“قمچقای” یا “قام چاقای” كلمه ای تركیبی با منشاء تركی-آلتائی و به معنی “كاهن اجرا كننده آئین نیایش برای خدای رعد و برق خیره كننده” است و وجود قلعه باستانی و كتیبه‌های به همین نام باعث شهرت روستا قمچقای بیجار از گذشته دور شده است.
اما نكته قابل توجه در مورد روستای قمچقای بیجار این است كه از دیر باز به علت همجواری با رودخانه، ساكنین روستا در كنار شغل دامداری و كشاورزی، یك استخر كوچك را هم برای پرورش ماهی و فروش به گردشگران داشتند.
با افزایش سطح تقاضای مشتریان و عدم افزایش تولید ماهی قزل آلا در این استخرهای كوچك و سنتی، برنامه ریزی هایی برای ایجاد یك سایت پرورش ماهی با همیاری و همكاری ساكنین روستا، ۳۴ استخر پرورش ماهی قزل آلا با سرمایه گذاری بخش خصوصی در حاشیه رودخانه این روستا احداث شد.
ماهی قزل آلای قمچقای به علت شرایط آب و هوایی و خلوص مناسب آب رودخانه، از طمع و مزه خواصی برخودار است كه این مزیت با سایر ماهی های پرورشی در استان قابل رقابت است به نحویی كه از سایر استان های پر جمعیت خواستار خرید بصورت پیش خرید محصول نیز می باشند.
استخرهای پرورش ماهی قزل آلا یكی از بهترین ظرفیت های تولید و اشتغال است كه در چند سال اخیر توانسته است ضمن جذب بیشتر گردشگران در این منطقه، در ایجاد اشتغال پایدار و ماندگار شدند در روستا را نیز نقش موثری داشته باشد.
یكی از اصول اولیه ایجاد اشتغال و تقویت یك صنعت در منطقه، توجه به ظرفیت های الهی در آن دیار است، روستایی مانند قمچقای در جوار رودخانه می تواند از ظرفیت پرورش ماهی برخودار باشد، روستای دیگر در منطقه حسن آباد در پرورش انگور قرمز زبان زد خواص و عام است و یا پرورش زنبور عسل هم در شهرستان بیجار به علت دارا بودن مراتع با بوته های مغذی از همین دسته موارد است.
شناسایی و حمایت از چنین ظرفیت هایی كه شاید در هر منطقه ایی مغفور مانده باشد توسط كارشناسان ادارات حمایتی همانند جهادكشاورزی و صمت، می تواند ساكنین روستاها را به ماندن، آباد كردند و ایجاد اشتغال سوق داد.
ماهی قزل آلای قمچقای می تواند یك برند معرف در غرب كشور باشد
یكی از پرورش دهندگان ماهی قزل آلا در روستای قمچاقی بیجار گفت: ماهی قزل آلای روستای قمچقای به علت نوع آب رودخانه كه از املاح كمتر و مواد مغذی زیادی برخودار است در نوع خود كم نظیر است و می تواند به یك برند معروف در غرب كشور هم تبدیل گردد.
سجاد فضل الله پور افزود: در استان كردستان شهرهای هجوار به پرورش ماهی قزل آلا اشتغال دارند امّا جایگاه ماهی قزل آلای روستای قمچقای در منطقه از نظر كیفیت گوشت لذیذ آن یك سر و گردن بالاتر از هم رده های خود می باشد.
وی افزود: در روستای قمچقای بیجار ۳۴ واحد پرورش ماهی قزل آلا با مشاركت ساكنین روستا فعالیت دارند كه به طور متوسط در هر واحد، ۲ نفر به شغل پرورش و نگهداری از ماهی قزل آلا اشتغال دارند و هر یك صاحب یك خانواده چهار نفره هستند.
این پرورش دهند ماهی قزل آلا می گوید: ماهی قزل آلای بالغ به صورت پیش خرید یا خرید در فصل صید، به شركت های بزرگ در تهران یا به شهر سردشت برای صادرات به عراق بصورت زنده عرضه می شود و میزان بسیار كمتری توسط مغازه های عرضه مرغ و ماهی در بیجار جذب و توزیع می شود.
او با اشاره به اینكه تولید بچه ماهی در كنار پرورش ماهی امكان پذیر نیست و نیازمند ایجاد یك محیط و سایت مجهز برای تولید بچه ماهی است ادامه داد: بچه ماهی بصورت متولد شده یك یا چند گرمی خریداری می شود و در استخر پرورش ماهی به مدت هشت ماه نگهداری می شود تا ماهی قزل آلا به سن برداشت برسد.
فضل الله پور افزود: استخرهای پرورش ماهی به صورت سنتی توسط جهاد كشاورزی شهرستان بیجار طراحی شد كه بعدها با نصب تجهیزات برق و افزایش سطح تقاضای ماهی قزل آلا، حجم استخرهای پرورش ماهی عریض تر و مرحله ایی شده است.
وی یاد آور شد: هریك از پرورش دهندگان ماهی قزل آلا در این منطقه بیش از یك میلیارد ریال هزینه كرده است زیرا عملیات كانال كشی، لایه روبی از چشمه هفت آسیاب تا محل استخرها توسط بخش خصوصی اقدام شده است.
یكی دیگر از پرورش دهندگان ماهی قزل آلا در روستای قمچقای بیجار می گوید: با تمام مشكلات و موانع سر راه تولید ماهی قزل آلا، تولید و پرورش در فصل زمستان و یا استفاده از تجهیزاتی كه با گاز طبیعی كار می كنند به یك معضل بزرگ تبدیل شده است.
ارژنگ مینایی افزود: شركت گاز استان كردستان یك علمك در ابتدای محل استخرها قرار داده است و می گوید هر یك از استخرها ( ۳۴ واحد استخر پرورش) با هزینه شخصی اقدام به لوله كشی نمیاد در صورتی كه با توجه به ظرفیت تولید ماهی در این منطقه، هر سه استخر یك علمك گاز نیاز دارد.
وی یادآور شد: در ایام قطع برق، ژنراتورهایی داریم كه با سوخت گاز طبیعی می تواند از مرگ ماهی ها جلوگیری كند امّا هزینه لوله كشی از یك علمك برای رسیدن به ابتدای هر سایت، از توان پرورش دهنگان خارج است.
این پرورش دهند گفت: یكی دیگر از مشكلات موجود برای تولید ماهی قزل آلا، عدم حصار كشی در محدوده چشمه هفت آسیاب می باشد كه متأسفانه با آلوده سازی توسط مردم، مرگ و میر ماهی ها را افزایش می دهد.
او به عرض كم كوچه ورودی استخرها اشاره كرد و توضیح داد: بارها مسئولان و نمایندگان ادوار قول مساعدت دادن تا راه ارتباطی استخرها به روستا آسفالت شود و هم چنین عرض كوچه افزایش یابد، زیرا راه ارتباطی تحمل خودروهای سنگین برای بارگیری و یا عبور ۲ خودرو همزمان را ندارد.
مینایی ادامه داد: یكی از ظرفیت های گردشگری همین فعالیت استخرهای پرورش ماهی است كه به علت عدم نصب تابلوی راهنمایی، عدم آسفالت راه ارتباطی و عدم فضای مناسب برای عبور خودروهای سواری و یا پاركنین، مسافران بسیاری سر در گم در روستا و یا به علت عدم راه مناسب، از بازدید و خرید ماهی منصرف می شوند.
یكی دیگر از پرورش دهنگان ماهی قزل آلا گفت: یكی از مهترین مشكلات پیش روی پرورش ماهی در این ناحیه، سیم كشی برق و نصب كنتورهای برق ( ۳۴ واحد) در یك اتاق است كه در گذشته موجب برق گرفتگی و كشته شدن یكی از كارگران شد.
او افزود: سیم های برق سه فاز از زیر زمین و از اتاق برق به درب استخرها آمده و از آنجایی كه سیم ها لخت و بی حفاظ است و با آب فاصله زیادی ندارد، خطرات جانی زیادی را برای پرورش دهنگان ایجاد كرده است.
این پرورش دهند می گوید: برای راه اندازی اولیه كار تسهیلات ارزان قیمت كار آفرینی دریافت كرده ایم و با توجه به افزایش تقاضای ماهی قزل آلا از پایتخت و كشورهای همسایه، برای افزایش تراكم پرورش ماهی، خرید درام فیلتر، نصب هوا ده و نصب اسپلش حدود یك میلیارد ریال اعتبار نیاز است.
وی ادامه داد: اداره منابع آب برای ورود آب جاری چشمه به داخل استخرها و خروج آنی آن از هریك از استخرهای پرورش ماهی، ادعای حق آبه به مبلغ ۱۰ میلیون ریال در سال را دارد كه منصفانه نیست.
این پرورش دهند ماهی قزل آلا گفت: برای حمایت از صنعت گردشگری و حیاط پرورش دهنگان ماهی در این منطقه، باید ادارات خدمات رسان از ظرفیت های مدیریتی كه در اختیار دارند در این خصوص بهره گیرند و موانع سد راه را یكی پس از دیگر كنار گذارند.
او گفت: سایت پرورش ماهی از نعمت مخابرات بی بهره است و آنتن دهی تلفن همراه هم در این منطقه وجود ندارد كه برای ایجاد ارتباط با خانواده و مشتری و یا استفاده از دستگاه پوز (دستگاه كارتخوان ثابت و سیار) جهت دریافت هزینه فروش محصول از جمله دیگر مشكلات این منطقه است.
۱۰ میلیارد ریال برای اصلاح شبكه برق سایت پرورش ماهی روستای قمچقای مورد نیاز است
این مزرعه زیبای پرورش ماهی سردآبی علاوه بر مزیت‌های كه دارد، مشكلاتی نیز گریبان آنان را گرفته و برق آن نیز به اصلاح دارد و گاز به محل احداث استخرهای پرورش ماهی نرسیده و شاغلان برای گرمایشی از سوخت استفاده می كنند.
برای بررسی بیشتر مشكلات این سایت پرورش ماهی سردآبی به سراغ فرماندار بیجار رفتم تا درد دلها و مشكلات این واحد را به بالاترین مقام اجرایی شهرستان بگویم.
فرماندار شهرستان بیجار هم اظهار داشت: در بازدیدهای اخیر از مجموعه استخرهای پرورش ماهی روستای قمچقای، برآورد هزینه اصلاح شبكه توزیع برق ۱۰ میلیارد ریال است.
علی اكبر ورمقانی گفت: جلسات متعددی در روزهای پایانی سال ۱۳۹۹ در همین خصوص برگزار شد و طبق آخرین مصوبه قرار است كه در سال ۱۴۰۰ از محل تفاهم نامه وزارت كار، صندوق امید و بانك توسعه تعاون برای پنج طرح زیر ساختی با هدف اشتغالزایی و اشتغال پایدار تامین اعتبار گردد.
وی افزود: تاسیسات گاز رسانی و نصب علمك با طرح مشترك خانگی در ابتدای سایت ها توسط شركت گاز استان كردستان نصب شده است كه به علت عبور زیر زمینی تاسیسات برقی و كانال های بتنی آب رسانی در محل مورد نظر، امكان حفاری و نصب عملك در مقابل هر استخر وجود ندارد.
فرماندار شهرستان بیجار تاكید كرد: میزان فشار گاز این علمك در تامین نیاز استخرهای پرورش ماهی به اندازه مورد نیاز تامین می شود و از این نظر مشكلی ندارد و فقط باید هر یك از پرورش دهندگان نسبت به لوله كشی و طی مراحل نظام مهندسی اقدام كند.
تولید بیش از ۱۰ هزار تُن ماهی در كردستان
مدیر امور شیلات سازمان جهاد كشاورزی كردستان گفت: میزان تولید سالیانه ماهی در مزارع پرورشی فعال این استان در سال ۱۳۹۲ حدود ۶۰ هزار و ۷۰ تُن بود كه سال گذشته این میزان به ۱۰ هزار و ۳۰ تُن رسیده است.
حمید حسین‌پور اظهار داشت: ۴۰ مزرعه پرورش ماهی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم در سطح استان ایجاد شده و تا پایان سال هم ۱۱ مزرعه دیگر به این تعداد اضافه خواهد شد تا در مجموع تعداد مزارع به ۲۴۲ مزرعه پرورش ماهی برسد.
وی با اشاره به اینكه تعداد تعاونی صیادی در استان كردستان هم از چهار تعاونی به ۶ مورد افزایش یافته است، یادآور شد: تولید ماهیان زینتی نیز از ۶۹۰ هزار قطعه در سال ۱۳۹۲ به یك میلیون و ۳۴۰ هزار قطعه در سال جاری افزایش یافته است.
حسین‌پور با بیان اینكه سه مركز پرورش زالو نیز پروانه تاسیس دریافت كرده و در حال ساخت هستند، تاكید كرد: این مراكز نیز امسال به بهره برداری رسیده و وارد مدار تولید خواهند شد.
مدیر امور شیلات سازمان جهاد كشاورزی كردستان گفت: تولید ماهی استان شامل ماهی‌های قزل آلا، فیتوفاگ، بیگ هد، كپور، آمور و مقدار كمتری ماهیان بومی است.
ظرفیت‌های استان كردستان در حوزه شیلات علاوه بر خاك و موقعیت جغرافیای مناسب در منابع آبی نیز شامل ۱۲ سد در حال بهره‌برداری، حدود ۷.۸ تا ۸.۸ میلیارد متر مكعب آب حاصل از بارش، ۱۱ سد در حال اجرا و ۱۴ سد مطالعاتی است كه می‌تواند با اجرای طرح‌های مختلف آبزی پروری آینده روشنی برای توسعه صنعت شیلات در این استان ترسیم كند.
۴۱ رودخانه دایمی و فصلی، ۱۳ هزار چاه عمیق و نیمه عمیق، ۳۸ هزار چشمه، نزدیك به ۵۰۰ رشته قنات و ۲ هزار و ۷۷۰ استخر ذخیره كشاورزی دیگر ظرفیت‌هایی است كه می‌توان از تمام آنها به عنوان یك پتانسیل‌ها ویژه در عرصه توسعه فعالیت‌های شیلات استان استفاده كرد.
شهرستان ۸۹ هزار نفری بیجار در ۱۴۲ كیلومتری شرق شهر سنندج مركز استان كردستان قرار دارد.
