آثار تاریخی اصفهان

 آثار و ابنیه تاریخی شهر اصفهان

آثار تاریخی اصفهان و جاذبه های گردشگری آن

 استان اصفهان، استانی است با مساحتی حدود ۱۰۵٬۹۳۷ كیلومتر مربع در میانه ایران با مركزیت شهر اصفهان.

استان اصفهان كه در مركز ایران واقع شده است از شرق به استانهای یزد و خراسان جنوبی، از شمال به استانهای سمنان، قم و مركزی، از غرب به استانهای لرستان و چهارمحال و بختیاری، از جنوب به استانهای كهگیلویه و بویراحمد و فارس محدود است. استان اصفهان قطب تولید آهن، فولاد، مصالح ساختمانی و پتروشیمی در ایران است.

مردم استان اصفهان به طور عمده از مردم فارس هستند. قومهای مختلف دیگری نیز در این استان ساكن هستند كه به ترتیب جمعیت عبارتنداز : لرها، تركها، ارمنیها، گرجیها، یهودیها، كولیهاو عربها. بیشتر مردم این استان مسلمان هستند همچنین مسیحیان، كلیمیان و زرتشتیان نیز اقلیتهای غالب توده مردمی استان اصفهان را تشكیل می دهند.

این استان از دیرباز گهواره هنرهای زیبا و صنایع دستی بوده است. تزیینات آجری، كاشی كاری، گچ بری و انواع خط در آثار تاریخی اصفهان، از قرنها پیش تا دوره معاصر، بر اطراف و جوانب مناره ها و داخل و خارج مساجد، قصرها و هنرهای زری دوزی و قلم كاری، ترمه و نقره كاری و زرنگاری و رونویسی انواع كتاب، قرآن و قطعات نگارگری و نقاشی جملگی به مركزیت هنری اصفهان گواهی می دهند.

از ویژگی های اقتصادی شهر اصفهان در دوره قاجار، درآمد ناچیز زمین و عدم امنیت ملاكین بود. در دوره پهلوی با توجه به شرایط تاریخی و جغرافیایی، شهر اصفهان موردتوجه قرار گرفت، دربازسازی آثار تاریخی اصفهان كوشش هایی به عمل آمد و توسعه صنعتی شهر و منطقه آغاز شد.

پل شهرستان یا پل جی یا پل جسر حسین قدیمی‌ترین پل اصفهان روی رودخانهٔ زاینده رود است. این پل در زمان ساسانیان ایجاد گردید و در زمان دیلمیان و سلجوقیان تعمیر و مرمت شده‌است.

پل شهرستان به عنوان یكی از قدیمی ترین آثار تاریخی اصفهان در جی قدیم در شرق اصفهان واقع شده‌است. پایه های آن بر روی سنگهای طبیعی كف رودخانه استوار گردیده‌است. طول پل از ستون مدور آجری تا انتهای سنگفرش قدیمی، در حدود ۱۰۵ متر و عرض آن از ۴/۲۵ تا ۵ متر متغیر است. جهت پل، شمالی – جنوبی با كمی انحراف است.

پل شهرستان دارای یازده چشمه و دوازده پایه سنگی بزرگ است. اما قسمت فوقانی پل كه جهت عبور و مرور بوده خراب شده‌است و فقط پیاده می‌توان از روی آن عبور كرد. پل شهرستان در تاریخ ۱ دی ۱۳۴۸ با شمارهٔ ثبت ۸۸۹ به‌عنوان یكی از آثار ملی ا

موقعیت این پل در واقع یك پل جنگی و نظامی بوده‌است. از نظر معماری و قدمت زمان ساختمان در مجموعه پله‌ای قدیمی ایران فقط پل دزفول و پل شوشتر با این پل برابری می‌كنند.

آثار بر جای مانده مسجد جامع جی از دوران سلاجقه و مقبره الراشد بالله خلیفه عباسی و قلعه قدیمی اصفهان به نام سارویه (كهندژ) و حصار جی را در مجاورت این پل تاریخی می‌توان مشاهده كرد. در مجاورت این پل از دیر باز مردمانی سخت كوش و نجیب زیسته اند كه هنوز هم با پسوند فامیل شهرستانی می توان آنان را یافت.

یران به ثبت رسیده است.

یكی از زیباترین آثار تاریخی اصفهان مدرسه چهار باغ یا مدرسه سلطانی یا مدرسه مادرشاه، در ضلع شرقی خیابان چهارباغ بنای باشكوه و نفیسی است كه می توان آن را آخرین بنای مهم و با عظمتی دانست كه در عصر صفویان در اصفهان ساخته شد.

این مدرسه كه «مدرسه سلطانی» و «مدرسه مادر شاه» و «مدرسه امام صادق (علیه السلام)» نیز نامیده می شده در زمان سلطنت شاه سلطان حسین آخرین حكمران سلسله صفوی احداث گردید. تاریخ شروع عمارت 1116 هجری قمری و سال اتمام آن 1126 هجری قمری است.

هیچ یك از آثار تاریخی موجود در اصفهان به اندازه مدرسه چهارباغ، (كلكسیون كاشیكاری ایران) جهانگردان و سیاحان و بازدید كنندگان خارجی را تحت تأثیر جاذبه های خود قرار نداده است. این مطلب را نوشته ها و خاطرات آنان تأیید می كند. بطوریكه برخی از آنها مدرسه را با عبارتی همچون سحر آمیز، جذاب و دلپذیر توصیف كرده اند.

از جمله این سیاحان: اوژن فلاندن، دیولافوا، كنت دوگوبینو هستند كه مدرسه چهارباغ را شاهكار مسلم معماری دوران صفوی ویكی از برترین آثار تاریخی اصفهان به حساب آورده اند.

مهمانسرای عباسی با پشتوانه ۳۲۰ ساله هنوز به عنوان قدیمی ترین هتل دنیا به جهانیان معرفی نشده است. گرچه هنوز قدیمی ترین هتل جهان به عنوان میراث جهانی به ثبت یونسكو نرسیده و تنها پشتوانه اش ثبت ملی آن در سال ۴۰ است، اما آیا این باور كه مهمانسرای عباسی اصفهان با ۳۲۰ سال قدمت تاریخی می تواند به این عنوان نایل شود، در بین دست اندركاران آن وجود دارد.این مهمانسرا یادگاری از دوران صفوی است كه شهر اصفهان در آن ایام اعتلا و شكوه ویژه ای یافت به گونه ای كه آن را «نصف جهان» نامیدند.

در بین آثار تاریخی اصفهان و در میان آثار معماری به جای مانده از عصر صفوی، مجموعه مدرسه، بازار و كاروانسرای عباسی، در كنار خیابان چهارباغ اصفهان جای گرفته است. این مجموعه در سال های حكومت آخرین پادشاه صفوی، شاه سلطان حسین ساخته شده است.

یكی ازقدیمی ترین آثار تاریخی اصفهان انگورستان ملاك است. این باغ انگور در زمان حكومت نادر شاه افشار به عنوان مالیات از مردم گرفته شد و در دوره ناصرالدین شاه قاجار به تملك مسئول امور مالی حكومت اصفهان، یعنی پدر حاج محمد ابراهیم ملك التّجار درآمد. بعدها حاج ابراهیم خان بنای انگورستان را به منظور برگزاری مراسم عزاداری و تعزیه احداث كرد.

وقف ‌نامه این بنای تاریخی اصفهان، دارای تاریخ 1341 هـ.ق می‌باشد و معمار سازنده آن استاد حسین ‌چی بوده است. در طول زمان قسمتهای مختلفی از انگورستان تخریب شده و بخشهایی از آن در سال 1333 هـ‌ . ق طی تعریض خیابان ملك از بین رفته است. باقیمانده بنا در شمال یك حیاط وسیع واقع شده و شامل یك حیاط مركزی و یك سفره‌ خانه است كه مساحتی نزدیك به هم دارند.

سفره ‌خانه تمامی جبهه جنوبی این حیاط را در بر می ‌گیرد و توسط یك ارسی وسیع به آن مشرف می ‌گردد. فضای این سفره ‌خانه از سوی دیگر توسط یك ارسی هفت دهنه به حیاط جنوبی بنا باز می‌شود. این فضا ارتفاعی معادل دو طبقه دارد و بعدها حیاط مركزی نیز با سقفی به همین ارتفاع پوشیده شده است.

بدین ترتیب با باز شدن ارسی ‌های سفره‌ خانه، فضایی یكپارچه شامل سفره ‌خانه ‌و حیاط سرپوشیده بدست می‌آید. همچنین از پشت بام حیاط و فضاهای سه جبهه دیگر آن برای انجام مراسم تعزیه استفاده می‌شده است. یك نورگیر بزرگ هشت ضلعی در سقف حیاط و پنجره‌های سراسری بالای دیوارهای آن روشنایی ‌این فضا را تأمین می ‌كند.

بازار قیصریه بازاری است در بافت تاریخی اصفهان كه عمدتاً به فعالیت فرش‌فروشان اختصاص دارد. سردر قیصریه، ورودی این بازار است. این بازار كه با نام بازار سلطانی نیز خوانده می‌شود، از بزرگترین و مجلل‌ترین آثار تاریخی اصفهان و مركز خرید و فروش در دوران صفویه بوده است و در سال ۱۰۲۹ هجری قمری (دوران صفویه) در شمال میدان تاریخی امام ایجاد گردید كه میدان امام را به میدان عتیق (كهنه) و اصفهان عصر سلجوقی مربوط می‌كند.

ساختار بازار راسته بازار قیصریه در دو طبقه مرتفع ساخته شده كه طبقه بالا به امور دفتری و بازرگانی اختصاص داشت و در طبقه پایین مغازه‌های اصناف گوناگون در كنار هم مستقر بوده‌اند كه از این بازار بزرگ و مجلل بازارهای دیگری منشعب می‌شدند و برخی از آن‌ها هنوز هم فعال بوده و به مشاغل مختلف اختصاص دارند.