تئاتر شهر تهران به عنوان مهمترین مركز تئاتر حرفه ای ایران و استوانه استوار معماری شده تئاتر میهن اسلامی و كعبه آمال و آرزو‌های اهل تئاتر است.مركزی كه به مدد اهل تئاتر و برنامه ریزی مدیران روز به روز در مسیر تحول و پویایی هنر نمایشی به حر كت پویای خود ادامه می‌دهد .آنچه كه امروزه با نام تئاتر شهر تهران زبان زد خاص وعام است و به عنوان تنها مركز تئاتر حرفه ای كشور مشهور شده است و اهل فرهنگ و هنر برای این ساختمان قدیمی و ویژه ارزش و جایگاه بخصوصی و ویژه ای قایل هستند ساختمانی است مدور و استوانه ای زیبا در محلی كه در امتداد یكی از قدیمی‌ترین خیابان‌های شهر تهران و در تقاطع دو خیابان انقلاب و ولی عصر( عج) در ضلع غربی پارك دانشجو در چهار راه ولیعصر بنا شده است .
مكانی كه بهترین و زیباترین آثار نمایشی حرفه ای تئاتر ایران توسط كارگردانان و هنرپیشه‌های معروف این سرزمین اسطوره ای در تالارهای نمایشی آن به صحنه رفته است . گفته می‌شود كه تئاتر شهر تهران شباهت ظاهری بسیاری با ساختمان تالار ” تئاتر بكمن” در محل ” انستیتو تكنولوژی ” كالیفرنیای كشور آمریكا دارد به طوری كه شباهت‌ها درمعماری وساخت آن این دو مركز را دو قلوی معماری تئاتری نامیده اند .
كافه شهرداری
اما درگذشته نه چندان دور در محل آنچه كه امروزه با نام تئاتر شهر تهران معروف شده است محلی به نام ” كافه شهرداری ” قرار داشت كه یكی از مهمترین تفرجگاه‌های مردم پایتخت در روزگار خود بود و تا سال‌های سال نام آن بر سر زبان‌های پایتخت نشینان جاری بود . گفته شده است كه در این محل عصر پنج شنبه و جمعه‌ها بازی سازان و نمایشگران ، سیرك بازان و معركه گیران جمع می‌شدند تا از هنرنمایی آنها تهرانی‌ها اوقات فراغت خود را پركنند و برای لحظاتی از دغدغه‌های روزانه به دور باشند . كافه شهرداری در اواخر دهه ۱۳۳۰ و اوایل دهه ۴۰ یكی از مهمترین پاتوق‌های روشنفكرانی چون ” فروغ فرخزاد ” و “جلال آل احمد “،” دكتر سعید نفیسی ” و ده‌ها متفكری بود كه بعدها عرصه‌های مختلفی از فرهنگ و هنر این كشور را رقم زدند . گفته شده است كه در اوایل دهه ۴۰ خورشیدی گروهی نمایشی به فكر افتادند تا برای تهران یك سالن آمفی تئاتر دست و پا كنند و بعدها همین تفكر احداث سالن نمایشی برای پایتخت نشینان گسترش یافت تا اینكه بالاخره كلنگ احداث مجموعه تئاتر شهر تهران در سال ۱۳۴۶، در محل كافه شهرداری به زمین زده شد .
معماری بنای تئاتر شهر تهران
طراحی این ساختمان به عهده شخصی به نام”امیرعلی سردار افخمی” یكی از نام آورترین معماران ایرانی در دهه ۵۰ است . افخمی از شاگردان استاد ” هوشنگ سیحون ” بود و استاد سیحون و افخمی را از بنیان گذاران جریان معماری پیشروی ایران در زمان خود می‌دانند . مجموعه تئاتر شهر كه در ابتدا تنها برای اجرای در تالار اصلی ساخته شده بود درحال حاضر از پنج تالار تشكیل شده است . تالارهای این مجموعه عبارتند از : “تالار اصلی”،” تالار چهارسو” ،” تالار قشقایی “، “تالار سایه” و “كارگاه نمایش” كه چهار تالار آن در طبقه همكف و زیرزمین این ساختمان و بنای تاریخی قرار دارد .
تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر با گنجایش ۵۷۹ نفر دارای تمامی تجهیزات لازم برای یك سالن تئاترحرفه ای شامل : صحنه گردان الكتریكی ، آسانسور دكور، سیستم آویزهای بالا رونده برای دكور، دهانه متحرك صحنه، پرده و امكانات سینمایی و دستگاه‌های كنترل كننده است . ورودی سالن اصلی نیز دارای دو درب با پوشش آكوستیك است تا از ورود صدای سالن انتظار به سالن نمایش جلوگیری كند. مجموعه تئاتر شهر علاوه بر تالارهای نمایش ذكرشده ، دارای سالن انتظار و قسمت‌های پذیرایی كافه تریا ، بوفه ، كتابخانه ، مركز اسناد ، كتابفروشی و بخش‌های اداری است.
همچنین علاوه بر فضاهای سرپوشیده، محوطه باز اطراف بنا در مجاورت خیابان ولی عصر، پارك دانشجو و خیابان انقلاب نیز بخشی از مجموعه تئاتر شهر محسوب می‌شوند . دور این ساختمان مدور ، ستون‌های قرینه به سبك ستون‌های تخت جمشید طراحی شده است كه باعث می‌شود ساختمان شباهت زیادی با خیمه داشته باشد. همچنین در بالای ساختمان گنبد نیم مدوری طراحی شده است كه یادآور ” برج طغرل” و معماری دوره ایلخانیان است . شاید مهمترین ویژگی تئاتر شهر در پلان دایره ای شكل آن باشد. این پلان تركیبی از معماری ” یونان” و “روم ” قدیم و بناهای مربوط به نمایش ، مانند” پانئوم “و “كلوزیوم” است .
گفتنی است اینگونه پلان‌ها در زمان ناصرالدین شاه قاجار وارد معماری ایران شده است. پس از سفر ناصرالدین شاه به فرانسه و انگلیس و دیدن سالن‌های نمایش و اپرای این شهرها، شاه قاجار دستور ساخت تكیه دولت را به شكل دایره ای، مانند سالن اپرای پاریس می‌دهد در معماری تئاتر شهر نیز همچون دیگر معماری‌های پیش از سال‌های ۱۳۴۶ در استفاده از آجرنما و تركیب آن با كاشی فیروزه ای و سبز و همچنین بكار گیری عناصر تزیینی آجری، باعث ایجاد حس نزدیكی و آشنایی با بنای دیگر ایرانی شده است . در ساختمان تئاتر شهر تركیبی جالب از كاشی و آجر به كار رفته است تركیب كاشی به شكل انتزاعی و استفاده از آجر بر جسته كه در دوره‌های مختلف تاریخی به ویژه در دوره ایلخانیان وجود داشته، در این مجموعه بكار رفته است.
در واقع فضاهای داخلی این بنا با پیچ و خم‌های حاصل از پیروی طرح از هندسه غالب، حالت رمز و راز گونه به خود گرفته و گویی فرد را در هزار توی خود اسیر كرده، آن چنان كه ویژگی هنر است . ساختمان تئاتر شهر در روز هفتم بهمن ۱۳۵۱ با روی صحنه رفتن نمایش معروف ” باغ آلبالو” نوشته آنتوان چخوف روسی و به كارگردانی ” آربی آوانیسان ” و با بازی “داریوش فرهنگ” ،” سوسن تسلیمی” ،” مهدی هاشمی” ،” فهیمه راستكار” و” پرویز پورحسینی” به عنوان مدرن‌ترین سالن تئاتر تهران افتتاح شد .
این مجموعه در آغاز فعالیت، توسط سازمان جشن هنر شیراز اداره می‌شد كه بعدها این وظیفه به رادیو و تلویزیون واگذار شد. در حال حاضر سرپرستی این مجموعه به عهده وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌باشد و مركز هنرهای نمایشی به عنوان متولی فعالیت‌های تئاتری در ایران مسئولیت اداره این مجموعه را برعهده دارد. مجموعه تئاتر شهر كعبه آمال اهالی تئاتر ایران در عرصه اجرایی هنر نمایشی است علاوه بر فضاهای سرپوشیده، محوطه باز اطراف بنا در مجاورت خیابان انقلاب، پارك دانشجو و خیابان ولیعصر (عج ) نیز بخشی از مجموعه تئاتر شهر محسوب می‌شوند . دور این ساختمان مدور ، ستون‌های قرینه به سبك ستون‌های تخت جمشید طراحی شده است كه باعث می‌شود ساختمان شباهت زیادی با ” خیمه ” و نهایتا معماری ایرانی و اسلامی نیز داشته باشد.
نحوه دسترسی به تئاتر شهر تهران
ساختمان تئاتر شهر در منطقه ۱۱ شهر تهران در مركز شهر قرار دارد. چهار راه ولیعصر تقاطع بین خیابان‌های انقلاب و ولیعصر است. در ضلع جنوب شرقی چهارراه ولیعصر، در میان پارك دانشجو، ساختمان تئاتر شهر به چشم می‌خورد. این بنای چهار طبقه با معماری زیبا در منتهی الیه شمال غربی پارك دانشجو قرار گرفته است؛ به همین دلیل از خیابان‌های اطرافش به‌خوبی دیده می‌شود.
برای دسترسی به ساختمان تئاتر شهر راه‌های متفاوتی وجود دارند. چهارراه ولیعصر در مركز شهر تهران قرار دارد و مراكز مختلف دانشگاهی، اداری، تجاری و فرهنگی در اطراف آن قرار گرفته‌اند. به همین دلیل وسایل نقلیه عمومی مختلف نیز در این چهار راه تردد می‌كنند و ایستگاه دارند. از طرفی این بخش از پایتخت در محدوده طرح ترافیك قرار گرفته است و در طول ایام هفته بار ترافیكی سنگینی را تحمل می‌كند. با توجه به نكات مطرح شده تردد با وسیله نقلیه شخصی به چهار راه ولیعصر و ساختمان تئاتر شهر گزینه مناسبی نیست.
ایستگاه مترو تئاتر شهر در محوطه روبه‌روی ساختمان تئاتر شهر قرار دارد. این ایستگاه در خطوط سه و چهار مترو به‌صورت تقاطعی است و گستره وسیعی از محله‌های شرق، غرب، شمال و جنوب را پوشش می‌دهد. پس در هر نقطه از تهران كه باشید، به‌وسیله مترو می‌توانید تا ایستگاه مترو تئاتر شهر بروید و از در خروجی پارك دانشجو یا تئاتر شهر به محوطه تئاتر شهر وارد شوید.
اتوبوس‌های بی آر تی خط چهارراه تهرانپارس تا میدان آزادی و بالعكس و همین طور خط میدان راه‌آهن تا تجریش و برعكس نیز در چهارراه ولیعصر ایستگاه دارند. از غرب، شرق، شمال و جنوب تهران می‌توانید با این خطوط بی آر تی به تئاتر شهر تهران برسید. این خطوط اتوبوس به‌دلیل عبور از مسیر خطوط ویژه، ترافیكی ندارند و بهترین انتخاب در این مسیرها به شمار می‌روند. تاكسی‌های خطی نیز در نقاط مختلف شهر تهران به مقصد چهارراه ولیعصر در تردد هستند كه در صورت تمایل می‌توانید از آنها استفاده كنید.
اگر در روزهای پایانی هفته قصد رفتن به تئاتر شهر را دارید می‌توانید از وسیله نقلیه شخصی نیز استفاده كنید. برای این منظور كافی است از راه‌های ارتباطی گسترده ، بسته به محل اقامتتان خود را به خیابان انقلاب یا ولیعصر برسانید و به‌سمت چهار راه ولیعصر ادامه مسیر دهید. اما به خاطر داشته باشید پارك كردن ماشین در سراسر دو سوی خیابان‌های انقلاب و ولیعصر ممنوع است. خیابان مظفر روبه‌روی تئاتر شهر و در سمت شمال خیابان انقلاب، خیابانی سنگ‌فرش با تعداد محدودی محل مناسب برای پارك خودرو است. اما اگر در ساعت‌های پایانی روز به تئاتر شهر می‌روید ممكن است ظرفیت پارك خودرو در این خیابان تكمیل شده باشد.
آدرس تئاتر شهر تهران: چهارراه ولیعصر، ضلع غربی پارك دانشجو، ساختمان تئاتر شهر
