حمام حاج آقا بزرگ رشت در محله آفخرای رشت (اول خیابان امام) واقع شده است .به گفته مطلعین محلی حدود ۱۸۰ سال قدمت دارد و از جمله حمام های قدیمی و بسیار معروف رشت بوده است . گفتنی است حمام حاج آقا بزرگ كه می توان از آن به عنوان یك موزه مردم شناسی زنده یاد كرد. در سده گذشته توسط «حاج آقا بزرگ » از مالكان رشت ساخته شد .
معماری بنا
این حمام از سه قسمت عمومی مردانه، زنانه و نمره تشكیل شده و در گذشته دارای استخر روباز نیز بوده است . در قسمت عمومی مردانه، نقاشی ها و كاش كاری های مختلفی از تصاویر حكام وقت بوده كه به مرور از بین رفته است. اما هنوز برخی از كاشیكاری ها و نقوش در قسمت مردانه جلب توجه می كند. وسعت زمین حمام حدود دو هزار مترمربع است. سقف حمام در قسمت هایی به شكل گنبدی قدیمی است و سوخت حمام كه در گذشته دور هیزم و سپس نفت بوده اكنون با گاز تامین می شود. اكنون دیگر از خیل مشتریان قدیمی این حمام خبری نیست و تعداد آنها به انگشتان دست می رسد.
در واقع همه خاطرات قدیمی از جمله مراسم ویژه حمام در مناسبت ها، مشاغل گرمابه دار، سردابه دار، جامه دار، كیسه كش و وسایلی از قبیل بقچه حمام و … در بخار و مه سالیان دور محو شده است. گفتنی است بنای این حمام به قدری استوار و محكم است كه حتی در زلزله شدید ۱۳۶۷ كوچكترین خرابی در آن ایجاد نشد.
تزیینات بنا
كاشی های نصب شده در سردر حمام و نقاشی های داخل بینه، نقش های دوره قاجار را تداعی می كند. سقف حمام، از نظر معماری در قسمت هایی به شكل گنبد و پشت بام بینه آن با سفال پوشیده شده است. قسمت زنانه، ۱۵گنبد حباب گونه و بزرگ در بالا دیده می شود و یك تابلو سنگی قدیمی نیز به چشم می خورد كه دو شیر را نشان می دهد. در بخش مردانه حمام، چهار حوض از قدیم وجود داشت كه بعدها به یك حوض تبدیل شد و حجم و مساحت یك استخر را پیدا كرد و به عنوان استخر تابستانی نیز از آن استفاده می شود كه قسمت اعظم آن تبدیل به قسمت های نمره شده است. در بخش مردانه این حمام، نقاشی ها و كاشیكاری های مختلفی از قهرمانان شاهنامه به چشم می خورد كه به مرور از بین رفته است.
مالكان بنا
سازنده این حمام حاج آقا بزرگ مردی شریف و مومن بوده كه از نظر اقتصادی موقعیت خوبی داشته است. سالها بعد او ورشكست شده و به كربلا می رود و در همانجا از دنیا می رود. از آن تاریخ به بعد مالكیت حمام به خانواده داوودزاده واگذار می شود. این حمام قدیمی در سال ۱۲۹۳ قمری بنا شده است.
حسینی یكی از وراث سرقفل دار حمام حاج آقا بزرگ است. وی درباره سال ساخت حمام می گوید: متاسفانه هم منابع مكتوب و هم اداره میراث فرهنگی گیلان، اطلاعات غلطی درباره این گرمابه داده اند. حمام حاج آقا بزرگ ۲ نفر سرقفل دار داشت؛ یكی «حاج عباس فومنی» و یكی پدر بنده به‌نام «سید میرقاسم حسینی» كه هر دو فوت كردند. از حاج عباس سه دختر در قید حیات هستند و پسرانش فوت كرده اند و از میرقاسم هم سه پسر و یك دختر به‌جامانده كه همگی در قید حیات هستند.حسینی می افزاید: پدر من از مازندارن به رشت آمد و بخشی از سرقفل این حمام را خرید. قدمت حمام حاج آقا بزرگ برخلاف آنچه در منابع ذكر شده، ۱۳۰سال نیست و ۱۸۰سال قدمت دارد و درحال حاضر نیز برادر بنده، حمام را فعال نگه داشته است.
حمام سابقا كاشیكاری های نفیسی داشت. یك قطعه كاشیكاری با نقش شكار داشت كه آن زمان فردی از آلمان آمد و قرار بود ۲۰۰ میلیون تومان بخرند ولی پدرم نفروخت و می گفت این مال مردم است.
