غار نعیم سردرود در حوالی این شهر و در دامنه كوه سهند كه جزو قسمت های پربار آذربایجان شرقی از نظر تاریخی و مدنیت است واقع شده است . به دلیل موقعیت استراتژیك در این منطقه آثار تاریخی قابل توجهی وجود دارد. غار نعیم اثر فاخر معماری صخره ای این منطقه است كه مشابه آن در شهر كاشان كشف شده است. این غار در سه طبقه است كه در سالن هر طبقه در سمت چپ و راست آن اتاق هایی دو یا سه نفره به اندازه دو در “دو و نیم” متر و به ارتفاع یك و نیم مترساخته شده‌اند، حتی به نظر می رسد شاید بیشتر از سه طبقه نیز باشد.
طبقه اول به طول سه و نیم كیلومتر و دارای ۲۰۰ اتاق در اطراف است كه در هر اتاق محل هایی برای استراحت، قراردادن شمع و تأمین روشنایی تعبیه شده است. همچنین رودی به طول ۳۰۰ متر برای تامین آب آشامیدنی افراد ساكن در غار، ما بین اتاق ها در سالن جریان دارد. این طبقه به هواكش بزرگی كه اهالی به آن برج می گویند، ختم می شود.
ورودی طبقه دوم از راه سقف طبقه اول، بعد از طی ۱۵ متر از ورودی اصلی غار دیده می شود كه موقع ورود به این طبقه فرد با سه راهی مواجه می شود كه یكی آن را به ورودی برمی گرداند، یكی به مكانی نامشخص كه احتمالا چاه است هدایت میكند و دیگری نیز فرد را به طبقه دوم می رساند كه به طول ۲۰۰ متر و دارای ۲۰ اتاق است. به گفته اهالی منطقه از طبقه دوم به سوم مسیر دسترسی وجود دارد كه امروزه به دلیل رسوبات مسدود شده است.
این غار در چهار شاخه ساخته شده است. بخشی از غار در زیر خانه های شرقی خلجان قرار گرفته كه اهالی برای نگهداری آذوقه و انباری از آن استفاده می كنند و بخشی نیز در زیر روستای ورنق به طول یك كیلومتر واقع شده است. بخش دیگر به قسمتی مرطوب در شرق متصل و بخش چهارم به منطقه‌ای بنام میندوش منتهی می شود.
در این غار محفظه های هوا و نور به طرف بیرون از طریق سقف غار وجود دارد. در هر ۵۰ متر محفظه هایی به ارتفاع دو تا پنج متر و قطر نزدیك ۷۰ سانتیمتر برای تهویه هوا و تامین روشنایی ساخته شده و نیز بیرون هر اتاق و راهروها جای پیه سوزها دیده می شود.
مكان هایی نیز برای نگهداری حیوانات و همچنین اجاق برای پخت و پز به همراه ظروف قدیمی در غار مشاهده می شود.
در خصوص ظروف و سفال های كشف شده از غار باید گفت سفال ساده نخودی، قرمز و خاكستری رنگ با نقوش مختلف، سفال ساده لعاب دار، سفال لعاب دار گلدار تزیینی و سفال سوخته از محل كشف شده است كه تخمین زده میشود مربوط به صده های قبل از اسلام تا دوره اسلامی باشند.
طبق مشاهدات چنین برمی آید كه غار به صورت معماری صخره ای و دست كند و با هدف استتار و در امان ماندن از خطرات دشمن و ناملایمات طبیعی ساخته شده است.
ورودی ها و دهانه غار
دهانه غار به عرض چهار متر و ارتفاع یك و نیم متر است ولی مدخل ورودی ۶۰ در ۶۰ سانتی متر میباشد كه در موقع ورود باید ۱۰ متر سینه خیز طی كرد. پس از طی این مسافت، میدان بزرگی دیده می شود كه وسط آن چاهی با دهانه‌ای به قطر دو متر و به عمق چهار متر قرار گرفته كه به طبقات زیرین دیگر متصل است.
غار دارای چندین ورودی است كه اهالی روستا بسیاری از آنها را مسدود و برایشان درب ساخته و قفل زده اند. غار از سمت شمالی به خانه های مردم راه دارد كه به دلیل حریم خصوصی امكان ورود وجود ندارد و مشخص نیست این غار به كجا منتهی می شود.
برخی از راه های دسترسی دچار رسوب گرفتگی شده و به طور كامل و دقیق كشف و تاریخ نگاری نشده‌اند و بدون بررسی و پژوهش نیز نمی توان در مورد قدمت و نوع كاربری آن نظری اظهار كرد.
متاسفانه نهادها به خصوص میراث فرهنگی آنچنان كه می بایست تا كنون برای این محل ارزشی قائل نشده‌اند. چندین سال قبل نمونه های كشف شده به كارشناسان اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی به امید بررسی تحویل داده شده ولی خبری از نتایج بررسی اعلام نشده است. از سوی دیگر نابودی این آثار در واقع به معنای پاك شدن بخش مهمی از تاریخ منطقه است. متاسفانه برخی افراد در پی جست و جوی اشیاء گران قیمت و عتیقه، اقدام به تخریب محل و از بین بردن ظروف و آثار موجود در محل می كنند.
