روستای چناقچی علیا از توابع بخش خرقان شهرستان زرندیه (شهر مامونیه) با مختصات جغرافیایی ۴۹ درجه و ۳۹ دقیقه طول شرقی و ۳ درجه و ۲۲ دقیقه عرض شمالی، در ۴۰ كیلومتری شهرستان زرندیه و ۲۷۲ كیلومتری شهر اراك مركز استان مركزی قرار دارد.قدمت روستای چناقچی علیا قدمت تاریخی طولانی دارد اما در كل قدمت روستای چناقچی علیا به دوره صفوی می رسد .
توپوگرافی منطقه كوهستانی و دارای اقلیم گرم و خشك در تابستان و زمستان های سرد است .پوشش گیاهی منطقه دارای گونه های مرتعی می باشد.
این روستا در ناحیه ای كوهستانی استقرار یافته و بافت مسكونی متراكمی دارد.خانه های این روستا به تبعیت از شیب زمین در كنار یكدیگر و چسبیده به هم و در یك طبقه با دیوارهای ضخیم و سقف مسطح ساخته شده اند. مصالح عمده به كار رفته در خانه های قدیمی روستا چوب، گل، كاهگل و خـشت است. امـا در ساخت خانه های جدید از مصالح سیمان، آجر، چوب، تیـر آهـن و گـچ اسـتفـاده می شود. اكثر خانه های روستا دارای حیاط درهای چوبی و آهنی و پنجره های كوچك می باشند. فضای خانه های روستا تحت تاثیر نوع معیشت و فعالیت ساكنان شكل گرفته است.
روستای چناقچی علیا در زرندیه یكی از مظاهر زندگی مسالمت آمیز اقوام و ادیان مختلف در كنار یكدیگر است. ساكنان این روستا از ارمنی ها، فارس ها و ترك ها هستند.مردم روستا به زبان تركی، فارسی و ارمنی صحبت می كنند ومردم آن غالبا مسلمان و پیرو مذهب شیعه می باشند اما اقلیتی هم مسیحی ارتودكس هستند.
جمعیت این روستا براساس سرشماری مركز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۲۶۲ نفر (۷۴ خانوار) است.
به گفته دهیار روستای چناقچی علیا جمعیت این روستا در فصول سرد سال به كمتر از ۲۰۰ نفر می رسد اما در فصل بهار و تابستان به دلیل حضور كوچ نشینان و عشایر به حدود ۲۵۰ نفر افزایش می یابد و در ایام تعطیلات این میزان با حضور گردشگران و مسافران به بیش از ۵۰۰ نفر هم می رسد.
شغل اصلی ساكنان كشاورزی و دامپروری است و محصولاتی چون غلات، سیب‌زمینی، گندم، گردو، بادام، انگور تولید می‌شود و صنایع دستی چون قالی بافی، گلیم بافی نیز به چشم می‌خورد.
جاهای دیدنی روستای چناقچی علیا
عمده‌ترین جاذبه‌های طبیعی روستا طبیعت كوهستانی، تفرجگاه‌های كوهپایه‌ای است، منظره ی صلیب سبز از زیباترین جاذبه‌های طبیعی روستا است، این منظره بدیع را درختان گردو در دامنه كوه پدیدآورده‌اند.
تفرجگاه های كوهپایه ای منطقه قابلیت انجام ورزش های كوهستانی را داراست و در صورت ایجاد تاسیسات مرتیط در این بخش زمینه خوبی جهت جذب بیشتر گردشگر به این منطقه فراهم می شود.
آبشار چناقچی علیا
آبشار چناقچی علیا بعنوان یكی از زیباترین مناظر این روستا از ارتفاع حدود ۳۰ متری ریزش دارد در ارتفاع ۲۴۰۰ متری از سطرح دریا واقع شده و از فراز بستر صخره ای دره در منتهی الیه شمالی روستا و از میان سبزه زاران و جلبك ها به پایین سرازیر شده و راهی نسبتا طولانی را برای ریزش از این ارتفاع طی می كند.
منظره زیبای آبشار چناقچی در فصل بهار و تابستان دینی و جذاب است. زیبایی و شكوه و عظمت خاص آن در فصول سرد سال با یخ زدن آبشار، دیدنی تر است و وجود یخ فراوان و قندیل ها و آویزه های یخی به شكل و شمایل این آبشار جذابیت خاص بخشیده است
كلیسای چناقچی علیا
این كلیسا با بیش از سه قرن قدمت، به عنوان خاستگاه و محل برگزاری آیین مذهبی مسیحیان ارتودكس در این روستا بنا شده است كه موجب شده این روستا به یك روستای هدف گردشگری تبدیل شود.سازه فعلی كلیسای سركیس مقدس بر روی بقایای سازه اولیه و در سال ۱۳۴۱ توسط معماری به نام سركیس دهباشیان و بر روی بقایای كلیسای اولیه ساخته شده است. مصالح بكار رفته در ساخت بنا عبارت از چوب، خشت و آجر است. پوشش سقف بنا به صورت مسطح و به صورت تیرپوش اجرا شده و وزن طاق بوسیله ستون های چوبی به فونداسیون منتقل می شود.
از ویژگی های این كلیسا بالا بودن سطح محراب نسبت به فضای داخلی و كف كلیساست. بر روی دیوارهای آن نماد و مظاهر اعتقادات پیروان حضرت عیسی (ع) در قالب تابلوهای نقاشی موجود است كه بسیار دیدنی و برای گردشگران بسیار جذاب است.
با توجه به گفته های دهیار روستا ، بیشتر گردشگران این روستا را با آبشار زیبای آن می شناسند و بعضا از وجود كلیسا در این روستا بی خبرند گرچه در ورودی روستا آرامستان اقلیت های مذهبی به صورت مجزا با علامت صلیب ذهنیت هر گردشگری را نسبت به وجود پیروان حضرت مسیح در این روستا هدایت می كند اما با این وجود هنوز هم آشنایی بازدیدكنندگان با آبشار به مراتب بیشتر از كلیساست.
آنچه موجب زیبایی دو چندان این روستا شده و طبیعت جذاب و دلنوازی را در این روستا بوجود آورده عبور رودخانه ای پر آب از داخل روستاست كه فضای سبز چشم نوازی را با پوشش مطلوب گیاهی و نیز درختان بوجود آورده و منظره كوهستانی آن را به یك طبیعت بكر و زیبا مبدل كرده است. در ادامه مسیر این رودخانه آبشار زیبای چناقچی علیا، زیبایی این روستا را دوچندان كرده و روستا و كوهپایه های منطقه به محدوده هایی تفرجگاهی تبدیل شده اند.
بهترین زمان بازدید
بهترین فصول گردشگری منطقه، فصول بهار، تابستان و پاییز است و از مهمترین جاذبه های گردشگری منطقه می توان به جاذبه های طبیعی، مراسم و آئین های سنتی و استراحت عشایر كوچرو اشاره كرد.
مردم این روستا بیشتر در مراسم عروسی سازهای محلی می نوازند.از جمله مراسم و آئین های سنتی در روستای چناقچی، مراسم برداشت انگور است كه در ماه آگوست هر سال توسط ارامنه روستا برگزار می شود كه هر سال در شهریور ماه هر سال مراسم انگورچینی مسیحیان (ارامنه) در این روستا همراه با اجرای موسیقی و خواندن دعای دسته جمعی برگزار می شود.
دید وبازدید فامیلی در ایام عید، شب یلدا و … نیز از دیگر رسموات مردم این روستا می باشد.
غذاهای محلی چناقچی علیا
غذاهای محلی چناقچی علیا عبارتند از: كپمه، كله جوش، خورشت اسفناج، خورشت كنگر و خورشت كرفس. آش‌های محلی این روستا نیز معروف است از آن جمله می‌توان به آش انار، شیله، آش ترش، آش رشته و آش بی بی سه شنبه اشاره كرد.
صنایع دستی
صنایع دستی این روستا شامل انواع جوراب‌های دستباف پشمی رنگارنگ و قالی و قالیچه با طرح‌های محلی اراك است.
سوغات
مهمترین سوغات این روستا شامل انواع خشكبار، نان فطیر و صنایع دستی روستاست.
