فكر ایجاد موزه سینمای ایران در ۱۳۷۳ با حمایت مهندس سیدمحمد بهشتی در زمان ریاست مركز توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران مطرح شد. در ۱۳۷۷ در مراسمی، فاز اول موزه سینمای ایران در خیابان لاله‌زار، كوچه پیرنیا افتتاح شد. انتشار چند كتاب، یك مجموعه كارت پستال، یك مجموعه موسیقی متن فیلم‌های ایرانی و برگزاری جشن‌های ۱۰۰ سالگی سینمای ایران، آغاز فعالیت‌های موزه سینما بود.
سرانجام در ۱۳۸۰، با حمایت و كمك وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور سینمایی، سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران و بنیاد فارابی، موزه سینمای ایران در بخشی از باغ فردوس، كه قبل از انقلاب ستاد جشن هنر شیراز و نمایشگاه هنرهای تجسمی و محل اجرای كنسرت موسیقی بود و سپس در سال‌های پس از انقلاب، مركز آموزش فیلمسازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد، با حضور سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهور، افتتاح شد.
قبل از ورود به محوطه باغ یك ورودی دنج و دلپذیر با آرامش و متانت منتظر است تا میهمانان را به محوطه باغ فردوس هدایت كند. با ورود به این باغ دل انگیز گویی تمام دنیا را پشت سرگذاشته و به جهانی قدم گذاشته ایم كه در آن چیزی جز آرامش و زیبایی معنا ندارد و عمارت خیال انگیزی در آن دیده می شود كه با شكوه و ظرافت غیرقابل وصف در این میان جلوه گری می كند؛ این طور به نظر می رسد كه این عمارت دلفریب مشتاق است تا هر چه زودتر ما را با گذشته پرفراز و نشیب باغ فردوس و تاریخ سینما آشنا كند. درواقع تركیب باغ، عمارت و موزه یك مجموعه تماشایی را به وجود آورده است؛ مجموعه ای كه برای علاقمندان به معماری، هنر و تاریخ سینما بسیار قابل توجه بوده و ازجمله جاهای دیدنی تهران محسوب می شود.
عمارت باغ فردوس
عمارت باغ فردوس متعلق به دوره قاجار است به دستور محمد شاه قاجار ساخته شده و زمانی محل سكونت بوده است. سبك معماری دوره قاجار در همه قسمت های عمارت به چشم می خورد. گچ بری ها و مقرنس كاری های بی نظیر كه دیوارهای و ستون های ایوان را مزین كرده اند، شكوه و جلوه بی نظیری به این بنای خیال انگیز بخشیده اند و راه پله ای كه از دو طرف به بنا منتهی می شود، اصالت آن را متمایزتر كرده است. تزئینات بیرون و داخل عمارت در نوع خود بی نظیر و زیبا است و مجسمه های برنزی ابن هیثم و شیخ شهاب الدین سهروردی كه در مسیر منتهی به عمارت قرار دارند، یاد این ستاره شناس و فیلسوف را در خاطرها زنده می كنند. فضاسازی این محوطه، آرامش بخش و در عین حال دل انگیز است.
تاریخچه باغ عمارت فردوس
همانطور كه گفته شد پیشینه این عمارت به دوره قاجار و زمانی برمی گردد كه محمد شاه تصمیم گرفت قصری در اطراف تجریش بنا كند. هنگام احداث این قصر اطرافیان شاه نیز شروع به ساختن عمارت های ییلاقی در اطراف قصر او می كنند و یكی از آن ها فردی به نام حسینعلی خان معیر الممالك بود كه باغ فردوس و عمارت دو طبقه آن را به سبك معماری قاجار احداث كرد. پس از آن پسر او دوستعلی خان نظام الدوله در قسمت جنوبی باغ عمارتی به نام رشك بهشت بنا نمود. او برای ساخت این عمارت از معماران اصفهانی و یزدی كمك گرفت و آن را با استفاده از مرمرهای مرغوب و اعلا و مقرنس كاری ها و آیینه كاری های چشم نواز به زیباترین شكل آراست.
پس از فوت حسینعلی خان معیر الممالك، پسر او دوستعلی خان معیرالممالك وداماد ناصرالدین شاه به این باغ و عمارت بی توجه بود تا جایی كه سنگ های مرمر زیبا و باارزش آن را به جای دیگری منتقل كردند و این مجموعه بی نظیر به تدریج رو به نابودی و زوال گذاشت تا آنكه محمد خان سپهسالار آن را خریداری نمود و به بازسازی آن پرداخت؛ اما طولی نكشید كه باغ بر اثر بدهی های سپهسالار مصادره و بین كارمندان وزارتخانه رضاخان تقسیم شد. این عمارت در سال ۱۳۱۶ به دستورعلی اصغر حكمت دوباره خریداری و مرمت گشت. عمارت باغ فردوس پس از بازسازی به عنوان مدرسه شاپور تجریش مورد استفاده قرار گرفت.
در سال ۱۳۳۶ بار دیگر این عمارت فردوس احیا گشت و به عنوان مركزی برای فعالیت های فرهنگی و هنری به سازمان رادیو و تلویزیون سپرده شد. بعد از انقلاب اسلامی این مجموعه تبدیل به مركز آموزش فیلمسازی شد و سرانجام در سال ۱۳۸۱ موزه سینما كه با تلاش ها و پشتیبانی جمعی از بزرگان هنر به عنوان موزه سینما شكل گرفته بود و در لاله زار فعالیت می كرد، به باغ فردوس منتقل شد. هدف از احداث این موزه حفظ و نگهداری آثار و اسناد مربوط به سینما و نمایش آن ها بوده است؛ در واقع در موزه سینما شما می توانید با روند شكل گیری سینما و تاریخچه آن در ایران آشنا شوید. موزه ای كه عكس ها، اسناد تاریخی، قراردادها، مكاتبات، ادوات و نشریه های سینمایی را در خود جای داده و با ارائه سرگذشت و تاریخ سینمای ایران علاقمندان به این هنر را مجذوب خود كرده است.
بخش های مختلف موزه سینمای ایران
۱. تالار آبی (آغازگران): در این بخش از موزه با تاریخچه موزه سینما و تاریخ پیدایش سینمای ایران و جهان آشنا شده و عكس هایی از اولین تصویر برداری های ایران را مشاهده خواهیم كرد.
۲. تالار میانی (معاصران): در تالار میانی، پرتره بسیاری از هنرمندان و دست اندركاران سینما به نمایش گذاشته شده است؛ همچنین نمونه هایی از طراحی های لباس و صحنه را در این قسمت می بینیم.
۳. تالار افتخارات و جوایز بین المللی: جوایزی همچون نخل طلایی، خرس برلین و شیر ونیز و پوسترهای فیلم هایی كه به جشنواره های بین المللی راه یافته اند در این مجموعه دیده می شوند.
۴. سینمای دفاع مقدس: این بخش با به نمایش گذاشتن تصاویری از فیلم ها، كارگردان ها و هنرمندان سینمای دفاع مقدس، پیشینه سینمای آن دوران را در اختیار بازدید كنندگان قرار می دهد.
۵. تماشاخانه: معرفی و نمایش اولین فیلم پرفروش ایران در سینمایی كه به سبك دهه ۳۰ و ۴۰ ساخته شده، از جذابیت های فراموش نشدنی این موزه است.
۶. نمایشگاه كودك و نوجوان: این بخش به معرفی دست اندركاران سینمای كودك و نوجوان و نمایش عروسك های معروفی همچون كلاه قرمزی، پسر خاله و غیره می پردازد.
۷. شاه نشین عمارت (غرفه علی حاتمی): این بخش به علی حاتمی اختصاص دارد؛ در غرفه علی حاتمی مجسمه وی و عزت الله انتظامی را می بینیم كه مشغول تماشای فیلم هستند.
۸. دوبله و صدا: بخشی كه تجهیزات و ابزارهای صدابرداری در آن به نمایش گذاشته شده اند؛ همچنین غرفه علی كسمایی و بخش هایی از نخستین فیلم های دوبله شده با صدای گرم دوبلورهای قدیمی را در این قسمت می توان یافت.
۹. خانه فرهاد: در این قسمت از موزه، خانه فرهاد مهراد را شبیه سازی كرده اند. یادگارهای فرهاد، سازها، كتاب ها و دیگر وسایل شخصی او را در اینجا می توانید مشاهده كنید.
۱۰. تالار نام آوران: همان طور كه از نامش پیدا است، در این تالار نام آوران عرصه سینما را به شما معرفی خواهند كرد.
۱۱. نمایشگاه ارامنه: این نمایشگاه مختص ارامنه بوده و نقش آن ها را در گسترش هنر و صنعت فیلم سازی در ایران بیان می كند.
امكانات موزه سینما ایران
وجود دو سالن اكران فیلم، فروشگاه محصولات فرهنگی و دو كافی شاپ در این مجموعه، اوقات شما را با زیباترین لحظات پر خواهند كرد. كافه سینما تركیبی از یك فضای باز و بسته با فضاسازی متفاوت اما دلنشین است. همچنین در كافه ویونا نوشیدن چای و انواع نوشیدنی در این فضای فرح بخش برای تمام سلیقه ها و بازدیدكنندگان دلپذیر خواهد بود؛ مخصوصا وقتی آن كافه یكی از بهترین شعبه های ویونا باشد. برای تماشای فیلم در سالن سینمای موزه می توانید بلیط آن را به صورت اینترنتی تهیه كنید. لازم به ذكر است گرفتن عكس در این موزه نیاز به هماهنگی و مجوز دارد.
عكس‌ها: شامل هزاران عكس از صحنه‌های فیلم‌های سینمایی، پشت صحنه و مراحل فیلمسازی و فعالیت‌های سینمایی و هنرمندان و دست اندركاران صنعت و هنر سینما است كه قدیمی‌ترین آن به نخستین روزهای نمایش فیلم در ایران باز می‌گردد;
فیلم‌نامه‌ها: شامل ۴۰۰ فیلم‌نامه ساخته شده است;
اعلان‌ها: بیش از ۲۵۰۰ اعلان سینمایی از دهه ۱۳۱۰ تاكنون گردآوری شده و بخشی از آن به نمایش گذاشته شده‌است;
جایزه‌های داخلی و بین‌المللی: بخشی از جوایز و افتخارات بین‌المللی سینمای ایران كه عمدتاً به دوره جمهوری اسلامی تعلق دارد، در موزه جمع شده و تكمیل آن ادامه دارد;
كتاب‌ها: شامل كتاب‌های سینمایی از نخستین چاپ‌ها تاكنون است كه به حدود ۸۰۰۰ جلد می‌رسد;
اسناد و مدارك: حدود ۳۰۰۰ قطعه سند شامل اسناد دولتی، نمایش‌ها، قراردادها، اسناد تاریخی، اسناد مالكیت، سینماها و … از حدود ۹۰ سال پیش تاكنون موجود است;
فیلم و ویدئو: ۱۰۰۰ فیلم سینمایی ایرانی به همراه ۵۰۰ عنوان نمونه كوتاه (آنونس) آرشیو تصویری فعلی موزه را تشكیل می‌دهد;
مطبوعات: شامل ۵۰۰۰ جلد نشریه است كه قدیمی‌ترین آن متعلق به ۱۳۰۹ است;
اسباب سینما توگراف: شامل حدود ۳۰۰ دستگاه و ابزار قدیمی است كه عمدتاً بسیار قیمتی و قابل نمایش در موزه است كه قدیمی‌ترین این دستگاه‌ها متعلق به ۱۳۰۹ و اغلب ساخت صنعتگران قدیمی سینمای ایران است در همان زمان موجب شگفتی فن‌كاران خارجی می‌شده است.
لباس، دكور و گریم: شامل نمونه‌های تاریخی لباس، دكور سازی، صحنهآرایی و چهره‌پردازی است كه تلاش بسیار زیادی برای جمعآوری آن‌ها صورت گرفته است.
تالارهای موزه شامل ۷ تالار است ، با ورود به محوطه باغ از طریق پله های ساختمان زیبای باغ فردوس می توان وارد تالارهای موزه شد. در طبقه فوقانی ۳ سالن وجود دارد و از داخل تالار سوم سینما به وسیله پله های مارپیچ می توان ۴ تالار دیگر را بازدید كرد
نحوه دسترسی به موزه سینمای ایران
باغ موزه سینما یكی از موزه های ایران است و بنایی كه به آن اختصاص داده اند، عمارت باغ فردوس می باشد. مساحت این باغ ۲۰ هزار مترمربع و مساحت عمارت واقع در آن ۱۰۰۰ متر مربع است. این باغ موزه منحصر به فرد در بخش شمالی خیابان ولیعصر و در محله باغ فردوس، نرسیده به میدان تجریش واقع شده است.
آدرس : تهران خیابان واقع فردوس، بالاتر از سه راه زعفرانیه، انتهای خیابان باغ فردوس
بازدید از موزه روزهای شنبه، یك‌شنبه، سه‌شنبه، چهارشنبه و پنج‌شنبه از ساعت ۱۰ تا ۱۷ و جمعه‌ها ۱۴ تا ۱۷ امكان‌پذیر است روزهای دوشنبه و ایام سوگواری موزه تعطیل است
