جَندَق
جَندَق شهری در حاشیه جنوبی دشت كویر ایران می‌باشد. شهر در شمال‌شرقی استان اصفهان واقع شده است.
جندق از توابع بخش خور و بیابانك و شهرستان نایین می‌باشد.
وجه تسمیه و قدمت
جندق شهری كوچك در حاشیه جنوبی كویر مركزی ایران در شمال شرقی استان اصفهان و از توابع شهرستان نائین است. وجه تسمیه جندق از دو كلمه جنب ( كنار ) و دق ( دشت ، كویر و زمین ) به دست آمده است . اهل ادب و هنر شاعر نام آشنای قرن دوازدهم هجری قمری یعنی «یغمای جندقی» را می‌شناسند. اما اطلاعات كمی درباره شهرجندق و منطقه كویری ایران منتشر شده است. جندق برای گردشگران داخلی و خارجی، منجمان، مورخان و دوستداران میراث فرهنگی نام آشنایی است و با وجود كوچكی دارای ویژگی مثبت بسیاری است كه می‌توان گفت شهر هزارخوبی و هزارچهره است.
قدمت شهر جندق براساس آثار باقیمانده از ادوار گذشته به ۲ هزار سال می‌رسد. شهری كه در حاشیه مسیر جاده معروف و تاریخی ابریشم قرار داشته و به عنوان بندرگاه كویر محل استراحت كاروان های عبوری بوده است. در جندق قلعه انوشیروان وجود دارد كه تنها قلعه‌ای در كشورمان محسوب می‌شود كه هنوز هم در آن مردم سكونت دارند.
آثار باستانی:
۱-قلعه انوشیروان
قلعه انوشیروان یكی از بزرگ ترین قلعه‌های تاریخی كشور به شمار می‌رود كه از یك چهار دیواری كه در هر گوشه آن برجی دارد، تشكیل شده است. این قلعه تاریخی و دیدنی، دارای دروازه‌ای است كه خود دو برج به ارتفاع ۲۲ متر كه به سمت شرق باز می‌شود دارد. قلعه انوشیروان با معماری منحصر به فرد خود در میان بافت تاریخی جندق واقع شده است و دارای ویژگی های خاصی است. اگر در میانه فصل تابستان كه گرمترین هوا در جندق است از قلعه انوشیروان بگذرید هوای مطبوع و خنكی را تجربه خواهید كرد و اگر در فصل زمستان در كوچه‌های قلعه قدم بزنید هوای نسبتاً گرمی را تجربه خواهید كرد. این قلعه دارای خانه‌های بسیار زیبا و قدیمی است كه هنوز هم مردم جندق در آن ساكن هستند اما با وجود ویژگی های منحصر به فرد آن مورد بی مهری قرار گرفته است. علی اعتباری شهردار جندق در این باره به «ایران» می‌گوید: قلعه انوشیروان جندق تنها قلعه مسكونی ایران منتظر عنایت مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری است. این قلعه بزرگ می‌تواند با مرمت و احیا به یكی از جاذبه‌های ویژه گردشگری و میراث فرهنگی كشور تبدیل شود.
در قلعه انوشیروان مسجد جامع جندق و خانه تاریخی یغمای جندقی شاعر و مدیحه سرای ایران قرار دارد. مسجد جامع جندق از سال ۹۶۰ هجری قمری محل تجمع مؤمنان بوده است و دارای میدانی است كه هم اكنون در ماه محرم از آن برای عزاداری سالار شهیدان امام حسین(ع) استفاده می‌شود. همه مردم جندق شیعه دوازده امامی و مذهبی هستند. با وجود جمعیت كم (حدود ۶ هزار نفر) هر ساله شاهد اعزام كاروان های مذهبی این شهر به عربستان، عراق و سوریه هستیم. همچنین در بین خانه‌های قلعه انوشیروان منزل یغمای جندقی دارای معماری خاصی است. در جندق صفه نیزه گاه (نیازگاه) كه در یك فرسنگی جنوب شرقی شهر برفراز تپه‌های مزرعه‌ای با ایوان گنبدی و دیوارهای كاهگلی واقع شده است كه زیارتگاهی برای جندقی هاست چرا كه شنیده شده كه روزی در این مكان امام زمان(عج) را زیارت كرده اند. همچنین اهالی جندق به خود می بالند كه در زمان مبعوث شدن پیامبراكرم (ص) بزرگان این شهر نزد رسول خدا رفتند و هدیه جندقی ها را تقدیم وی كردند. شهردار جندق در این باره می‌گوید: در كتاب «حدیقة الشیعه» مرحوم مقدس اردبیلی روایتی ذكر شده كه در آن گروهی از مردم جندق نزد پیامبراكرم (ص) می‌روند و فرشی ابریشمی كه در جندق بافته شده بود را به رسول خدا هدیه می‌دهند. این حدیث كه به حدیث بساط معروف است در صفحات ۳۸۱ الی ۳۸۴ كتاب حدیقة الشیعه نگاشته شده است.
۲- روستای توریستی مصر
روستای توریستی مصر كه میزبان گردشگران داخلی و خارجی بسیاری است در ۴۰ كیلومتری جندق واقع شده است. این روستا حدود ۱۵۰ سال پیش توسط شخصی به نام یوسف بناشده و به نام كشوری كه حضرت یوسف(ع) در آن فرمانروایی می‌كرده یعنی مصر نامگذاری شده است. روستای مصر به علت موقعیت جغرافیایی و وجود تپه‌های ماسه بادی زیبا مورد توجه طبیعت گردان و بیابانگردان قرار گرفته است. در این روستا كاروان های شتر سواری برای استفاده گردشگران مهیاست. گذشتن از تپه ماسه‌های بادی زیبا تجربه‌ای فراموش نشدنی است كه با حضور در جندق و روستای مصر محقق خواهد شد. همچنین كاروان های توریستی مصر شب را در میان بیابان می‌گذرانند تا گردشگران ، پرستاره ترین شب ها را تجربه كنند. ستاره‌ها در شب های كویر آنقدر زیبا و نزدیك به نظر می‌رسند كه بیننده برای درآغوش گرفتن آنها، بارها دست های خود را باز می‌كند. گردشگران خارجی كه به این نقطه از كویر مراجعه می‌كنند از دیدن این همه شگفتی هیجان زده می‌شوند.
محصولات
زعفران یكی از محصولات مهم جندق محسوب می‌شود. این شهر دارای مرغوب ترین زعفران كشور است اما به علت كمبود آب در این منطقه این محصول تنها برای استفاده بومی برداشت می‌شود. اعتباری در این باره می‌گوید: مردم جندق دوست دارند مرغوب ترین زعفران ایران را به نقاط دیگر ارسال كنند كه به همین علت برای توسعه كشاورزی در این ناحیه احداث چند سد برای تأمین آب پیشنهاد شده است. اگر با این طرح ها موافقت شود كشاورزی این شهر رونق دوباره پیدا می‌كند. به غیر از زعفران، سیر، نعناع و انار از دیگر محصولات كشاورزی این ناحیه محسوب می‌شود. شهردار جندق ادامه می‌دهد: در این شهر مرغوب ترین فرش های نائین و ایران بافته می‌شود اما بنا به دلایلی از جمله كمبود بودجه از رونق افتاده است. فرش جندق در زمان قدیم از معروف ترین قالی های ایران به شمار می‌رفت.
مردم شناسی
مردم جندق بسیار خونگرم، سختكوش، میهمان نواز، قانع با فرهنگ غنی اسلامی و مذهبی هستند. شرح حال جندق و مردم این منطقه در آثار مورخان و نویسندگانی مثل ناصرخسرو، در كتاب سفرنامه، حمدالله مستوفی در كتاب نزهة القلوب مقدسی در احسن التقاسیم و حكمت یغمایی در كتاب بر ساحل كویر نمك وجود دارد.
اهالی جندق دلی به بزرگی كویر دارند و پذیرای گردشگرانی هستند كه از ابتدای پائیز تا اواسط بهار هر سال كه آب و هوای مطبوعی در این ایام دارد به این شهر وارد می‌شوند؛ گردشگرانی كه می خواهند از میراث تاریخی تا میراث طبیعی بهره كافی را ببرند.
همچنین به علت مسافت بسیار و دوری امكانات، اشتغال، از بزرگ ترین مشكلات این ناحیه به شمار می‌رود. مردم جندق با كشاورزی، كار در كوره‌های آجرپزی و بافت فرش نائینی امرارمعاش می نمایند. همچنین در اطراف جندق معادن بسیاری وجود دارد كه جوانان در آن اشتغال دارند. جندقی ها انتظار دارند با رونق گردشگری و ایجاد قطب گردشگری در دل كویر، این شهر بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
