اسپهبد خورشید نامی است كه به سلسله‌های كهن و باستانی كمتر شنیده شده‌ای چون «پادوسبانیان» و «دابویگان» گره خورده است و طاق آن بسیار بیشتر از غاری طبیعی در دل خود نهان دارد. اسپهبد خورشید آمیخته به افسانه‌ها است و سرشار از رمزوراز و پایداری مردانش. قلعه و غار اسپبهد خورشید در سینه كوهی ستبر و باصلابت در منطقه سوادكوه قرار گرفته است.
در حركت به سوی آن، عمیقا تحت تاثیر طبیعت مغرور، ابهت كوه‌ها، عظمت غار و تاریخ غنی منطقه قرار میگیرید؛ گویی به یكباره به هزار سال پیش و زمانی سفر كرده‌اید كه اسپهبد خورشید، این فرمانفرمای جوان، در اوج شكوه و قدرتش می‌زیست. تصور آن شگفت‌انگیز است كه انسان یك هزاره پیش‌تر، چگونه توانسته بدون استفاده از ماشین در دل كوه چنان دژی ایجاد كند، دژی پایدار پس از قرن‌ها. سفر به غار اسپهبد خورشید آمیزه‌ای از طبیعت‌گردی و گردشگری تاریخی است. این غار كه از ارزشمندترین دیدنی های سوادكوه به شمار می‌رود، آدمی را به عمق تاریخ می‌برد و توامان به طبیعت پیوند می‌ز‌ند.
غار اسپهبد خورشید ، بلندترین طاق طبیعی جهان بی شك بسیار بیشتر از یك غار طبیعی است . اسپهبد خورشید ، بزرگ‌ترین طاق طبیعی جهان به شماره ۸۷۳۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است و جزو بی‌نظیرترین و منحصربه‌فردترین استحكامات نظامی كشور است. این طاق طبیعی با دهانه‌ای به طول ۸۵ متر با بقایای قلعه‌ای كهن در سینه كش كوهی بلند، در نزدیكی روستای بالا دوآب شهرستان سوادكوه از كیلومترها فاصله، خودنمایی می‌كند. در دو سوی دهانه داخلی این اثر طبیعی سازه‌هایی مطبق از كف تا زیر طاق با كاربری فضاهایی مسكونی و تدافعی شامل پلكان ، حوض، انبار و آب‌انبار، از جنس لاشه سنگ و ملات آهك و گچ بنا شده است.
تاریخچه و داستان غار
نام اسپهبد خورشید ، نامی است كه به نام سلسله های كهن و باستانی كمتر شنیده شده ای چون ” پادوسبانیان ” و ” دابویگان ” گره خورده است. داستان اسپهبد خورشید داستانی است باستانی و آمیخته به افسانه ها، و پر است از رمز و راز و پایداری مردانش. قلعه و غار اسپبهد خورشید در سینه ی كوهی سنگین و باصلابت در منطقه سوادكوه قرار گرفته است.
در حركت به سوی آن، عمیقا تحت تاثیر طبیعت مغرور، ابهت كوه ها، غار و تاریخ غنی منطقه قرار میگیرید؛ انگار كه به یكباره به هزار سال پیش و زمانی كه این فرمانفرمای جوان در اوج شكوه و قدرتش می زیسته پا گذاشته اید. اینكه انسان یك هزاره قبل تر از این، چگونه توانسته بدون استفاده از ماشین در دل كوه چنان دژی ایجاد كند كه پس از قرن‌ها هنوز پا برجا مانده، بسیار شگفت انگیز است. سفر به غار اسپهبد خورشید آمیزه ای از طبیعت گردی و گردشگری تاریخی است. این غار آدمی را به عمق تاریخ می برد و توامان به طبیعت پیوند می زند.
غار اسپهبد خورشید یا كركیل دژ در ارتفاعات كوهستان البرز و در منطقه سواد كوه و در مسیر دسترسی به كوهی پر هیبت به نام خطیر كوه قرار دارد. فاصله ی آن با تهران ۱۸۲ كیلومتر است و یكی از جاذبه های مهم و تاریخی گردشگری و طبیعت گردی در استان مازندران محسوب می شود. این غار در متون تاریخی به نام « طاق عایشه گرگیلی دژ » و در زبان مردم منطقه سوادكوه به نام « لاپ كمر » معروف است، لاپ به معنی بریدگی است و چون در دل كوه طاق غار به صورت شكاف و بریدگی است مردمان این نام را بر آن نهاده‌اند. همچنین مردم روستاهای اطراف آن را « دیوكالی » به معنای «لانه‌ی دیو» می نامند. این غار با قطر دهانه‌ای در حدود ۹۰ متر ، بزگترین طاق طبیعی در دنیاست. وقتی بر دهانه غار می ایستید منظره ای منحصر به فرد و خیره كننده از طبیعت منطقه سواد كوه پیش رویتان می بینید، چشم اندازی كه كه هر بیننده و طبیعت گردی را مسحور شگفتی خود می كند.
اسپهبد خورشید فقط یك غار نیست؛ تاریخ پرفراز و نشیب و داستان هایی غم انگیز و باورنكردنی در دل دارد. در گذشته این غار به عنوان دژی طبیعی، همواره مورد استفاده اسپهبدان طبرستان بوده‌است. اسپهبد خورشید یكی ازسرداران طبرستان بوده است كه در زمان حمله اعراب، زن و فرزندان خود را در این غار می‌گذارد و خود راهی جنگ می‌شود. اما اعراب این دژ را محاصره كرده و چون راهی به درون نمی‌یابند آب ورودی به غار را مسموم كرده و همه سكنه‌ی غار از جمله همسر و فرزندان اسپهبدخورشید را قتل عام و دژ را فتح می‌كنند.
طاق اسپهبد خورشید از طاق‌های معروف جهان به شمار می‌آید و در داخل آن قلعه، برج، آتشكده، آب انبار، حمام و تنور وجود دارد كه به سبكی بسیار زیبا و با سنگ و ساروج ساخته شده و قدمت آن‌ها به دوره ساسانیان برمی‌گردد. از نكات حیرت‌انگیز این غار ورودی آب به داخل غار است كه از بالا دست روستای « كمر پشت » مسیر سنگی را به صورت جوی آب در آورده و آب را از داخل سنگ ها پس از طی مسافت زیاد آن را به داخل غار هدایت می كردند.
جاذبه های گردشگری اطراف غار
از دیگر جاذبه های گردشگری نزدیك به غار اسپهبد خورشید و منطقه سواد كوه می توان كاروانسرای گدوك و قلعه كنگلو را نام برد. در این سفر می توانید لذت پیاده روی در جنگل های سواد كوه را نیز تجربه كنید. علاوه بر این ها جنگل راش نیز در نزدیكی این منطقه قرار دارد كه به شما توصیه می كنیم در صورت داشتن فرصت كافی حتما از این جنگل زیبا و خیره نیز بازدید كنید.
اهمیت تاریخی و طبیعی این میراث ملی به گونه ای است كه همه ما می بایست در حفط آن بكوشیم. اما متاسفانه در نزدیكی این میراث ملی لودرها و ماشین های سنگین در حال خاك برداری و برداشت نا آگاهانه از معادن شن و ماسه و غیره هستند كه این موضوع علاوه بر تاثیر مخرب بر زیبایی های بصری منطقه ، آهسته و به آرامی به اكولوژی منطقه و غار اسپهبد خورشید آسیب می رساند و هم اكنون نیز این تجاوز به حریم و عرصه اثر توسط معادن فلوئورین روی سقف غار و دهانه طاق مشهود است.
بهترین زمان سفر به غار دژ اسپهبد خورشید
از معروف ترین طاق های جهان می توان به طاق غار دژ اسپهبد خورشید اشاره نمود كه با ورود به داخل طاق این غار می توان شاهد برج، آتشكده، قلعه، حمام، آب انبار و تنور را مشاهده نمود. جریان آب به داخل غار از جمله ویژگی های ناب این جاذبه گردشگری طبیعی بوده و مسیر سنگی را در اثر جریان و حركت آب به جوی آب تبدیل شده است. گردشگران و مسافران می توانند با سفر به این منطقه لحظات بسیار نابی را تجربه كرده و از شگفتی های متعددی در غار دژ اسپهبد خورشید دیدن خواهند نمود. با توجه به موقعیت جغرافیایی این غار می توان گفت بهترین زمان سفر و بازدید از غار دژ اسپهبد خورشید فصل تابستان بوده و گردشگران می توانند با در اولویت قرار دادن این ایام در سال در بهترین شرایط اقلیمی و به دور از تغییرات شرایط آب و هوایی در دل كوه ها، صخره ها به تفریح و گشت و گذار بپردازند.
نحوه دسترسی غار دژ اسپهبد خورشید
در سفر به غار دژ اسپهبد خورشید از پیاده روی در جنگل های سوادكوه نهایت لذت را خواهید برد هم چنین پیشنهاد می كنیم فرصت را غنیمت شمرده و در زمان حضور خود در این منطقه حتما از جنگل راش در نزدیكی این جاذبه طبیعی بازدید بعمل آورید. برای دسترسی به غار اسپهبد خورشید بایستی فاصله ۱۸۲ كیلومتری از تهران به مازندران را طی نموده و تا ۱٫۵ كیلومتری جاده فیروزكوه خود را برسانید و با عبور از ورسك و كلیسای اوریم رودبار، سمت راستتان یك خروجی می بینید .این جاده مستقیم به خطیر كوه می‌رسد كه غار اسپهبد خورشید در آن واقع شده است. برای رسیدن به اسپهبدان خورشید حدود ۳ ساعت رانندگی پیش رو خواهید داشت.
غار اسپهبد خورشید كجاست؟
غار اسپهبد خورشید در شهرستان سوادكوه، ناحیه دوآب، ۱.۵ كیلومتری جاده سوادكوه به تهران قرار دارد.
نكات بازدید از غار اسپهبد خورشید
- صعود از پایین كوه تا دهانه ورودی غار كار آسانی نیست. بنابراین بهتر است كفش مناسب بپوشید و حتی الامكان با گروه كوهنوردی عازم این مكان شوید.
- سعی كنید پیش از اقدام به بازدید، شرایط جوی را چك كنید تا از آفتابی بودن هوا مطمئن باشید.
- برای بازدید از فضای داخلی غار، چراغ قوه همراه داشته باشید.
پرسش‌های متداول
غار اسپهبد خورشید كجاست؟
غار اسپهبد خورشید در استان مازندران، شهرستان سوادكوه، ناحیه دوآب، ۱.۵ كیلومتری جاده سوادكوه به تهران قرار دارد.
چرا غار اسپهبد خورشید مشهور است؟
غار اسپهبد خورشید با قطر دهانه‌ای در حدود ۹۰ متر، بزرگ‌ترین طاق طبیعی در دنیا است. همچنین این غار تاریخ پرفراز و نشیب و داستان‌هایی غم‌انگیز و باورنكردنی در دل دارد.
بهترین زمان برای بازدید از غار اسپهبد خورشید چه وقتی است؟
فصل بهار با آب‌و‌هوای مطبوع و طبیعت سرسبزش زمان مناسب‌تری برای بازدید از غار خواهد بود.
چگونه می‌توانیم به به غار اسپهبد خورشید برویم؟
اگر قصد دارید از تهران به این غار دیدنی سفر كنید، وارد جاده دماوند شوید و از آنجا به‌سمت فیروزكوه حركت كنید. با عبور از فیروزكوه و ادامه مسیر، پس از گذشتن از ورسك و كلیسای اوریم رودبار، در سمت راست خود یك خروجی وجود دارد. این جاده مستقیم به خطیر كوه می‌رسد كه غار اسپهبد خورشید در آن واقع شده است. برای رسیدن به اسپهبدان خورشید حدود سه ساعت رانندگی پیش رو خواهید داشت.