكی است.
پاكسازی نمادین در دستور كار است
در همین زمینه حسسن قاسمپور سرپرست اداره‌كل حفاظت محیط زیست استان اردبیل كه در ایرنا حضور یافته بود، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس قانون، مدیریت پسماند در شهرها بر عهده شهرداری، در روستاها بر عهده دهیاری و در جاده‌ها بر عهده اداره‌كل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای است.
به گفته حسن قاسمپور ۷۰ تا ۸۰ درصد از پراكنش پسماند به ویژه پلاستیك‌ها به دلیل دفن نامناسب اتفاق می‌افتد.
وی با تاكید بر لزوم جلب مشاركت مردمی در كاهش تولید پسماند به ویژه پسماندهای پلاستیكی اظهار كرد: حفاظت از محیط زیست نیازمند مشاركت همگانی است و به ویژه دستگاه‌های متولی در حوزه مدیریت پسماند باید بیش از پیش در انجام مسئولیت خود احساس وظیفه كنند.
سرپرست اداره كل محیط زیست استان اردبیل با اشاره به شعار امسال محیط زیست یادآورشد: شعار امسال هفته زمین پاك با عنوان “سرمایه‌گذاری در زمین با كاهش پلاستیك” انتخاب شده كه نشان دهنده اهمیت توجه به پیامدهای زیست محیطی پسماندها به ویژه مواد پلاستیكی است و امسال هم برنامه‌هایی برای “هفته زمین پاك” تدارك دیده شده است كه در نقاط مختلف این استان اجرا خواهد شد.
وی با اشاره به اقدامات محیط زیست در روزهای اخیر اظهار كرد: برنامه پاكسازی جاده‌های ورودی شهر اردبیل روز پنجشنبه اول اردیبهشت با حضور علاقه‌مندان، عوامل و پاكبانان شهرداری، اداره‌كل ورزش و جوانان، هلال احمر، اعضای سازمان‌های مردم نهاد با همكاری اداره‌كل حفاظت محیط زیست استان برگزار شد.
قاسمپور افزود: همچنین پاكسازی تالاب‌ها و مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست و نقاط شهری و روستایی نیز به صورت نمادین با كمك هلال احمر، بسیج و سازمان‌های مردم نهاد اجرا می‌شود تا بحث فرهنگ‌سازی مورد توجه بیشتر قرار بگیرد.
تلنگری به دستگاه‌های اجرایی
وی ادامه داد: طرح به طور نمادین اجرا می‌شود اما ضرورت دارد تا مدیران دستگاه‌هایی كه با عملكرد نامناسب خود باعث به وجود آمدن شرایط كنونی شده‌اند، با ساماندهی پاكبان‌ها نسبت به مشاركت در این طرح‌ها و مدیریت موضوع اقدام كنند.
سرپرست اداره‌كل حفاظت محیط زیست استان اردبیل نواخته شدن زنگ زمین پاك در مدارس، حضور كارشناسان محیط زیست در رسانه‌ها، تداوم برنامه ملی مسیر سبز-ایران پاك در مبادی ورودی و خروجی شهرها، حاشیه تالاب‌ها و بازدید از واحدهای صنعتی فعال در حوزه مدیریت پسماند را از جمله برنامه‌های هفته زمین پاك عنوان كرد.
وی با بیان اینكه نسل جدید البته نسبت به مساله مدیریت پسماند احساس مسئولیت بیشتری دارد، گفت: در روز طبیعت هم چند كودك نسبت به جمع‌آوری زباله‌های اطراف محیط اسكان خود اقدام كرده بودند كه از سوی سازمان حفاظت محیط زیست تجلیل شدند اما متاسفانه عده‌ای به دلایل مختلف در این زمینه بی‌تفاوت هستند و حتی نسبت به آلوده كردن محیط نیز اقدام می‌كنند كه همچنان باید كارهای بیشتری در این زمینه صورت بگیرد.
طبیعت خود حفاظتی می‌كند اما باید مراقب باشیم
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اردبیل هم در خصوص آسیبهای وارده از زباله ها به طبیعت و منابع طبیعی گفت: استان اردبیل بیش از ۹۶۰ هزار هكتار مرتع ییلاقی، قشلاقی، میان‌بند و جنگل دارد كه زباله‌ها و در راس آنها پلاستیك‌ها نه تنها چهره نازیبایی به طبیعت می‌بخشند، بلكه بعضا موجب بروز حوادثی مانند تلف شدن حیوانات در نتیجه بلعیدن زباله‌ها و یا بروز آتش‌سوزی می‌شوند.
محمود قلی‌زاده در گفت و گو با ایرنا اظهار كرد: مساله مدیریت درست پسماند و كاهش مصرف مواد پلاستیكی درد بزرگی است؛ باید به جامعه آموزش داده شود كه آینده و طبیعت از آن كودكانی است كه از ما بزرگترها الگوبرداری می‌كنند.
وی با اشاره به بروز آتش سوزی در نتیجه رهاسازی پسماندها در طبیعت گفت: البته با توجه به شرایط جوی و میزان بارش‌ها مسائلی مانند آتش‌سوزی به ندرت در استان اردبیل اتفاق می‌افتد، با این وجود هر سال پیش از آغاز فصل گرما، نشست‌های متعددی با موضوع مدیریت بحران و اطفای حریق اراضی مرتعی و جنگل‌ها برگزار می‌شود.
مدیر كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اردبیل بیان كرد: در واقع طبیعت در استان اردبیل حتی در صورت بروز چنین حوادثی به نوعی خودحفاظتی می‌كند. ضمن اینكه هلال احمر، مدیریت بحران، فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها، بسیج سازندگی و نیروهای مردمی و برخی اداره‌ها نیز تا كنون در این زمینه كمك حال منابع طبیعی بوده‌اند.
قلی‌زاده اهمال مردم و گردشگران را از بزرگترین عوامل بروز آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع عنوان كرد و افزود: البته هنگامی كه وسعت آتش‌سوزی به حدی بحرانی برسد و مدیریت موضوع از توان نیروهای منابع طبیعی خارج شود، با انتشار فراخوانی از كمك سایر دستگاه‌ها استفاده می‌شود.
زباله‌هایی كه زمین را به آتش می‌كشند
وی اظهار كرد: بیشتر آتش‌سوزی‌ها در طبیعت از رهاسازی انواع زباله ناشی می‌شود؛ برای نمونه یك شیشه بطری در اثر تابش مستقیم نور خورشید برای ساعات طولانی به صورت ذره‌بین عمل كرده، علف‌ها یا سایر زباله‌های قابل اشتعال، شعله‌ور شده و در نهایت یك محدوده مرتعی یا جنگلی را درگیر آتش‌سوزی می‌كند. چنین حوادثی شاید در ظاهر كوچك به نظر برسد اما نیم تا یك هكتار زمین را نابود می‌كند و البته چندین سال طول می‌كشد تا محیط پر از خاكستر، دوباره احیا و سبز شود.
این مقام مسوول اضافه كرد: مادامی كه مردم و گردشگران به این درك نرسند كه نباید در محیط زندگی و طبیعت زباله باقی بگذارند و تنها اثری كه باید از آنها در طبیعت باقی بماند، تنها رد پای آنها باشد و تنها یادگاری یك عكس باشد، این شرایط تداوم خواهد داشت.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اردبیل گفت: گاه مشاهده می‌شود كه افراد حتی بزرگسال كه برای تفریح به دامان طبیعت پناه برده‌اند، خود در همان محل نسبت به تخریب محیط اقدام می‌كنند اما در نسل جدید احساس مسئولیت بیشتری در این زمینه به چشم می‌خورد.
وی افزود: این شرایط نشان می‌دهد كه مدیریت موضوع، نیازمند فرهنگ‌سازی است و البته كار روی كودكان بیشتر جواب می‌دهد كه این امر وظیفه دستگاه‌های ذی‌ربط، رسانه‌ها و دارندگان تریبون‌ها است تا آگاهی را به مردم برسانند كه این طبیعت تنها متعلق به ما نیست.
هفته زمین پاك فرصتی برای هم اندیشی و چاره جویی درباره زباله‌هایی است كه هم زیبایی طبیعت را زایل كرده و هم آسیبهای غیرقابل جبرانی به آینده زمین و هر موجودی كه در آن زندگی می كند، وارد می‌سازد.
هرچند نسل‌های جدیدتر احساس مسئولیت بیشتری نسبت به محیط زیست دارند و همین موضوعی امیدوار كننده است با این حال نباید یك محیط زیست آسیب دیده و تخریب شده برای آنها به یادگار بماند چه بسا امروز هم برای حفاظت از محیط زیست و طبیعتی كه از زیبایی‌هایی آن استفاده می‌كنیم دیر شده باشد.
شایدساده‌ترین كار همان باشد كه مدیر كل منابع طبیعی استان هم یادآوری می‌كند و آن اینكه “سعی كنیم تنها اثری كه از ما در طبیعت باقی می‌ماند ردپایمان باشد.”