ساختمانی را كه امروزه به عنوان ساختمان مجلس ملی ایران (ساختمان مشروطه، موزه مجلس) می شناسیم در واقع كاخ میرزا حسین خان سپهسالار بوده كه در ۱۲۹۵هـ .ق توسط مهندس بنام ایرانی میرزا مهدی خان شقاقی ملقب به ممتحن الدوله به دستور شخص سپهسالار طراحی و ساخته شد. میرزا حسین خان كه یكی از صدر اعظم های ناصرالدین شاه قاجار بود، سرنوشتی بهتر از امیر كبیر نداشت، ابتدا او را به مشهد مقدس تبعید و سپس مسموم نمودند.
از آنجاكه باغ بهارستان از مكان‌های تاریخی تهران است كه عمارت‌های مهمی چون مسجد و مدرسهٔ سپهسالار، عمارت بهارستان، عمارت عزیزیه و … در این باغ قرار دارد جا دارد كه به‌طور مختصر توضیحاتی در خصوص این باغ داده شود. در دههٔ ۱۲۸۰ هجری قمری (۱۸۶۰ میلادی) باروی قدیم تهران معروف به باروی شاه تهماسبی تخریب و ساخت استحكامات و دروازه‌ها و برج و باروی جدید آغاز شد. به این باروی جدید، باروی ناصری می‌گفتند و تهران نیز به دارالخلافهٔ ناصری مشهور شد و زمین و باغ بهارستان در حاشیهٔ شمال شرقی شهر قرار گرفت. این بارو در زمان رضاشاه به علت افزایش جمعیت و گسترش شهر تخریب شد و بهارستان كاملاً در محدودهٔ شهر قرار گرفت.
باغ سپهسالار
زمینی كه مشهور به سپهسالار و بهارستان است در اوائل دورهٔ قاجاریه نام مشخصی نداشت و بخش غربی این محدوده معمولاً در دورهٔ فتحعلی شاه، «جلوخان باغ نگارستان» (میدان بهارستان كنونی) خوانده می‌شد. در سال ۱۲۸۵ قمری یعنی ۳۸ سال قبل از انقلاب مشروطیت، میرزا حسین خان سپهسالار قزوینی-صدراعظم معروف ناصرالدین شاه- بخشی از زمین‌ها و باغ محمدحسن خان سردار ایروانی معروف به باغ سردار را كه متعلق به ورثهٔ پاشاخان امین‌الملك بود، خرید و از آن پس به نام او، «باغ سپهسالار» خوانده شد. درخصوص وجه تسمیه این باغ به بهارستان، دو نظر وجود دارد. اول اینكه كه سپهسالار اولادی نداشت و ناصرالدین شاه برای فراموش شدن نام و یاد سپهسالار، نام این باغ و عمارت را بهارستان گذاشت. نظر دوم این است كه باغ و عمارت مذكور از همان زمان كه به‌دست سپهسالار ساخته شد، هم‌وزن نگارستان به نام بهارستان خوانده شده است. مجموعهٔ بهارستان شامل مسجد، مدرسه، آب‌انبار، قنات، باغ و خانه است و علاوه بر اینكه با مجموعه‌های سنتی برابری می‌كند در برخی موارد شاهكار هنری و بی‌نظیر به شمار می‌آید.
كاخ بهارستان (ساختمان مشروطه)
كاخ بهارستان یا عمارت مجلس شورای ملی نه تنها نهاد وفاق ملی و قانون گذاری بوده است؛ بلكه از نظر معماری نیز مظهر سبك معماری محكم و استوار با تركیبی از سنت و تجدد در ارگ حكومتی تهران بوده است.
میرزا حسین‌خان سپهسالار قزوینی در سال ۱۲۸۹ قمری تصمیم به ساخت عمارت‌های بزرگ از جمله كاخ بهارستان در اراضی بهارستان گرفت. وی به فكر تغییر سیمای شهر تهران بود. مهمترین این ساختمانها، عمارت بهارستان یا كاخ بهارستان محل زندگی سپهسالار بود. این ساختمان را امروزه به عنوان ساختمان مشروطه و یا مجلس شورای ملی می‌شناسیم. بخشی از این ساختمان به موزهٔ مجلس شورای اسلامی و بخشی دیگر به امور تشریفاتی و بخشی دیگر برای برگزاری همایش‌های مختلف اختصاص دارد. مجموعهٔ زمین‌هایی كه در نهایت سپهسالار برای ساخت مجموعهٔ عمارت مورد نظر خویش در نظر گرفته بود وسعتی در حدود ۵۳ هزار متر مربع یعنی پیش از ۵ هكتار را شامل می‌شد. سپهسالار برای طراحی و ساخت این عمارت و دیگر عمارت‌های باغ بهارستان از مهمترین مهندسان و معماران آن زمان به‌ویژه میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی بهره جست.
عمارت اعیانی سپهسالار در جهت شرقی ـ غربی، در امتداد سردر، طرح تكامل یافتهٔ كاخ‌سازی قاجاری را با آمیختگی پنهان هُنری مغرب‌زمین یادآور می‌شد. به گونه‌ای كه شیوهٔ هنری مغرب زمین تحت تأثیر سلیقهٔ معماران ایرانی در این بنا، با طرح ایرانی در آمیخت و حتی مغلوب آن شد. در آخرین سال حكومت سلسله قاجار، یعنی درسال ۱۳۰۳ ش، استاد جعفر خان معمار باشی نمای غربی ساختمان را با آجر به سبك باروك اجرا كرد.
ساختمان مجلس ملی ایران
پس از درگذشت سپهسالار، ناصرالدین شاه آن را بی‌هیچ گونه تشریفات قانونی و شرعی، تصرف و آن باغ و عمارت (ساختمان مشروطهٔ كنونی) را ملكِ خالصهٔ (دولتی) خود كرد و در بخشی از عمارت نیز تا سال ۱۳۰۹ ق. قمرالسلطنه همسر سپهسالار (دختر فتحعلی شاه و عمهٔ ناصرالدین شاه) در خانه و باغ بهارستان زندگی و در آنجا مراسم تعزیه‌خوانی زنانه برگزار می‌كرد. از این زمان بود كه این باغ و عمارت جنبهٔ دولتی پیدا كرد و در آنجا مراسم دولتی و مراسم پذیرایی از مهمانان داخلی و خارجی برگزار می‌شد. از زمان پیروزی انقلاب مشروطه، به دستور مظفرالدین شاه، كاخ بهارستان برای مجلس در نظر گرفته شد.
پس از مرگ مظفرالدین شاه، محمد علی شاه در مخالفت با مجلسی كه قرار بود اختیارات او را محدود كند در توطئه‌ای اعلام داشت كه پدرش در هنگام تصویب نظام مشروطیت بیمار بوده است و به این وسیله مستبدانه فرمان مشروطیت را باطل اعلام كرد. بسیاری از شاهزادگان و اعیان و تنی چند از روحانیان نیز مردم را علیه مجلس تحریك می‌كردند.
جنگ میان محمدعلی‌شاه ومجلس تا آن جا پیش رفت كه نمایندگان و آزادی خواهانی چون میرزا جهانگیرخان( مدیر روزنامه صور اسرافیل )، ملك المتكلمین، سید جمال الدین اصفهانی، محمد رضا شیرازی( مدیر روزنامه مساوات) ، قاضی قزوینی و علی اكبر دهخدا در بهارستان متحصن و عده‌ای نیز مسلح شدند.
روز سه شنبه ۲ تیر ماه سال ۱۲۸۷ ش، سربازان محمد علی شاه به فرماندهی لیاخوف روس در سه ستون به سوی مجلس شورای ملی روانه شدند و به دستور لیاخوف مجلس شورای ملی را، با تمام نمایندگان حاضر، هدف شلیك توپ قرار دادند. بسیاری از نمایندگان كشته شدند و به عمارت مجلس و مسجد سپهسالار نیز آسیب‌هایی وارد شد. این عمارت سه بار نیز طعمه حریق شده است.
این ساختمان در سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ بخشی از كتابخانه مجلس شورای اسلامی بود.
نحوه دسترسی به ساختمان مجلس ملی ایران
آدرس : تهران – میدان بهارستان
