روستای ترجان نام روستایی از توابع شهرستان سقز می باشدكه تقریباً در ۶۰ كیلومتری سقز فی‌مابین سقز و بوكان قرار گرفته و یكی از روستاهای بوكان محسوب می شود. این روستا در دامنه كوه استاد مصطفی واقع گردیده و با ارتفاعات اطراف محصور شده است. آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و در زمستان سرد و خشك است.علت نام گذاری ترجان این است كه در زمان حمله مغول فرمانده ای داشته اند كه اسمش تیرجان بوده است و نام روستای ترجان را از نام او برگرفته اند.
مردم روستای ترجان
شغل مردم كشاورزی اغلب بصورت دیمی می باشد و تعدادی هم به زنبورداری مشغولند. تعدادی از مردم نیز در بخش خدمات و صنایع دستی اشتغال دارند. پیرامون روستا با اراضی زراعی دیم احاطه شده است.عمده‌ترین محصولات زراعی روستا، شامل گندم، جو، عدس، نخود و علوفه است و بادام، انگور و سیب نیز از محصولات باغی روستای ترجان به‌شمار می‌آیند. مراتع سرسبز و حاصلخیز اطراف روستا موجب رونق دامپروری شده است و مهم‌ترین محصولات دامی آن شامل گوشت، پشم و انواع فراورده‌های لبنی مانند شیر، ماست، كره و پنیر می‌باشد.
مردم روستای ترجان به‌ویژه زنان در كنار فعالیت‌های زراعی و دامداری به تولید محصولات صنایع دستی بافتنی مانند چخورانك مرز (نوعی پارچه كركی كه از آن پوشاك مردانه تهیه میشود)، فرش، گلیم، جاجیم و جوراب می‌پردازند. تولید این گونه محصولات در فصول پاییز و زمستان رواج بیشتری دارد.
روستای كوهپایه‌ای ترجان، در یك شیب ملایم استقرار …مشاهده كامل متن یافته و بافتی متمركز دارد. رودخانۀ محلی ترجان در جهت شمالی ـ جنوبی جریان می‌یابد و از داخل روستا عبور می‌كند. استقرار ترجان در قلمرو جغرافیایی شهر سقز كه قدمتی طولانی دارد و آثار بجا مانده قلعۀ قه لاكون (قلعه كهن) و مسجد جامع روستا، مؤید این قدمت است.
مردم روستای ترجان به زبان كردی و گویش سورانی سخن می‌گویند، مسلمان و پیرو مذهب شافعی هستند.چشم انداز باغ‌ها و ارتفاعات به‌خصوص در فصول بهار، تابستان و پاییز، از طراوت و زیبایی وصف ناپذیری سرشار میشود و هر بیننده‌ای را مجذوب می‌كند.
موقعیت حغرافیایی روستای ترجان
روستای ترجان در دامنه كوه استاد مصطفی واقع شده است. این كوه منبع و منشاء بسیاری از چشمه‌های دایمی و فصلی و همچنین رودخانه‌هایی است كه به روستا سرازیر می‌شوند و طراوت و زیبایی خاصی به آن می‌بخشند. این كوه در فصل زمستان از برف پوشیده میشود و در فصول بهار و تابستان با ذوب‌شدن برف‌ها گسترۀ چشم نوازی از پوشش گیاهی را به نمایش می‌گذارد.
سرسبزی و طراوت كوه استاد مصطفی همراه با رنگ‌های دل‌انگیز گل‌های خودرو، مناظر و چشم اندازهای كم نظیری را به وجود می‌آورد. رودخانۀ ترجان كه از داخل روستا می‌گذرد، علاوه بر مشروب نمودن مزارع و باغات روستا جلوۀ خاصی بدان می‌بخشد. در حواشی این رودخانه، درختان بسیار بلند و زیبایی قد برافراشته‌اند و تفرجگاهی مناسب برای مردم روستا و گردشگران فراهم آورده‌اند.
در حاشیه رودخانه و نیز در داخل روستا، باغ‌های بسیار سرسبزی وجود دارد. این باغ‌ها به‌خصوص در فصول بهار و تابستان مكان مناسبی برای استراحت و گذران اوقات فراغت مردم روستا و گردشگران به‌شمار می‌آیند.
در روستای ترجان، بیش از بیست چشمه وجود دارد كه از میان آن‌ها هشت چشمه به‌صورت دائمی می‌جوشد. آب آشامیدنی روستا از طریق چشمه‌های دائمی تأمین میشود. حواشی این چشمه‌ها در فصول بهار و تابستان بسیار سرسبز است و از گیاهان و گل‌های زیبا پوشیده میشود.
جاهای دیدنی روستای ترجان
در مركز ترجان قلعه ای وجود دارد كه به نام محلی قلا كون یا قلعه كهن مشهور می باشد كه گویا در زمانهای قدیم مردم از مناطق اطراف روستاهای همجوار خاك را با گونی جمع كرده و با هر زحمتی كه شده با خود می‌آورند و در مركز ترجان روی هم میریزند تا به قلعه ای بزرگ تبدیل میشود كه اكنون آن قلعه را به زبان محلی قلا كون می نامند و جوانان روستا و حتی مهمانانی كه به ترجان می‌آیند جهت تفریح به بالای قلعه میروند و از بالای قلعه تمام روستا و مزارع اطراف قابل مشاهده است.
مسجد تاریخی روستای ترجان
مسجد شیخ وسو توسط شخصی به همین نام (شیخ وسو ) ساخته شده است كه طبق تحقیقات بعمل آمده از اهالی محل این مسجد قبلاً خانقاه بوده كه گویا شیخ وسو در این خانقاه دارای دراویشی نیز بوده است كه با فوت شیخ وسو این خانقاه به مسجد تبدیل شده است كه به نام مسجد شیخ وسو نام نهاده اند كه شیخ وسو در روستای ترجان فوت كرده و در قبرستان ترجان تشیع شده است
مسجد قدیمی در داخل روستای تورجان قرار دارد و از نظر معماری در زمره مساجد سبك بومی منطقه كردستان است. بنای این مسجد دارای یك شبستان اصلی با شش ستون در دو ردیف سه تائی است.در ضلع غربی شبستان محوطه ای وجود دارد كه ایوانی ستون دار رو به سمت جنوب در اون مشاهده می شود. مسجد را روی یك صفه سنگ چین شده، ساخته اند. در مقابل ایوان جنوبی، بقایای حوض آبی وجود داره كه تمامی از سنگ تراشیده شده است. عمده مصالح این مسجد از سنگ، خشت و آجر می باشد در سقف هم تیرهای چوبی به كار رفته است.
در ورودی اصلی و قدیمی مسجد با دخل و تصرف های جدید در بنا مسدود، و این امر موجب شد تا ورودی دیگری در ضلع غربی ایجاد شود. در بالای این ورودی سنگ نبشته ای دیده می شه كه زمان ساخت مسجد رو در تاریخ ۱۲۵۸هـ. ق نشون می دهد. روی این كتیبه سنگی افزون بر تاریخ ساخت و مرمت مسجد، ابیاتی هم حك شده است. معماری این مسجد و سابقه تاریخی و فرهنگی روستای تورجان از اهمیت خاصی برخور دار است.
