آرامگاه خیام

آرامگاه خیام و بنای یادبود مزار این دانشمند بزرگ به سال ۱۳۴۱ ش با طرح و نقشه مهندس هوشنگ سیحون ساخته شد. حكیم ابوالفتح عمر بن ابراهیم مشهور به خیام نیشابوری ، ریاضیدان ، منجم ، شاعر واندیشمند والای ایرانی است كه در سطح بین المللی از شهرت به سزائی برخوردار است . خیام در سال ۴۳۹ هـ . ق پس از وفات در گورستان حیره كه امروزه در ۵ كیلومتری شرق نیشابور واقع شده روی در نقاب خاك در گذاشت. آرامگاه خیام با تركیبی از مصالح آهن ، بتون و تزئینات كاشیكاری به شكل لوزی های به هم پیوسته بر گرفته از اندیشه های ریاضی عمر خیام بنیان گردیده است.

نمای كلی و زیبای آرامگاه خیام

آشنایی با آرامگاه خیام نیشابوری

شناختی بیشتر از عمربن ابراهیم خیامی نیشابوری:

قبل از اینكه درباره آرامگاه خیام و ویژگی های آن صحبت كنیم، بهتر است با خود این حكیم آشنا شویم. حكیم عمر خیام در زمان سلطنت سلطان سنجر پسر ملكشاه سلجوقی زندگی میكرد. به گونه ای كه مردم آن زمان كسانی كه به علومی چون جبر، ریاضی، طب و موسیقی اشراف داشتند، ملحد میدانستند. اما این دلیل شهرت این حكیم فرزانه نیست بلكه سواد علمی ایشان در مقام ادبی، وی را به شهرت جهانی رساند و خیام را به یكی از رباعی سرایان ایران تبدیل كرد.

از مهمترین دستاوردهای این حكیم بزرگ میتوان به گاهنامه شمسی (مشهور به تقویم جلالی)، احداث رصدخانه اصفهان و ترازوی آبی اشاره كرد. 

همچنین تسلط خیام بر ریاضیات و جبر علاوه بر ستاره شناسی و نجوم باعث شد تا كشف او به نام مثلث پاسكال در ریاضیات، به ثبت او برسد. مثلث پاسكال، روشی در جبر است كه از آن برای به دست آوردن ضرایب 2 جمله ای استفاده میشود.

بریم به سراغ معماری آرامگاه خیام:

خیام در ابتدا آرامگاه ویژه ای پس از دفن نداشت و در یك اتاق ایوان مانند در ضلع شرقی مسجد محمد محروق قرار داشت تا اینكه افرادی كه برای مراسم گشایش آرامگاه فردوسی به سمت توس روانه بودند، در میان راه از این آرامگاه دیدن كردند. پس از آن، پیشنهاد ساخت و بازسازی آرامگاه خیام همزمان با جشن هزاره فردوسی توسط انجمن آثار ملی مطرح شد.

مسجد محمد محروق

ساخت آرامگاه از سال 1338 توسط ناظر ساخت و سازهای انجمن آثار ملی به نام هوشنگ سیحون به همراهی حسین جودت آغاز و در سال 1341 به پایان رسید. این آرامگاه كه به شكل سكویی چهار گوش و روباز ساخته شده دارای دو ایوان بالا و پایین همراه با دیوار كوتاه سنگی در اطراف محل قبر میباشد. همچنین با به كاربردن یك ستون سنگی همراه با رباعی ملك الشعرا بهار با خط نستعلیق در ساخت مقبره خیام، آرامگاه ایشان را در كنار مسجد محمد محروق قرار داد. شكل این بنا در پایین تقسیم‌بندی ۱۰ گانه دارد و فاصله پایه‌ها از هم به پنج متر میرسد.

با قرار گرفتن آب نماهای سنگی و هرم هایی از سنگ های بزرگ كه داخل آن كاشی كاری شده در اطراف پایه های گنبد، این آرامگاه را به یكی از ساختمان های شاخص ایران كه تلفیقی از عناصر سنتی و مدرن است، تبدیل كرد. 

استاد هوشنگ سیحون نیز در اینباره میگوید: 

خیام، سه شخصیت دارد، ریاضی‌دان، منجم و شاعر كه باید هر سه شخصیت در بنا نشان داده می‌شد. 

به همین خاطر در دورتادور برج كنار چشمه سارهای آن، دایره ای به مركز برج به شكل خیمه ساخته شد تا نام اشاره گر نام خیام باشد. چراكه پدر ایشان خیمه دوز بود. همانطور كه گفتیم این آرامگاه بر 10 پایه مستقر شده است؛ چون عدد 10، پایه اصلی بسیاری از اعداد است. از هر پایه دو تیغه مورب به سمت بالا حركت كرده تا شبه گنبدی به شكل مخروطی شكل به هم رسیده را به وجود آورند.

بخشی از 10 پایه مستقر در آرامگاه خیام

اما قسمت عمده مشبك های آن توخالی است تا آسمان آبی نیشابور از بین آن ها مشخص باشد. در آخر با یك ستاره پنچ پر كه یادآور نماد شخصیت علمی و ستاره شناسی خیام است به صورت مارپیچ به سمت بالا با هم تلاقی كرده و از طرف دیگر سردرآورده اند تا یك شكل پیچیده هندسی تشكیل دهند و همراه با عدد 10، سمبل دانش ریاضی خیام را به رخ همگان بكشند و آرامگاه را تكمیل كنند.

سطح داخلی و خارجی مقبره را استاد جلال همایی به همراه زیبا نویسی مرتضی عبدالرسولی با اشعار خیام، به زیبایی باشكوهی تبدیل كرده تا برای اولین بار در تاریخ ایران خط شكسته نستعلیق در تزیینات یك بنا به كار رود. 

البته این را هم فراموش نكنید كه نظارت مهندس سیحون بر اینكار نمونه ای منحصربه فرد از كاربرد خط تعلیق ار در كتیبه نگاری بناها به كاربرد.

نمایی از خط نستعلیق به كار رفته شده در آرامگاه خیام

زیبایی های آرامگاه خیام به اینجا ختم نمیشود:

هوشنگ سیحون درباره حوض آبی با كاشی كاری های فیروزه ای كه كنار آرامگاه خیام ساخته شده، میگوید:

این حوض ها با كاشی كاری های فیروزه ای خود كه درمجموع  به تعداد هفت پر به مفهوم هفت فلك و هفت آسمان و هفت تپه كه نشان دهنده قسمتی از ستاره است، اشاره به دانش دیگر خیام در نجوم دارد. این آرامگاه با داشتن درختان تنومند در اطراف خود یك حال و هوای شاعرانه به خود گرفته؛ درست مثل خواسته خیام كه دوست داشت مزارش در فضایی باز و همیشه در بهاران، گل افشان باشد.

نمایی از سقف آرامگاه خیام

آرامگاه این حكیم بزرگ در سال 54 توسط وزارت فرهنگ و هنر به آثار ثبت ملی ایران رسید. چراكه یكی از مهم ترین بناهای ساخته شده در زمان خود است آن هم با محاسبه و طراحی اصول ریاضی و مثلثاتی خیام. حالا به طاق و ایوان آرامگاه نگاه كنید تا شما را به سفر جهان بی نهایت خیام میبرد ببرد.

قسمت های مختلف آرامگاه خیام:

تندیس زیبای این حكیم بزرگ در بدو ورود به این باغ، نظر گردشگران را حسابی به خود جلب كرده است. وجود موزه ای به مساحت 120 متر كه در سال 79 افتتاح شد زیبایی بیشماری را به این آرامگاه بخشیده به طوری كه خود موزه به 4 بخش تقسیم شده تا آثاری از علم ستاره شناسی شامل ابزارآلات رصد و ستاره شناسی، اسطرلاب، انواع قطب نماها و صور فلكی را در بخش اول موزه، ظروف مفرغی و و فلزی معاصر با خیام از قرن پنجم تا هفتم هجری را در بخش دوم، ظروف سفالین لعابدار مربوط به قرون سوم تا هفتم هجری قمری در بخش سوم و در نهایت نسخه خطی، نسخه خطی نجوم و تابلوهای مربوط به حكیم عمر خیام را در بخش 4 موزه در معرض نمایش همگان قرار دهد.

تندیس خیام در جلوی درب ورودی

اما این پایان كار نیست. زمان تاسیس آرامگاه خیام در كنار موزه، كتابخانه ای قرار داشت كه اگر می خواهید از كتاب های آن بهره ببرید باید به كاروانسرای شاه عباسی در خیابان امام خمینی سر بزنید. 

مصالحی كه در ساخت آرامگاه خیام به كار رفته است:

بدنه ی نما از بتن ساخته شده كه دارای هسته و اسكلت فلزی می باشد. پله ها نیز از جنس سنگ گرانیت و دیواره های خیمه از سنگ تراورتن است،  بگونه ای كه از سنگ آهك در رده ای از سنگ های رسوبی و تزئینی استفاده شده و سنگ قبر آرامگاه نیز از جنس سنگ سیاه مشهد می باشد.

سنگ قبر حكیم بزرگ خیام نیشابوری

از دیگر امكانات آرامگاه خبر دارید:

امكاناتی چون كافه رستوران، سوپر ماركت، سفره خانه های سنتی برای بازدید كنندگان تا علاوه بر لذت بردن از زیبایی آرامگاه از نوشیدن و خوراكی ها نیز بهره مند شوند. همچنین می توانند از بازارچه های سنتی كه در آرامگاه قرار دارد، سوغاتی های خود را تهیه كنند.

و اما روز بزرگداشت خیام در تقویم:

25 فروردین روز بزرگداشت خیام نیشابوری در تقویم ایران ثبت شده كه هر ساله در این روز با اجرای نمایش های مختلف، گلباران آرامگاه، برگزاری برنامه شب شعر و خوشنویسی در مورد آثار خیام به پایان میرسد.

به دنبال مكان های دیدنی دیگر در شهر نیشابور هستید؟؟ پیشنهاد ما به شما بازدید از قدمگاه، آرامگاه كمال الملك و دیگر مكان هایی مثل پارك آبی مشهد و طرقبه است كه تقریبا نزدیك به نیشابور میباشد.

آدرس آرامگاه خیام نیز در استان خراسان رضوی، نیشابور، انتهای غربی خیابان عرفان قرار دارد كه همه روزه از ساعت 8 الی 20 درب این آرامگاه به روی بازدیدكنندگان باز است.

امیدواریم كه مطلب مورد رضایت شما عزیزان قرار گرفته باشد و با كامنت های زیبای خود در اینباره ما را خوشحال كنید.