روستای الك كامیاران

روستای الك كامیاران روستایی در ۹كیلومتری كامیاران است. طبق شواهد موجود از بقایای سنگ‌نوشته‌ها در تپه‌ماهورهای اطراف روستا، قدمت الك به بیش از هزار سال می‌رسد. همچنین به دلیل همجواری این روستا با سد گاوشان، بزرگ‌ترین منبع آبی غرب كشور، شاهد رونق كشاورزی و احداث باغ‌ها در آن به سبك مدرن هستیم. این مسأله موجب شده در چند سال اخیر شاهد مهاجرت معكوس افرادی باشیم كه به شهر رفته بودند. با توجه به وجود منابع آبی غنی می‌توان برای اشتغال‌زایی و افزایش جمعیت روستایی صنعت شیلات را در این منطقه ایجاد كرد.

تقسیمات جغرافیایی محل

امروزه با اجرای طرح هادی روستا خیابانها وكوچه هایی در حد قابل قبول فضای روستا را منظم ونیز توسعه داده است بدنبال اجرای طرح هادی روستا در سال ۱۳۷۵ خورشیدی با تعریض كوچه ها بسیاری از خانه های روستا تخریب شد وبرای جبران آن زمینهایی در گوشه وكنار برای احداث خانه های جدید موجب توسعه بافت مسكونی روستا شد. در طول یك دهه ی مساحت روستا بسیار گسترش پیدا كرد و محله های تازه ای ایجاد شد. اكنون روستای الك به ۸ بخش یا محله تقسیم شده است كه به ترتیب زیر می باشد:

بافت قدیمی روستا خوار آوایی(xoar-avai) : این بخش در جنوب روستا و بالاتر از جاده ی كامیاران به روانسر قرار دارد.بخش واقعی روستا همین قسمت می باشد كه اكنون از آن بافت قدیمی چیزی جز اسم آن باقی نیست و تمامی خانه ها نو ساز می باشد.

گیله هَرد(gelahard):به بخش شمالی روستا گفته می شود . این بخش اولین خانه های نو ساز وامروزی در آن شكل گرفت. حد شمالی آن قبرستان روستا می باشد.

ناو كَل باخ(nav-kal-bax): این محله اگرچه در بخش شمالی روستا می باشد اما به عنوان محله ای جدا از گیله هَرد،و در قسمت غرب آن واقع است .چون محلی كه این خانه ها ساخته شده باغ بسیار بزرگی كه متعلق به مرحوم فرج یوسفی بود وبه ناوكَل باغ شهرت داشت در اذهان مردم بعد از تخریب این باغها همچنان به نام قدیمی آن استناد می كنند.

بان تپه

این محله در مركز روستا و همانطور كه از اسمش پیداست بر روی تپه باستانی مركز روستا واقع است.

فروشگاه(froshgah): این بخش درسمت شرق روستا وسمت راست نرسیده به پل ورودی به الك كه چند سال اخیر آباد شده است وفروشگاه تعاونی مصرف روستایی ،پست بانك ،شبكه گاز الك وماراب،آسیاب ومخابرات واقع است.چون اولین ساختمانی كه در سمت راست رودخانه چَماویان ساختاه شد فروشگاه تعاونی مصرف روستایی بود به این نام معروف شد.

مدرسه كونه(madrasa-kona):این بخش در سمت غرب به وسیله پلی به بدنه اصلی روستا پیوند می خورد.این قسمت حدود یك دهه از تشكیل آن می گذرد.حد فاصل این بخش با روستا رودخانه چَم كام میباشد.

قَلا(qala): دراین بخش مدارس راهنمایی وابتدایی به همراهی تعدادی منازل كه اخیراً ساخته شده اندمجموعاًمحله قلا را شكل داده اند.

خوار جاده(xoar-jada): این بخش به تمامی خانه های كه در سمت پایین جاده كامیاران به روانسر احداث شده می گویند .در این محله خانه بهداشت ، شورای حل اختلاف ،دهیاری ونانوایی مستقر هستند.این قسمت از روستا در یك دهه ی اخیر توسعه یافته است.

چشمه ها

– كانی بلواس (kani-blvas) چون این چشمه در محل سكونتگاه طایفه بلباس(بلواسblvas) واقع بوده معروف شده است.، كانی چمچه كوله(kani-chemcha-kola) چون یك قاشق چوبی دسته كوتاه سر چشمه بوده نامگذاری شده است.وكانی دیوانه (kani-devana) چون در محدوده زمینهای مرحوم لاله دیوانه (یكی از محترمین روستا) واقع داشته نامگذاری شده است. در شمال غرب

– كانی تخسیر(kani-takhsir) ،چناره(chenara) چشمه چناره به دلیل فراوانی درخت چنار درحاشیه آن ، وكانی چنار(kani-chenar)در سمت غرب.

– كانی خورینكه(kani-khorenka) چون آب این چشمه كم بوده ودر اصطلاح محلی به آب كم خورxor می گویند معروف شده است.درجنوب.

– مرَ كی میراَ ول(marakai-mir-avl) در جنوب غربی.

-كانی كوِرهkani-kovera چون یك چشمه خشكیده یا به اصطلاح محلی كور بوده، معروف شده است.

-كانی كاكلkani-kakl چون در محدوده زمینهای فردی بنام كاكل بوده نامگذاری شده است.درسمت شرق .

– كانی گراویkani-gravi چون در اصطلاح محلی به آب كم وفصلی گَرآو می گویند . نام آن بر گرفته از همان مشخصه اصلی چشمه است.

قنات

دو حلقه قنات كه در دوره پهلوی وتوسط شخص والی خان مالك زمینهای الك ایجاد شده است كه یكی از آنها در سمت شرق ودرمحلی بنام كانی كویره می باشد .دیگری درغرب كه آب شرب مورد نیاز ساختمان محل سكونت والی خان كه به قلا (قلعه ) معروف بود تامین می كرد واز كانی كولسه(kolsa) جاری میشد.

تفرج گاهها

موقعیت طبیعی خاصی كه آبادی الك در آن واقع شده موجب گردیده از تفرجگاههای بسیار زیبایی برخوردار باشد كه به نمونه های از آن اشاره می رود.

– چشمه چنارهchenara واقع در سمت غرب روستا

– قمره qamaraدر شمال غرب(این تفرجگاه در محدوده سرابكام می باشد)

– سرده sardaدر شمال غرب (سمت شمالی ارتفاع مای زرد در محدوده ،سرابكام وسرشیلانه می باشد.)

– روستای تیانهtiane در شمال

– بیشه زار های چَم كامchamkam در شمال غرب ودر مسیر مالرو به روستای سرابكام .

– میر آَولmiravel در سمت جنوب غرب روستا.

آثار باستانی

روستای اَلك از سكونتگاههای دیرین دشت كامیاران محسوب می شود كه شواهد ومطالعات باستان شناسی بر صحت این مدعای ما مهر تائید می زند. در محدوده ی روستا یك قلعه(دامنه جنوبی كرگان شاه ) ویك تپه(مركز روستای الك) باستانی به ثبت ملی رسیده اند،كه در نوع خود بسیار حائز اهمیت است.اما در كنار نقاط ثبت شده ،شواهدی جسته گریخته دال بر مدارك بیشتری در این زمینه وجود داردكه در زیر به آن اشاره می رود،و امید است مورد توجه باستان شناسان استان كُردستان برای كاوش وروشن نمایی هر چه بیشتر وبهتر تاریخ الك قرار بگیرد.

تپه باستانی الك

این تپه كه در مركز بافت قدیمی روستا واقع است .ولی متاسفانه با احداثها وهم چنین حفاری های غیر مجاز همسایگانش حیات تاریخی را از آن گرفته واز بسیاری از اطلاعات تاریخی محروم ساخته اند.در گزارشات هیئت باستانشناسی ،درباره تپه باستانی الك چنین آمده است: ((درپایان عملیات میدانی وبراساس مطالعه شواهد بدست آمده بویژه قطعات شكسته ظروف سفالین …..هیات به این نتیجه دست یافت ،كه این اثرباستانی باحتمال بسیار زیاد در دوران سلامت خود دارای نشانه هایی از استقرارهای مختلف بویژه ازقرون اولیه ومیانی اسلامی ،هزاره اول ق.م وآثاری از هزاره های دوم_ سوم و چهارم ق.م بویژه عصرمس وسنگ بعنوان قدیمیترین دوره استقرار مینماید،اما علیرغم این موضوع با نهایت تاسف بایستی بیان نمود كه درصد تخریب برابر بررسی های كامل محدوده روستا درحدود ۹۵ درصد به بالا می باشد ولذا اثر هرگونه ارزش مطالعاتی ،تحقیقاتی وحفاظتی خویش را بطور كامل ازدست داده وبه عبارتی كاملاًاز بین رفته است.)).

كوه كرگان شاه

كوه كرگان شاه با عظمت تر از گذشته همچنان تاریخ مردمان دامانش را در خود حفظ و قدمت ودیرینگی خود را به رخ همگان می كشد. بر روی بلند ترین نقطه كوه كرگان شاه كه در غرب روستا واقع است ، معماری آجری نمایانگر است كه متاسفانه كمتر مورد توجه میراث فرهنگی استان كردستان بوده و همین امر تاریخ دقیق ، اهداف سازندگان ونوع بنا را برما مكتوم می دارد. بنا بر این نمی توان در باره این اثر اظهار نظری متقنی ارائه كرد.

قلا گه(قلعه گاه)

این قلعه از نوع سنگی می باشد و دردامنه جنوبی كوه كرگان شاه وبرروی بلندی كه بر دشت میر اَول احاطه كامل دارد . قلعه با قدمتی ۶۰۰۰ساله مربوط به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح است. با استناد به تاریخ ماد ، اولین قومی كه درهزاره چهارم پیش از میلاد در سرزمینی گسترده از جنوب دریاچه ارومیه تا كرمانشاه را در تصرف خود داشتندقوم گوتی(goti) بوده .به این ترتیب می توان این قلعه رامصادف با دوران حاكمیت گوتیها محسوب نمود. مشخصات قلعه این گونه است : مصالح آن از سنگ كه ازدامنه كوه كرگان شاه تأمین شده ،دیوارها به شیوه خشكه چینی (بدون ملات) احداث گردیده.

عرض دیوار تا آنجا كه نشان می دهند در حدود ۵۰ سانتیمتر می باشد. چون این قلعه بر روی بلندیی در دامنه كوه كرگان بنا شده است در سمت شرق قلعه به علت وجود دیواره صخره ای به ارتفاع تقریباً۲۰متر نیازی به حصار كشی نبوده بلكه دیواره شمالی، غربی وجنوبی آن كاملاً احداث شده است ،متاسفانه دست غارت گر طبیعت و نبود فرهنگ خاصی برای حفظ قلعه از سوی چوپانان محلی موجب شده است كه ۹۵/. قلعه تخریب شود. دراین باره درتاریخ هورامان آمده است:((…. پس از این آثار محوطه ها وتپه های ثبتی در فهرست آثار ملی مناطق ژاورود وگاورود وشاهو وسورسور وكامیاران به ترتیب عبارتنداز :محوطه طیانه هزاره چهارم قبل از میلاد تااوایل اسلامی با شماره ثبتی ۴۰۰۴ – تپه ج كرگان هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح با شماره ثبتی ۴۰۰۵ ……..))

دشت كانی چرمگ

این دشت در سمت شرق الك قرار دارد. در این دشت مزاری معروف به پیر سراج الدین وجود دارد كه در كنارش آثاری از گورستان یك روستای تاریخی كه در نقشه بنام كوسان دیده می شود  . آثار(خمره های بزرگ) شكسته ای كه حین شخم زدن زمینهای كشاورزی ونیز حفر كانال آب در محدوده دشت كانی چرمگ نشان بیرون آمد. دال بر وجود یك جامعه استقرار یافته در دوران باستان داشت . شواهدی از دفن خمره ای دیده شد ،كه بر قدمت ودیرینگی روستا صحه می گذارد. در نقشه زیر محل آن به عنوان یك روستای متروك همچنان ماندگار است.

دشت چیاگونینه

این دشت در جنوب الك و مشرف بر خاك ماراب واقع است. نقل قول معمرین در باره نقش مردمان این روستا در خصوص شكل گیری بنای كرگان شاه ،در افواه جاری وساری است. به عنوان یك سكونتگاه قدیمی یاد می شود و تاریخی بس كهن با نام آن عجین شده است. به طوری كه معمرین نقل می كنند شاه ساكن در خاك الك درستورمی دهد كه در مرتفع ترین نقطه كوه كرگان شاه برایش بنایی را احداث نمایند. غذای(گونینه) عمله ازاین روستای باستانی تهیه می شده وچنان با تعجیل آنرا به كارگران می رسانده اند كه سرد نمی شده است.