معرفی باغ نگارستان از جاهای دیدنی شهر تهران

باغ نگارستان تهران: همه آنچه قبل از رفتن باید بدانید 

باغ موزه نگارستان

باغ موزه نگارستان در زمان قاجار و به دستور فتح علی شاه ساخته شده است. فتحعلی شاه قاجار دستور ساختن بسیاری از قصر ها و باغ های با شكوه را داد كه از جمله آنها باغ گلشن، قصر ماه، قصر زر، قصر آبگینه، قصر زمرد می باشد. یكی از این عمارت ها همین باغ موزه نگارستان است كه در زمان خود از شكوه و عظمت خاصی برخوردار بود.

این باغ موزه در یك مكان بسیار با صفا و آرام بخش در شهر تهران قرار دارد و بازدید كنندگان هنگام بازدید از این مكان فرصتی برای گذراندن لحظاتی آرام بخش و به دور از هیاهوی شهر خواهند داشت.

تاریخچه ساخت باغ نگارستان

این باغ در سال 1222-1228 هجری قمری با هدف ایجاد یك مركز ییلاقی حكومتی ساخته شد. باغ نگارستان در زمان خود دارای وسعت و شكوه زیادی بود. این باغ بستر حوادث تاریخی مهم زمان قاجار بوده است و مكانی بود كه در آن منشی و وزیر بزرگ میرزا ابوالقاسم فراهانی به قتل رسید و از همین رو دارای ارزش تاریخی می باشد.

از دیگر وقایع مهم تاریخی رخ داده در این باغ تاج گذاری محمد شاه قاجار است. بر اساس مدارك و شواهد موجود محمد شاه قاجار بر روی تخت طاووس قاجاری باغ نگارستان تاج گذاری كرده است.

این باغ در زمان های قبل دارای وسعت زیادی بود و از شرق به خیابان دروازه شمیران و اصطبل اعتماد السلطنه، از غرب به اراضی جلال الملك و از جنوب به باغچه های جلال الملك و صنیع الملك ختم می شد.

باغ نگارستان در طول تاریخ متحمل تغییرات زیادی شده است و دارای كاربری های مختلفی بوده است. این باغ زمانی محل اقامت تابستانی محمد شاه قاجار بوده، زمانی مدرسه، وزارتخانه، دارالمعلمین، مؤسسه لغت نامه دهخدا، مؤسسه جغرافیا، دانشكده و ... بوده است.

در این مكان در بین سال های 1341 تا 1370 هجری شمسی دانشكده علوم اجتماعی دایر بوده است. باغ نگارستان بعد از تخلیه دانشكده حدود دو سال متروكه بوده است و زمانی قصد تخریب آن را داشتند كه با تلاش عده ای، از تخریب آن جلوگیری شد.

این باغ در سال 1392 بازسازی و مرمت شد و تحت مدیریت دانشگاه تهران درآمد. امروزه این باغ یكی از موزه های دانشگاه كشور می باشد. این باغ موزه عنوان دارای عنوان تاریخ علم نیز می باشد و اكنون جزو فهرست آثار ملی است.

نقاشی های باغ نگارستان

دلیل نام گذاری این باغ به نگارستان وجود نقاشی های فراوانی است كه بر دیوارهای تالارهای این باغ نقش بسته اند. فتح علی شاه علاقه ی زیادی به نقاشی های شاهانه و زیبا داشت. او دستور داد تا نقاشان از او تصویری در یك لباس زربفت و مزین به گوهر های با ارزش ایجاد كنند.

در تالار سلام یك نقاشی از صف سلام فتحعلی شاه وجود دارد كه یكی از مهمترین و با ارزش ترین این نقاشی هاست. این نقاشی ها بیان كننده این واقعیت است كه باغ نگارستان به عنوان قصری بوده كه متعلق به شاهان قاجاری بوده است.

تابلویی از این نقاشی ها به دستور مظفرالدین شاه توسط مصور الملك به تصویر كشیده شد و در وزارت خارجه آن زمان نصب شد.

شمایل ها و پرتره های این باغ توسط محمد حسن خان از شاگردان آقا صادق،نقاش دوره كریم خان زند ایجاد شده است. در خلق این باغ و نقاشی های آن، نقاشان و معمارانی همچون عبدالله خان معمار باشی و نقاش باشی و آقاجان اصفهانی نیز نقش داشته اند.

بناهای باغ نگارستان

باغ نگارستان دارای عمارت ها و تالارهای باشكوهی از جمله عمارت دلگشا، تالار سلام، تالار قلمدان و تعدادی حوض خانه بوده است. تالار سلام این قصر واقع در سمت شمال بوده و دارای اتاق های برای برگزاری مراسم رسمی بوده است. دیوار های این قصر با نقاشی های مربوط به شاه و شاهزادگان، بزرگان، امیران و سفیران و حكام بوده است.

 در وسط این باغ یك حیات خلوت با ساختمان های یك طبقه بوده است. در قسمت جنوبی این باغ حیات تالار مصور و در قسمت شمال غربی آن یك حمام با ستون های سنگی با تزئینات سنگ مرمر قرار داشت. این حمام محل قتل قائم مقام فراهانی است و سرسره نام دارد.

امروزه تنها بنایی كه از این باغ وجود دارد، حوض خانه است. این حوض خانه در جنوب محوطه می باشد. باغ نگارستان امروزه شامل ساختمان های دانش سرای عالی است كه از جمله آنها كتابخانه، فضای آموزشی، اداری و فضای سبز است.

امروزه این حوض خانه تبدیل به موزه هنرهای ملی شده است و محل نگهداری و به نمایش گذاشتن آثار نقاشی نفیس از هنرمندان معاصر است.

كتابخانه باغ نگارستان

ساختمان كتابخانه باغ نگارستان یكی از بخش های ساختمان های دانش سرای عالی است كه در قسمت شمال شرقی باغ نگارستان واقع شده است. این عمارت در سال 1315 توسط نیكلای ماركوف معمار روسی بنا شده است. پروین اعتصامی شاعره معروف ایرانی زمانی در این كتابخانه مشغول به فعالیت كتابداری بوده است.

موزه كمال الملك

موزه كمال الملك یكی از مجموعه های این باغ می باشد. این موزه محل نگهداری و نمایش آثار هنرمندان بزرگی همچون افراد نام برده در زیر می باشد:

ابوالحسن صدیقی، آرشاك، اسكندر مستغنی، اسماعیل آشتیانی، جعفر پتگر، جمشید امینی، حسنعلی وزیری، حسین شیخ، حسینعلی مؤیدپردازی، رسام ارژنگی، رضا شهابی، رضا صمیمی، غلامعلی سیف ناصری، شوكت‌الملوك شقاقی، صدرالدین شایسته شیرازی علی اصغر پتگر، علی رخساز، علی كریمی، علی محمودی، علی‌اشرف والی، علی‌اكبر صنعتی، علی‌اكبر نجم‌آبادی، علی‌اكبر یاسمی، عباس كاتوزیان، علی‌محمد حیدریان، عفت‌الملوك شقاقی، ماركار قرابگیان، محسن سهیلی، محمدعلی فروغی، محمود اولیا، مصطفی نجمی، مهدی تائب، مهدی سجادی، میرمصور ارژنگی، میشا (میكائیل) شهبازیان، ناصر شهبازی، هادی تجویدی، یحیی دولتشاهی، دوستعلی معیرالممالك و هوشنگ پیمانی.

یكی از بخش های باغ موزه گلستان متعلق به آثار با ارزش و مجموعه مجسمه مینیاتور های مردم شناسی جهانگیر ارجمند است. وی یك هنرمند مجسمه ساز خود آموخته است كه آثار هنری خود را در سال 1391 به باغ نگارستان دانشگاه تهران اهدا كرده است. این مجموعه در سال 1393  در معرض نمایش عموم قرار داده شد. نكته جالب در مورد این مجسمه ها مواد تشكیل دهنده آنها است كه از یونولیت، كاغذ، مقوا، چوب و وسایل دور ریختنی و با استفاده از تیغ ریش تراشی با دستان این هنرمند توانا ساخته شده است.

تالار منیر فرمان فرمائیان

یكی از بخش های این باغ موزه متعلق به آثار هنری منیر شاهرودی فرمان فرمائیان می باشد. وی از هنرمندان و نقاشان برجسته ایرانی است. آثار هنری او تركیبی از آینه كاری، اشكال هندسی، نقش مایه ها و نقاشی پشت شیشه است كه به صورت آثار هنری مدرن خلق شده است. جالب است بدانید كه آثار این بانوی هنرمند به عنوان نخستین هنرمند ایرانی در یك نمایشگاه انفرادی در موزه گوگنهایم نیویورك به نمایش درآمده است.

مجموعه عكس محمود روح الامینی

یكی دیگر از قسمت های باغ موزه نگارستان محلی است كه در آن آثار عكاسی سیاه و سفید ایجاد شده توسط محمود روح الامینی نگهداری می شود. این عكس های سیاه و سفید مراحلی از كاشت و داشت و برداشت گندم، حفر قنات، خرمن كوبی، پلك كردن گندم و ... را به نمایش می گذارند. این عكس ها در منطقه كوه بنان واقع در كرمان گرفته شده و از اهمیت مردم شناسی و فرهنگی بالایی برخوردار است.

نقاشی های دیواری صف سلام

دیوار نگاره صف سلام یكی از با ارزش ترین نقاشی های زمان قاجار است. این اثر هنری هم از لحاظ ابعاد بسیار بزرگ و تكنیك هنری حائز اهمیت است و هم از لحاظ تاریخی دارای اهمیت فراوانی است. زیرا این دیوار نگاره تمام پسران فتحعلی شاه را به نمایش گذاشته است. پسرانی از تیره ها و اقوام مختلف ایرانی و صاحب مناصب سیاسی كه همگی در این دیوار نگاره به چشم می خورند.

این نقاشی دیواری در ابعادی در حدود 20 متر در5/2 متر است و با تكنیك رنگ روغن ترسیم شده است. این نقاشی شامل 54 قطعه بوده است. بر اساس شواهد و اسناد تعداد افراد ترسیم شده در این اثر 150 نفر بوده است. اما به علت جدا كردن این اثر از روی دیوار قسمتی هایی از آن تخریب شده و امروزه تنها 90 نفر آنها در این نقاشی به چشم می خورند 

این نقاشی دیواری به علت به نمایش گذاشتن جامه های فاخر و تزئینات منحصر به فرد و چشم گیر متعلق به شاه مانند بازوبند های نفیس او و همچنین جلوس او بر تخت طاووس با همراهی عده زیادی از فرزندان و نوه های او در لباس های آراسته  معروف است و بیان گر شوكت و اقتدار پادشاهان قاجاری است.

آدرس و راه های دسترسی به باغ موزه نگارستان

این باغ موزه در میدان بهارستان و در نزدیكی مجلس شورای اسلامی قرار دارد. بهترین و راحت ترین راه دسترسی به این مكان از طریق مترو می باشد. برای رسیدن به این باغ باید در ایستگاه بهارستان در خط دو از مترو پیاده شوید. سپس با كمی پیاده روی به ورودی غربی باغ در خیابان دانشسرا و یا ورودی شمالی آن در خیابان شریعتمدار خواهید رسید.