نظام آبی تاریخی شوشتر
نظام آبی تاریخی شوشتر شاهكاری از نبوغ خلاقانه است كه قدمت آن به زمان داریوش كبیر در قرن پنجم قبل از میلاد برمیگردد. این مجموعه متشكل از ایجاد دو كانال انحرافی اصلی از رود كارون است كه كانال گرگر هنوز هم به وسیله تونل‌های هدایت آب به آسیاب، برای آبرسانی به شهر شوشتر استفاده می‌شود. منظره این آبشارها و فرود آب از صخره‌ها و سرازیر شدن آن در آبگیرها بسیار جذاب و دیدنی است. در ادامه این كانال‌ها وارد دشتی به نام میاناب (بهشت) در جنوب شهر می‌شوند كه كاشت گل‌های اركیده را ممكن كرده و باغ‌ها و زمین‌هایی به مساحت 40000 هكتار را آبیاری می‌كنند. این نظام، مجموعه عظیمی از محوطه‌های باستانی نظیر قلعه سلاسل، مركز بهره‌برداری كل نظام آبی، برج اندازه‌گیری سطح آب، سدها، پل‌ها، آبگیرها و آسیاب‌ها را در بر دارد. این بنا گواهی بر دانش ایلامیان و مردمان بین النهرین و همچنین تاثیر پذیری از مهارت نباتیان و نیز ساختمان های رومی است.
شرح مختصر
نظام آبی تاریخی شوشتر نشان دهنده ارزش برجسته جهانی است كه شكل كنونی آن به قرن سوم بعد از میلاد برمیگردد و احتمالاُ بر روی پایه‌های قدیمی‌تر مربوط به قرن پنجم پیش از میلاد ساخته شده است. كاربری‌های متعدد و مقیاس بزرگ این نظام كامل، آن را به مجموعه‌ای استثنایی مبدل كرده است. سازه‌های آبی شوشتر یك نظام همگن با یك طراحی در سطح جهانی است كه كار ساخت آن در قرن سوم میلادی به پایان رسیده است. سازه‌های مهندسی شهری و ساختمان‌های این مجموعه به اندازه كاربری‌های آن (تامین آب شهری، آسیاب‌ها، آبیاری ، كانال‌های انتقال آب و سیستم دفاعی) متنوع است. نظام آبی تاریخی شوشتر گواهی بر میراث فرهنگی و تلفیق دانش فنی ایلامیان و مردمان بین النهرین است. این نظام احتمالا از سد و تونل پترا و همچنین مهندسی شهری روم تاثیر گرفته است. سازه‌های آبی شوشتر و به ویژه پل بند با شكوه شادروان در زمان اوج تمدن ایرانیان و حتی اعراب مسلمان به عنوان یكی از عجایب جهان مورد توجه بودند. كانال گرگر یك آبراه دست ساز قابل توجه است كه امكان ساخت شهری جدید و آبیاری دشتی وسیع را (كه در آن زمان نیمه بایر بود) فراهم كرد. نظام آبی تاریخی شوشتر در یك چشم انداز شهری و روستایی ویژه قرار گرفته و ارزش خود را نشان می‌دهد.
معیار (i) : سازه های آبی شوشتر گواهی بر مهارت بسیار زیاد و بهره كامل از تمام امكانات ایجاد شده توسط كانال های انحرافی و پل بندهای بزرگ برای توسعه اراضی است. این نظام در قرن سوم میلادی طراحی و برای بهره‌برداری دائمی تكمیل شد و هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. سازه‌های آبی شوشتر، به لحاظ تنوع فنی و كمال خود، مجموعه‌ای بی‌همتا و استثنایی و گواهی بر نبوغ خلاق انسان است.
معیار (ii) : نظام آبی تاریخی شوشتر مجموعه ای كامل و بزرگ است كه از تركیب سبك‌ها و مهارت‌های مختلف ایجاد شده و در ساخت آن از دانش كهن ایلامیان و مردمان بین النهرین در مورد آبیاری كانالی، استفاده شده است. بعدها مهارت نباتیان به این مجموعه افزوده شده و تاثیر ساختمان‌های رومی بر آن مشهود است. سازه‌های تاریخی شوشتر موجب شگفتی و الهام بسیاری از بازدید كنندگان بوده‌اند. این نظام گواهی بر تبادل توانایی‌های مهم در مهندسی آب و كاربرد آن در زمان حكومت سلسله‌های مختلف ایران، در سراسر دوران باستان و بعد از آن در دوره اسلامی است.
معیار (iii) : شوشتر نمونه‌ای بی‌همتا و بسیار كامل از مهارت‌های آبیاری است كه طی دوره‌های باستان، جهت ایجاد امكان سكونت در اراضی نیمه بایر استفاده می‌شدند. با انحراف رودخانه به پایین كوه و استفاده از سازه‌های مهندسی شهری در مقیاس بزرگ و ساخت كانال‌های آب، امكان بهره‌برداری از آب با كاربری‌های متنوعی همچون تامین آب شهر، آبیاری كشاورزی، پرورش ماهی، آسیاب، حمل و نقل، سیستم دفاعی و ... در این منطقه وسیع فراهم شد. این مجموعه گواهی بر یك فرهنگ فنی با قدمتی به درازای هجده قرن است كه در تعامل با محیط شهری و طبیعی آن، توسعه پایدار جامعه انسانی را مقدور ساخته است.
تمامیت و اصالت
فرم و شكل مجموعه به خوبی حفظ شده، ولی با وجود اینكه هنوز از این سیستم برای آبیاری و تأمین آب شهری استفاده می‌شود، كلیت عملكرد آن در مقایسه با مدل اولیه آن محدود شده و كاهش پیدا كرده است، بخصوص برای سدها. اصالت عناصر باستان شناسی بر جای مانده مورد تایید است، اما از آنجا كه این مجموعه همچنان به عنوان یك محوطه و سازه شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد، شیوه كار و مصالح قرن بیستم بر آن تاثیر گذاشته است. از این رو برای مرمت ویژگی‌های نشان دهنده اصالت مجموعه، تلاش زیادی لازم است.
