مدرسه و مسجد شیخ عبدالحسین مربوط به سدهٔ ۱۳ ه.ق است و در تهران، خیابان خیام، بازار پاچنار واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با شمارهٔ ثبت ۴۱۳ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.از مدرسان و وعاظ سرشناس مدرسه و مسجد شیخ عبدالحسین آیت‌الله سید حسین میرپور طهرانی بوده است.به بازار تهران و خیابان ˈ۱۵ خردادˈ كه وارد شویم- تهران شاه طهماسبی را می بینیم چراكه قدیمی ترین قسمت تهران اینجا است.به سمت ˈسبزه میدانˈ آغاز می رویم و از سبزه میدان وارد بازار ˈكفاشها (ارسی دوزها)ˈ می شویم، هوای بازار خنك است، خنكی بازار معلول تفاوت سطح آن با فضای بیرونی است.بعد از چند دقیقه گشت و گذار در بازار كفاشها، كمی پایین تر از كوچه ی زورخانه و بعد از رسیدن به بازار ˈپاچنارˈ، به سمت چپ می پیچیم و در بازار پاچنار، مدرسه ی علوم دینی ˈشیخ عبدالحسینˈ و مسجد آن را می ببینیم.
این مسجد یكی از زیبایی های بازار تهران و یادگار دوران درخشان امیركبیر است.قبل از ورود بر كتیبه ی سر در ورودی نام ˈناصرالدین شاهˈ را می بینیم سپس وارد می شویم. آرامش مسجد انسان را از فضای پرهیاهوی بازار دور می كند. مسجدی كوچك كه صحنی مسقف دارد و خنكای مطبوعی را به آدم انتقال می دهد.آرامش مسجد بی نظیر است و سبب می شود انسان بدور از هیاهوی مادیت در عبادت حضرت حق غرق شود.ˈاین مسجد و مدرسه از ثلث امیر كبیر و بنا به وصیت ایشان و توسط مرحوم شیخ عبدالحسین بنا شده است.
شیخ عبدالحسین از مجتهدین بنام و مشهور آن زمان بودند كه به وصیت امیر كبیر عمل كرده و كار ساخت این مسجد را با نظارت شخصی خود و در دو جبهه شبستان شمالی و شبستان جنوبی آغاز كرد.
شبستان‌های متعدد و رواق گونه، حجره و سردرهای كاشی‌كاری مسجد مطابق معماری سنتی طراحی و تزیین شده است. كتیبه‌های سردر ورودی و ایوان جنوبی مسجد به ترتیب به خط حسین قوللر آغاسی و رجب علی خادم مشهدی است. سازنده منبت كاری آن استاد نوروز تهرانی و خطاط كتیبه های آن عبدالله تهرانی بوده است و منبر چوبی مسجد توسط احمد اتفاق وقف شده‌است.
در زمان مرحوم شیخ عبدالحسین رونق داشت و ایشان در مدرسه درس می دادند و در مسجد نماز اقامه می كردند و با در گذشت شیخ عبدالحسین مسجد از رونق افتاد و روبه ویرانی نهاد.
تا آنكه تبریزی ها كه به تهران آمدند و در این شهر مقیم شدند و وضعیت مسجد را مشاهده كردند لذا به نجف اشرف رفته ازعلمای آنجا اجازه بازسازی و نوسازی مسجد را گرفتند و بعد از بازسازی كامل آن را پایگاهی برای فعالیت های مذهبی خود قرار دادند بنابراین از آن به بعد این مسجد به مسجد آذربایجانی ها معروف شد.
ˈقبل از این تهران صاحب هیات مذهبی نبود و با ورود تبریزی ها و تشكیل هیات های مذهبی توسط آنان در مسجد شیخ عبدالحسین تهران نیز صاحب هیات شد.
در غرب مسجد شیخ عبدالحسین، مدرسه شیخ عبدالحسین واقع است كه منبت‌‌كاری آن از آثار ممتاز دوره قاجار به شمار می‌رود و روبروی در اصلی و در مدخل جنوبی سیدولی قرار دارد. مطابق كتیبه‌هایی كه با خط نستعلیق و به صورت برجسته نوشته شده، این در به سال ۱۲۷۹ ق به فرمایش آقایوسف و به وسیله استاد نوروز تهرانی ساخته شده است
صحن این مدرسه به شیوه چهار ایوانی است. اتاق‌ها و غرفه‌های محل سكونت طلبه‌ها را در اطراف صحن ترتیب داده‌اند. كاشی‌كاری‌های خشتی هفت رنگ خوش‌طرح و زیبای سردر مدرسه از آثار هنری شایان توجه این مدرسه است.
