این غار در ۲۵ كیلومتری جنوب غربی شهر خرم‌آباد بر سر راه كوهدشت، در محلی به نام «سولیزه» بر دامنة كوه «یافته»، واقع شده و سطح و فضای داخلی آن محدود است. این غار برای اولین باردر سال ۱۹۶۵ میلادی توسط “فرانك هول” باستان شناس آمریكایی مورد كاوش قرار گرفت.
در سال ۸۴ نیز دومین دوره كاوش این غار توسط هیات مشترك ایران و بلژیك آغاز شده كه در حال حاضر ادامه دارد.سرپرست ایرانی هیات كاوش می گوید: غار یافته به دلیل دارا بودن بیش از دو متر رسوبات باستان شناختی اواخر عصر یخ (شامل بقایای فرهنگی دوره پارینه سنگی جدید) دارای اهمیت فراوانی در مطالعه فرهنگ اوایل این دوره در خاور نزدیك و اروپاست. “سونیا شیدرنگ” افزود: در دهه های اخیر پژوهش های فراوانی در ارتباط با خاستگاه و راه و روش زندگی انسان مدرن دراروپا و خاور دور انجام شده است.
وی با اشاره به اینكه بقایای فرهنگی باقیمانده از انسانهای مدرن با عنوان فرهنگ اوریناسی شناخته می شود، اظهارداشت: این فرهنگ مربوط به انسانهایی است كه ابزارهای كارآمدی كه اغلب بر روی تیغه ساخته می شده، برای شكار و سایر منظورها استفاده می كردند. سرپرست بلژیكی گروه كاوش غار یافته نیز گفت: در مطالعات انجام شده شباهتهای فراوانی میان مصنوعات سنگی و فرهنگ اوریناسی اروپا وجود دارد.”مارسل اوت” اضافه كرد: تا پیش از این كاوش ها، برخی از متخصصان فرهنگ اوریناسی، پارینه سنگی جدید را مختص اروپا و حاشیه شرقی مدیترانه می دانستند. وی گفت: در كاوش های سال گذشته این غار، علاوه بر مصنوعات سنگی، تعدادی آویز و مهره های تزیینی از جمله دو صدف دریایی سوراخ شده، دو قطعه دندان گوزن و یك قطعه هماتیت كه به شكل آویز درآمده، یافت شده است.
وی با اشاره به اینكه این مجموعه از كهن ترین آویزهای تزیینی یافت شده در ایران است، اظهار داشت: این اشیا از نشانه های بارز فرهنگ اوریناسی مقارن با حضور نخستین انسانهای پارینه سنگی جدید در اروپا و خاور نزدیك است. دبیر شورای ثبت آثار استان لرستان نیز گفت: لرستان به دلیل دارا بودن شرایط مساعد آب و هوایی، محیط مناسبی برای استقرار بشر در زمان های پیش از تاریخ بوده است.عطا حسین پور افزود: این اهمیت باعث شده در سال ۱۹۶۵ میلادی دره خرم آباد به عنوان مركز مطالعات پیش از تاریخی دانشگاه پل آمریكا به سرپرستی دكتر فرانك هول و كنت فلانری قرار گیرد.
وی گفت: استان لرستان به دلیل كوهستانی بودن دارای غارهای مسكونی فراوانی بوده كه در این میان غارهای یافته، گرارجنه، كنجی، قمری و پاسنگر مورد كاوش قرار گرفته است. وی با اشاره به وجود ۲۵۰ غار و پناهگاه صخره ای شناسایی شده در لرستان اظهارداشت: تاكنون ۱۲۵ غار از این تعداد در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.
