سال ها قبل، وقتی سنگ شكنان جهرمی تصمیم گرفتند از سنگ های آهكی یك كوه بی نام و نشان استفاده كنند، هیچ وقت خیال نمی كردند سنگ تراشیدن از چنین كوهی بتواند یكی از زیباترین جاذبه های طبیعی شهرشان را رقم بزند.
غار سنگ شكنان جهرم اگرچه تاریخ روشن و دقیقی ندارد، اما به اعتقاد بیشتر باستان شناسان، یكی از غارهای طبیعی و دستكن این شهر است كه در دوران صفویان تراشیده شده است. غاری كه در جنوب غربی جهرم قرار گرفته و سال ها وسیله امرار معاش مردم این منطقه بوده است.
سنگ های سفید آهكی و شكل پذیری كه در آن زمان از غار سنگ شكنان جهرم به دست می آمد، معمولا صرف تزئین سردرها و بناهای باشكوه و مهمی می شد كه یا به اشراف تعلق داشتند و یا به حكومت. مرغوبیت این سنگ ها به حدی زیاد بود كه آوازه شان حتی در شهرهای مجاور هم پیچیده بود و معماران بناهای شیراز هم در ساخت و سازهایشان از این سنگ ها استفاده می كردند. مثل مسجد جامع عتیق شیراز كه از این سنگ ها در نمای آن به كار رفته است.
سنگ شكنان جهرمی در زمان برداشت سنگ سعی می كردند طوری پیشروی كنند كه غار تخریب نشود و به این ترتیب در گذر زمان ستون‌هایی به‌جا ماند كه زیبایی غار را بیشتر می كرد. اگر سری به غار سنگ شكنان جهرم بزنید می بینید كه دهانه این غار به حدی بزرگ است كه می توان با خودرو در آن رفت و آمد كرد!
غار سنگ شكنان 200متر طول دارد و عرض آن از 60 تا 130 متر متغیر است. در حقیقت اگر مساحت این غار را بخواهید باید بگوییم كه این غار سنگی، در حدود 20 هزار متر مربع مساحت دارد و 12 ورودی مختلف در آن تعبیه شده است. در غار سنگ شكنان می توانید 100 ستون سنگی را هم ببینید كه غار را شبیه به تالاری مجلل كرده اند.
سنگ های غارسنگ شكنان، از نظر مرغوبیت به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول ستون هایی هستند كه درز و شكاف های زیادی دارند و عملا كیفیت چندانی ندارند. به همین دلیل هم سنگ تراشان از خیر استخراج آنها گذشته اند. اما دسته دوم كه سنگ های مرغوب این غار را شامل می شوند، مربوط به ستون هایی است كه روی آن ها درز و شكافی دیده نمی شود و برای جلوگیری از ریزش سقف برداشت نشده‌اند.
پژوهشگران معتقدند كه تعداد و قطر ستون های داخل غار در گذشته بیشتر از حال بوده است. اما سنگ شكنان نسل های بعدی به دلیل آن كه در حمل سنگ‌های استخراج شده بزرگ دچار مشكل می شدند، ستون های نزدیك به دهانه غار را تراشیده اند و نتیجه ای تراش مداوم، لاغر شدن ستون ها و كم شدن توان بارپذیری آنها بوده است.
مردمرمحلی جهرم معتقدند كه روزی خواجه كاظم، فرزند خواجه اسماعیل با اسب در حال گردش كنار رودخانه قلات جهرم بود كه صدای ضربات پی در پی پتكی او را به طرف خود كشاند. پیرمردی كه سنگ های كوه را می تراشید با او هم صحبت و هم سفره شد و این آشنایی خواجه اسماعیل با خانواده پیرمرد، عاشقی را برایش به دنبال داشت. اما مخالف خانواده خواجه اسماعیل با ازدواج این خانزاده ودختر پیرمرد رعیت، باعث شد تا پیرمرد شرط بگذارد كه خواجه اسماعیل پیش او بماند و با هم در كوه كار كنند. جهرمی ها می گویند كه بعدها خواجه كاظم به استاد كاظم سنگ شكن معروف شد و 300 سال قبل استاد كاظم وارث پیرمرد و غار سنگ شكنان جهرم شد.
با این حال، محمد سپهر، دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی جهرم در این باره می گوید: «داستان و روایت های مربوط به غار سنگ شكنان كه در میان مردم رواج دارد تحریف شده است و عده ای از مردم با ادعای این كه مالك غار هستند، می خواهند آن را تصرف كنند.»
غار سنگ شكنان جهرم، با تمام جاذبه هایی كه دارد، هنوز در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت نشده است اما این روزها سازمان میراث فرهنگی فارس با همكاری دانشگاه شیراز ستون های آن را مرمت كرده و در صدد ثبت آن در فهرست میراث ملی هستند.
