موزه خط و كتابت میرعماد سعدآباد، در یكی از بناهای قدیمی مجموعه فرهنگی و تاریخی كاخ موزه سعدآباد قرار دارد . بنای موزه احتمالا متعلق به اواخر قرن ۱۳ و اوایل قرن ۱۴ ه.ق است . به دلیل شباهت این بنا با بناهای متعلق به اواخر دوره قاجار شیوه معماری آن شبیه به معماری دوره انتقال است كه در اواخر قاجار و اوایل پهلوی شكل گرفت .ساختمان موزه میرعماد در گذشته محل زندگی دو تن از فرزندان محمد رضا پهلوی ( فرحناز و علیرضا ) بود كه در سال ۱۳۷۶ با نام مشهور ترین خوشنویس عصر صفوی افتتاح گردیده شامل ۱۰ قرن هنر خوشنویسی است . طبقه اول با زیر بنایی برابر ۱۹۶ مترمربع و متراژ اعیانی ۳۱۰ مترمربع بر روی سكویی به ارتفاع ۵/۱ متر احداث شده است .
بخشهای مختلف موزه خط و كتابت میرعماد سعدآباد
خطوط قبل از اسلام
در طبقه اول نمونه هایی از كتیبه های میخی عیلامی و كتیبه های پهلوی ساسانی و اوستایی نگهداری میشود . كتیبه میخی عیلامی بخط پروتو عیلامی نوشته شده و متعلق به معبد قدیمی چغازنبیل شوش خوزستان است . كتیبه های پهلوی ساسانی مربوط به اردشیر بابكان و بخشی از كتاب كارنامه اردشیر بابكان است و كتیبه اوستائی شرح متنی از اوستا میباشد .ساختمان موزه شامل دو بخش مجزا است كه در طبقه اول خطوط قبل از اسلام و بخشی از خطوط اسلامی به نمایش در آمده است .
خطوط اسلامی
خطوط جامع این طبقه شامل اقلام شش گانه متعلق به ابن مقله شیرازی است كه با خط كوفی شروع میشود و با خط محقق پایان مییابد . خطوط كوفی و ثلث و نسخ و توقیع و رقاع و ریحان بصورت قطعات متعلق به دوره های اسلامی در تالار طبقه اول به نمایش در آمده است از ارزنده ترین خطوط كوفی این تالار خط كوفی ایرانی روی پوست است كه یكی از انواع تقسیم بندی های خط كوفی را نشان میدهد .خط ثلث بصورت مفردات نویسی و مشق خط و قطعه نویسی به نمایش در آمده و شامل خطوط منحصر بفردی از ثلث نویس معروف قرن ۷ ه.ق یاقوت مستعصمی است كه از پیروان خطوط سته ابن مقله میباشد .
خط نسخ این بخش از تالار های این طبقه از موزه قر ار دارد كه بصورت خطوط جامع و قطعات مختلف رنگین نویسی است و شامل برگزیده ترین آثار نسخ نویسان دوره های مختلف اسلامی ایران است و ارزنده ترین آن آثاری مانند زیر میباشد : احمد نیریزی – محمد ابراهیم قمی – احمد شاملو – وصال شیرازی – علی عسكر ارسنجانی است توقیع و رقاع – محقق و ریحان از خطوط انشعابی خط كوفی وثلث هستند كه در طبقه اول موزه به نمایش در آمده اند . توقیع و رقاع شامل قطعات خوشنویسی دوره های اسلامی است و بیشتر از رقعه هایی از قرآن مجید – حرز – عقد نامه – فرمان ها بدست آمده اند و با خط توقیع و رقاع به نمایش در آمده اند .
در طبقه دوم موزه میرعماد خطوط تعلیق – نستعلیق و شكسته نستعلیق قرون ۹ الی ۱۳ ه.ق قرار دارد . بخشی از این طبقه منحصر به آثار میرعماد الحسنی است كه شامل قطعات خط و مرقع او است . خطوط میرعماد شامل قطعات نستعلیق چلیپایی و سیاه مشق است كه بین سالهای ۹۹۴ الی ۱۰۱۹ ه.ق نگارش شده است . مرقع میرعماد با دو بخش مفردات نویسی ومتن مناجات بخط نستعلیق و با امضای میرعلی تبریزی و میرعماد الحسنی است .
خطوط تعلیق این طبقه از موزه با امضای خواجه اختیار منشی گنابادیو خواجه تاج سلمانی است كه متعلق به قرن ۱۰ ه.ق میباشد خطوط نستعلیق طبقه دوم موزه میرعماد شامل دوره های مختلف اسلامی ایران است كه به شیوه جلی و خفی نگارش شده است مانند : میرعلی كاتب تبریزی ( مبدع خط نستعلیق در قرن ۹ ه.ق ) – عبدالرشید دیلمی – سلطان علی مشهدی – میرعلی هروی – میر سید احمد مشهدی – شاه محمد نیشابوری – محمد صالح هروی – فتحعلی حجاب – میر سید علی حسینی – حسن شاملو – محمد حسین تبریزی – محمد بن اسحاق شهابی. بخش سیاه مشق های موزه میرعماد بیشتر متعلق به قرن ۱۳ ه.ق است كه با خطوط آقا سید حسین خوشنویس باشی – میرزا غلامرضا – كلهر – عماد الكتاب – اسدالله شیرازی – سید گلستانه نوشته شده است بخش دیگر این طبقه اختصاص به خطو ط شكسته نستعلیق دارد كه با شیوه های خفی و جلی و سیاه مشق هم نوشته شده و شامل خطوط درویش عبدالمجید طالقانی – سید گلستانه – میرزا غلامرضا – میرزا كوچك و شفیعا است .
خطوط تفننی
این بخش شامل قطعات خطی گلزار – تصویری – تزئینی – قطاعی – ناخنی متعلق به قرون ۱۰ تا ۱۳ ه.ق است .
اشیای كاربردی
به دلیل اهمیت خط و خوشنویسی در جهان اسلام از قرون اولیه از خط به عنوان یكی از عناصر تزئینی در آرایش اشیای كاربردی استفاده كردند در بخش آثار كاربردی خطوط فلزی موجود بر روی شمعدانهای فلزی – سنگ قبر – كاسه های سفالین و لعابی – و بخشی از محراب بكار رفته است . قلمدانهای موجود در موزه با نمایش خطوط ونقوش بكار رته بر روی آن شیوه های تزئینی خط و نقش را نشان میدهد .
نسخ خطی
قسمت دیگر موزه به نسخه های خطی تعلق د ارد كه شامل دیوان اشعار و مرقعات و كتابهای خطی است مانند مرقع خط درویش عبدالمجید طالقانی – مرقع احمد نیریزی – مرقع میرعماد – دیوان حافظ – كتب خطی قرن ۱۳ ه.ق مانند قرآنها و كتابهای دعا است . در موزه میرعماد جدا از نمایش انواع اقلام میتوان كتاب آرایی دوره های اسلامی و سیر آن را پس از مطالعه بر نسخ خطی و قطعات و فرمان ها و عقد نامه ها مشاهده نمود .
آدرس موزه خط و كتابت میرعماد سعدآباد
موزه خط و كتابت میرعماد سعدآباد در خیابان ولیعصر، خیابان شهید فلاحی (زعفرانیه)، انتهای خیابان شهید كمال طاهری، كاخ موزه سعدآباد قرار دارد.
برای رسیدن به مجموعه سعدآباد و موزه نظامی می‌توانید از مترو استفاده كنید و در خط ۱ مترو به میدان تجریش بروید .سپس از میدان تجریش با تاكسی به میدان دربند و ورودی شمالی كاخ سعدآباد بروید. یا اگر قصد پیاده‌روی دارید در میدان تجریش به خیابان سعدآباد، خیابان افراز، خیابان جاودان و در نهایت خیابان خیابان طاهری و ورودی غربی كاخ سعدآباد برسید. پیاده‌روی این مسیر حدودا بیست دقیقه طول می‌كشد. اگرچه این خیابان‌ها دارای فضای سبز زیبا، درختان چنار كهنسال و سرسبز و بافت و خانه‌های تاریخی با معماری دوران پهلوی است. اما قسمت‌هایی از آن دارای سربالایی است و برای كسانی كه توانایی پیاده‌روی در سربالایی را ندارند توصیه نمی‌شود.