برترین ها در موزه های ایران

 آیا دوست دارید یكی از كمیاب ترین و بزرگ ترین الماس های جهان، تنها سردیس فیروزه ای دنیا، ریزبافت ترین فرش جهان، باستانی ترین جام زرین تاریخ و یگانه سرباز مفرغی باستانی را از نزدیك تماشا كنید؟
 
برای تماشای آنها فقط كافی است سری به موزه های ایران بزنید. می گویند پس از آن كه نادرشاه از سفر خونینش به هند بازگشت، سوغاتی كمیابی با خود آورد كه یكی از زیباترین و درشت ترین الماس های جهان به شمار می رود: «دریای نور» كه الماسی صورتی رنگ است و امروزه در خزانه موزه جواهرات ملی نگهداری می شود.

دریای نور تا زمان ناصرالدین شاه جزء جواهرات بازوبند سلطنتی بود كه بر بازوی شاه محكم می شد. رنگ و وزن این الماس باعث شده تا این گوهر مشهور در شمار جواهرات كمیاب و استثنایی ایران در دنیا باشد. اما شمار اشیای دیدنی و كمیاب در ایران كم نیستند و با گشت و گذاری در موزه ها می توان آنها را از نزدیك تماشا كرد.
 
یكی از دیدنی ترین آنها جام زرین حسنلو است كه به 2200 سال پیش تعلق دارد و داستانی اساطیری روی آن حك شده است. این جام كه امروزه در موزه ایران باستان قرار گرفته است احتمالا به پیش از دوران مادها تعلق دارد و در تپه باستانی حسنلو یافت شده است كه به عصر آهن اختصاص دارد. می گویند عصر آهن در هزاره دوم میلادی و در نزدیكی آناتولی آغاز شد كه نزدیكی تپه حسنلو با آن نشان دهنده قدمت باستانی این منطقه و اشیایی است كه از آن به دست آمده است.

علاوه بر حسنلو، تپه های باستانی دیگری نظیر تپه مارلیك در ایران اكتشاف شده اند كه برای تماشای جام معروف و زرین مارلیك می توان به سراغ موزه ایران باستان رفت. اشیای دیدنی و گرانبهایی كه در موزه های ایران می توان تماشا كرد، بی شمار و به همان اندازه حیرت انگیز است.

ای میان این اشیای كمیاب می توان به قرآنی به خط یاقوت مستعصمی، سكه ولایت عهدی امام رضا (ع)، برگه هایی از شاهنامه تهماسبی، نقش برجسته بار عام تخت جمشید و انبوهی فلزكاری، نگارگری، كتاب آرایی، جواهرسازی، سفال، فرش و منسوجات اشاره كرد كه در موزه های ایران از آنها نگهداری می شود. در صفحات پیش رو به سراغ آثار برگزیده ای از موزه های ایرانی می رویم. قصد داریم شما را در دالان های تاریخ همراهی كنیم و در موزه های ایران به دیدار زیباترین و اعجاب انگیزترین اشیای تاریخی ببریم و چاشنی تاریخ را همراه نوروزتان كنیم.

یترین ایرانی
اگر به آستان مقدس امام هشتم (ع) شیعیان رفته باشید، احتمالا ویترین هایی را بر فراز ضریح مقدس امام (ع) مشاهده كرده اید كه حاوی هدایای سلطنتی نظیر شمشیر و زینت آلات زرین و جواهرنشان است. در میان آثاری كه به آستان امام هشتم (ع) تقدیم شده، هدایای شاه عباس صفوی و ناصرالدین شاه از همه بیشتر است.
 
موزه ملك
سكه ای برای تمامی فصول
سكه ای كه می بینید سكه ولایتعهدی امام رضا (ع) است كه در زمان مأمون و در شهر سمرقند و حدود 11 قرن پیش ضرب شده است. روی این سكه زرین می توانید عبارت الله / محمد رسول الله/ المأمون خلیفه الله / مما امیر به الامیر الرضا ولی عهدالمسلمین علی بن موسی بن ابیطالب را ببینید و همین طور تاریخ ضرب (سنه اثنی و مأتین) و شهر محل ضرب یعنی سمرقند را می توانید مشاهده كنید. برای تماشای این سكه زیبا می توانید به موزه ملك در تهران بروید.

طلای باستانی
سكه زرین دوره هخامنشی را سكه «دریك» می نامند و نقش معروف كماندار نشسته روی آن دیده می شد كه نیزه ای در دست داشت و در حال كشیدن زه كمانش بود. ضرب سكه زر از امتیازات مخصوص هر شاه بود و سكه دریك از جمله اصلاحات پولی بود كه به دستور داریوش اول انجام و ضرب شد. نكته جالب در مورد سكه های دریك عبارت بالای سكه و درجه خلوص آن بود كه در تمام مدت حكومت هخامنشی این درجه خلوص ثابت ماند. بنا بر نظریه «ارنست هرسفلد» (ایرانشناس مشهور) دریك از نام داریوش گرفته شده است. برای تماشای این سكه باستانی می توانید به موزه ملك مراجعه كنید كه گنجینه ارزشمندی از مسكوكات دارد.

مرغی در حسرت وصال
قلمدانی كه می بینید از جمله آثار استادكار زمانه، محمد زمان است كه در قرن سیزدهم ساخته و نگارگری شده است. این قلمدان كه امروزه در موزه ملك نگهداری می شود به شیوه گل و مرغ نگارگری شده كه یكی از شیوه های معتبر در نقاشی مكتب قاجار شمرده می شود. موزه ملك نزدیك به حدود 19 هزار نسخه خطی و نفیس دارد و یكی از گنجینه های نسخ خطی ایران است كه علاوه بر نسخ خطی، منسوجات، سفال و مسكوكات نیز در این موزه نگهداری می شود.

«تكوك» یا «ریتون» به ظرف هایی گفته می شود كه در دوران باستان ساخته و برای آشامیدن مورد استفاده قرار می گرفتند. اغلب ریتون ها اشكال جانوری داشتند و ابداع آنها، هنر منصوب به ایرانیان به شمار می رود. ریتون طلایی كه می بینید در موزه رضا عباسی نگهداری می شود و متعلق به مادهاست.
 
موزه آبگینه
خانه شیشه ای
سفال زرین فامی كه تماشا می كنید از یافته های شهر گرگان و مربوط به قرن ششم خورشیدی است كه در موزه آبگینه نگهداری می شود. این سفال زیبا با نقوش انسانی و گیاهی و به شیوه زرین فام ساخته شده است. موزه آبگینه تهران در قدیم خانه و محل كار قوام السلطنه بوده كه حالا محل نگهداری مجموعه 1400 تایی از اشیای شیشه ای و سفالی است كه در میان آنها آثاری از نیشابور، سلجوقی، ایلخانی و صفوی دیده می شود.

بوی خوش
آنچه می بینید یكی از دیدنی ترین و چشمگیرترین اشیای موزه آبگینه تهران است. شیئی كه می بینید، عطردانی شیشه ای است كه در گرگانی افت شده و احتمالا در قرون پنجم یا ششم قمری ساخته شده. جانوران، پرندگان و به خصوص موجودات افسانه ای یا اساطیری از موضوعات مورد علاقه شیشه گران و هنرمندان قدیمی برای ساختن عطردان های شیشه ای بوده كه كالای گرانقیمتی محسوب می شده است.
 
موزه جواهرات ملی
دریای نور
الماس دریای نور یكی از بزرگ ترین الماس های جهان و از جمله كهن ترین گوهرهای قدیمی است كه نادرشاه پس از حمله به هند این الماس بی همتا را به عنوان غنائم جنگی با خود به ایران آورد. پس از قتل نادرشاه به نوه او شاهرخ میرزا رسید، سپس به دست امیر علم خان خزیمه و بعدا به دست لطفعلی خان زند افتاد. هنگامی كه لطفعلی خان از آقامحمدخان قاجار شكست خورد، این گوهر كمیاب به گنجینه جواهرات قاجار منتقل شد. امروزه این جواهر در موزه جواهرات ملی نگهداری می شود و معادل 182 قیراط وزن دارد و به دلیل رنگ صورتی اش، یكی از كمیاب ترین الماس های جهان به شمار می رود.

وی جواهر
در این كره جواهرنشانی كه می بینید، 51366 قطعه جواهر به كار رفته و وزن خالص طلای كره نیز حدود 34 كیلوگرم و وزن جواهراتش معادل 3656 گرم است. این كره به دستور ناصرالدین شاه و توسط جمعی از زرگران ایرانی و به كمك بخشی از جواهرات خزانه ملی ساخته شده است. كشور ایران در این كره كمیاب با جواهر الماس مشخص شده و اقیانوس ها و دریاها نیز به كمك زمرد ساخته شده اند. امروزه این كره در موزه جواهرات ملی نگهداری می شود. قطر كره تقریبا 66 سانتی متر و روی پایه ای طلایی و آراسته به جواهرات قرار گرفته است.
 
موزه ملی
سرباز مفرغی
این سرباز مفرغی بلندبالا با قامت 195سانتی متر كه در موزه ملی نگهداری می شود، به تمدن الیمایی تعلق دارد كه اولین ساكنان دشت خوزستان بودند. خاستگاه اصلی الیماییان، كوهستان های شمال شرقی خوزستان و از جمله حكومت های محلی بود كه در روزگار اشكانی و در نواحی خوزستان كنونی ظهور كرد. تندیس مرد مفرغی در «شمی» شهر ایذه كشف شده است و آرایش مو و كوشش این مرد مفرغی نشان می دهد كه او سربازی سواركار بوده است.   

جامی از دل تاریخ
اگر مایل به تماشای جام باستانی حسنلو هستید، می توانید به موزه ملی رجوع كنید و این جام سه هزار ساله را از نزدیك تماشا كنید. جام حسنلو به اعتقاد باستان شناسان به پیش از دوران ماد تعلق دارد كه در تپه باستانی حسنلوی نقده یافته شده است و اشكالی اساطیری مانند گاوهای بالدار یا هیولاهای نیمه انسان نیمه حیوان روی آن دیده می شود. از جمله عناصر مهم روی جام كه اشاره مستقیم به باروری دارند، عنصر آب و قوچ است كه در تمامی جام دیده می شود.

یادگار مارلیك
به اعتقاد باستان شناسان جام سه هزار ساله مارلیك كه امروزه در موزه ملی قرار گرفته از دل تپه ای سلطنتی بیرون آمده كه محل دفن شاهان، فرمانروایان و شاهزداگان منطقه «آمارد» بوده است. آماردی ها هنگام تدفین مرده ها، اشیای ارزشمندی نظیر جام های طلایی، شمشیر، ظروف سفالی و پارچه نیز همراه او به خاك می سپردند. جام مارلیك از طلای ناب ساخته شده است و نقوش اساطیری نظیر درخت زندگی یا گاوان بالدار روی آن دیده می شود. این جام كهن در موزه ایران باستان قرار دارد.
 
موزه فرش
فرش كرمان
اگر می خواهید این فرش چشم ربای كرمانی را تماشا كنید می توانید به موزه فرش بروید و در بخش كرمان، این فرش زیبا را پیدا كنید. فرشی كه در تصویر مشاهده می كنید نقشی از فرصت الدوله شیرازی، طراح، شاعر و نقاش معروف است كه در جوار حافظ شیرازی به خاك سپرده شده است. یكی از ویژگی های فرش كرمان استفاده از موتیف های ریزبافت و اصطلاحا پر كار است. در فرش مزبور درختی را در باغی رویایی مشاهده می كنید كه پرنده هایی چون طاووس، مرغابی و خروس آن را احاطه كرده اند. 

لچك و ترنج
آنچه می بینید یكی از ریزبافت ترین فرش های موزه فرش تهران است كه به «ترنج مشهدی» مشهور است. هنر بومی قالی بافی از جمله هنرهای خاص ایرانیان است كه عمری به درازای چندین قرن دارد. از جمله نقوش معروف ایرانی كه در فرش بافی ایرانی دیده می شود؛ نقوش هندسی، گیاهی و جانوری است كه به شیوه تركی باف و فارسی بافت بافته می شوند كه به دلیل نوع گره زدن از یكدیگر متفاوت می شوند. روش فارسی باف از جمله روش های متداول در شهرهای اصفهان، قم، یزد و خراسان بوده است.
 
موزه آذربایجان
سنگ های جیرفت
یكی از تمدن های حیرت برانگیز ایران، تمدن جیرفت است كه شامل اكتشافاتی در جیرفت و هلیل رود كرمان می شود. این تمدن به هزاره پنجم پیش از میلاد تعلق دارد كه اشیایی سنگی و ظروفی سفالی از این منطقه به دست آمده كه روی آنها نقوشی از انسان، عقرب، عقاب و مار دیده می شود. با اكتشاف تمدن جیرفت بسیاری از اطلاعات تاریخی مربوط به تمدن بین النهرین مورد تردید قرار گرفت. برای تماشای آثار این تمدن بی نظیر می توانید به موزه جیرفت رجوع كنید. آنچه در تصویر می بینید یكی از اشیای سنگی تمدن جیرفت است كه در موزه آذربایجان شهر تبریز از آنها نگهداری می شود.       

بشقاب ساسانی
موزه آذربایجان دومین موزه تخصصی تاریخ باستان شناسی در ایران است كه دارای گنجینه بی نظیری از آثار باستانی است. بشقاب زرینی كه در تصویر می بینید و در موزه آذربایجان نگهداری می شود از جمله بشقاب های زرینی است كه در دوره ساسانی ساخته می شدند. یكی از هنرهای ارزنده و ماندگار ساسانیان، هنر فلزكاری بود كه ماهیت سیاسی نیز داشت چرا كه نوعی هدیه سیاسی به شمار می رفت كه به سایر دربارهای مختلف در سراسر جهان فرستاده می شد. در این بشقاب شاهد جدال میان شاه ساسانی و سواری هستید و لحظه اصابت نیزه شاه در سینه سرباز دشمن را مشاهده می كنید.