كلیسای حضرت مریم دیگاله

روستای دیگاله در حدود سه كیلومتری شمال شرق ارومیه واقع شده است. در حال حاضر، این روستا به دلیل گسترش وسعت شهر ارومیه در بافت شهری قرار گرفته و به نام خیابان گلستان شناخته میشود. در این روستا، سه كلیسا ساخته شده كه یكی از آنها به مسیحیان آشوری تعلق دارد و به نام كلیسای حضرت مریم شناخته میشود.
دو كلیسای دیگر به ارمنیان تعلق دارد كه یكی از آنها به كلی ویران شده و تنها قسمتهایی اندك از پیهای آن بر جای مانده است. این كلیسا نیز به نام حضرت مریم معروف است. آثار این كلیسا درون بافت مسكونی و در حیاطی كه با بلوكهای سیمانی احاطه شده، در ضلع غربی جادۀ آسفالت و بعد از قبرستان اسلامی روستای دیگاله، قرار گرفته است.
كلیسای ارمنی دیگر در ضلع شرقی دیگاله و در دوران معاصر ساخته شده و تاریخ ساخت آن به استناد كتیبه ۱۸۸۲م ذكر شده است. این بنا به مرور زمان و در اثر بی توجهی به تدریج رو به ویرانی نهاده به طوری كه امروزه به كلی ویران شده و تنها اندكی از دیوارهای آن بر جای مانده است.
مطالعات مكتوب موجود دربارۀ این كلیسا محدود است به اشارات هیئت ایتالیایی دانشگاه میلان در چهارچوب بررسی معماری ارمنی ایران به نام این بنا، تاریخ ساخت و وضعیت آن و تاكنون طرح یا نقشهای از این كلیسا منتشر نشده است.
كلیسای حضرت مریم دیگاله مشتمل بر تالاری است مستطیل شكل با مساحت حدود ۱۴۵ متر مربع كه از این تالار تنها قسمتهایی از دیوارهای شمالی، جنوبی و غربی به جای مانده است.
با توجه به آنچه از كلیسا برجای مانده میتوان گفت پیهای كلیسا با سنگهای لاشـهای و دیوارهـای آن با خشتهـایی به ابعاد۲۰ × ۱۰ سانتیمتر ساخته شده.
هرچنـد از كلیسـا چیزی باقی نمانده بقایای دیوارها نشان میدهد كلیسا بر اساس نقشهای مستطیل شكل به ابعاد ۱۰ × ۶/۱۴ متر بنا شده است. این كلیسا نیز دارای محور اصلی شرقی ـ غربی است و محراب آن در منتهاالیه بخش شرقی ساخته شده. از محراب نیز چیزی بر جای نمانده اما از طریق رد دیوارهای باقی مانده میتوان گفت حالت مستطیل شكل داشته است و در دو جناح آن نیز دو اتاق جانبی تعبیه كرده بودند. ورودی اصلی كلیسا در دیوار جنوبی قرار داشته كه از آن نیز اثری برجای نمانده است. با توجه به وسعت طولی كلیسا میتوان احتمال داد حداقل دو ستون سنگینی سقف را تحمل میكردند اما از ستونها نیز چیزی بر جای نمانده است. در كل، به لحاظ اینكه تقریباً اثری از كلیسا بر جای نمانده نمیتوان در مورد نماها و تزیینات آن اظهار نظر كرد.