مسجد جامع سرخ مهابادكه به زبان كردی : مزگه وتی سوور نامیده می شود ، مربوط به دوره صفوی است و در داخل شهر مهاباد واقع شده است. این مسجد از اقدامات مهم عمرانی بداق سلطان مكری می باشد كه در سال ۱۰۸۹ بنا گردید و همچنان پابرجا است. این مسجد به واقع بخشی از تاریخ معاصر مهاباد و گواه آشكاری بر فرهنگ دوستی و هنرورزی مردم این دیار است. این اثر در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۴۸ با شمارهٔ ثبت ۸۸۲ به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.زیباترین و جالبترین اثر تاریخی بجای مانده از دوران صفوی در منطقه غرب و شمال غرب ایران مسجد جامع مهاباد یا مدرسه شاه سلیمان می باشد كه اكنون در قلب شهر مهاباد قرار گرفته و خطبه های نماز جمعه شهر در آن برگزار می شود.
این بنا تركیبی از مسجد و مدرسه است و دارای یك حیاط و در پیرامون حیاط مدرسه ای جهت تحصیل طلاب علوم دینی نیز در ضلع شرقی آن تاسیس شده و حجره هایی با ایوانچه هایی در مقابل آنها دیده می شود. این مسجد به عنوان مكان تعلیم علوم دینی آن زمان در شهر مهاباد كه قدیمی ترین و متمركزترین شهر منطقه بوده بوجود آمد كه در زمان شاه سلیمان صفوی و فرمانروایی تنها سلطان و حكمران نیكوكار منطقه كردستان یعنی بداق سلطان (از نوادگان صارم بیگ و فرزند شیرخان می باشد) ساخته شد.
معماری بنا
این مسجد دو ایوانه و از قدیمی ترین و مهم ترین بناهای تاریخی دوره اسلامی در غرب كشور به شمار می رود و توازن شكل طاق، گنبد و شبستان باعث شده كه، پس از گذشت ۳۳۸ سال از زمان ساخت آن، سالم باقی بماند. از نظر مشخصات فنی، شبستان بزرگ مسجد با سه فرش انداز، ۱۰ ستون سنگی و حجرات اطراف صحن بسیار موزون ساخته شده و گیرایی خاصی دارد. مصالح به كار رفته در پی دیوارها، ستونها و كف فرش شبستان از سنگ و دیگر قسمتها از آجر است، مسجد و حجرات اطراف صحن آن، تزئین نشده و سادگی خاصی دارد.
زمان ساخت این مسجد زیبا به سال ۱۸۰۹ هجری قمری بر می گردد، مساحت كلی این مسجد با حجره های رو به حیاط و یك سردر ورودی و یك حوضخانه در ضلع جنوبی ۱۲۵۹ متر مربع است. شبستان زیبای آن كه مقدمه ای بر شبستان مسجد وكیل شیراز است و دارای ده ستون سنگی نخودی رنگ است كه ارتفاع هر یك از آنها ۲/۶۰ سانتی متر است و بصورت یك پارچه و دو پارچه قرار گرفته و سقف سرستونها مربع و طول هر ضلع هفتاد سانتی متر می باشد. غیر از پایه های مسجد و این ستونها و كف حجره های بیرونی كه از نوع سنگهای نخودی رنگ پی ریزی شده اند، بقیه بنا كلاً از آجر قرمز چهارگوش و ملات و گچ و غیره است. پشت بام اصلی مسجد را هجده گنبد آجری نیم كره ای پوشانده كه سابقاً با ناودان های سنگی، آبریز آن میسر شده بود. محراب مسجد در بخش شمالی قرار دارد و طبقه دوم آن كه بخشی جزئی را شامل می شود ویژه نماز گزاران زن است كه با بخش اصلی تفاوت كلی دارد. صحن حیاط مشتمل بر حجره های متعدد است كه قرینه ورودی آنرا حوضخانه ای زیبا تشكیل می داده است. طول مسجد ۳۷ متر و عرض آن ۳۵ متر است، دیوارهای شرقی و غربی آن مجموعاً ۱۲ طاق و شمالی و جنوبی آن ۶ طاق است كه هر دیوار مشتمل بر ۳ طاق می باشد. دو در بزرگ شمالی و جنوبی حیاط ارتباط این بنا را با بیرون برقرار می‌كند. هر یك از درها با یك دالان طاق نما به حیاط مسجد مربوط می شود. بخشهای شرقی و غربی آن، هركدام چهار طاق حجره ای دارد و بخشهای شمالی و جنوبی نیز هركدام دارای دو اتاق و یك در بزرگ است، فواصل طاقها سه متر و اندازه صحن ۱۹ در ۱۲ متر است. این بنا از نظر پی بنا و معماری شبیه به مسجد طسوج در آذربایجان شرقی است.
مصالح اصلی مسجد آجر قرمز است؛ به طوری كه سبب نامگذاری مسجد، به مسجد سرخ شده است. مدخل ورودی بنا كه به صورت یك درگاه نسبتاً بزرگ و با دروازه ای چوبی است، در اصل مدخل مدرسه محسوب می شود و زنجیری برآن نیز آویزان است كه ظاهراً گاهی محلی برای بست هم بوده است. در پشت این درگاه یك هشتی به چشم می خورد. در وسط حیاط آب حوض از قنات معروف به مسجد تامین می شده است. علاوه بر حجره های پیرامون حیاط مدرسه، راهروهایی به صورت قرینه در اطراف تعبیه شده كه برای ورود و خروج مدخل صحن شبستان در هنگام ازدحام نماز گزاران است كه زیبایی چشم نوازی به فضای حیاط مسجد سرخ داده است.
كتیبه
متن تنها یادگار مكتوب آن بر كتیبه سردر شمالی، بدین مضمون است: «الحمدالله الذی وفقنی الاتمام هذه المدرسه الشریفه فی ایام دوله السلطان الاعدل: شاه سلیمان الحسین الموسوی الصفوی بهادرخان -خلدالله تعالی ملكه- فی سنه ۱۰۸۹ كتیبه سهراب المكری» (خدا را سپاس كه مرا به اتمام این مدرسه شریف در ایام حكومت عادل ترین سلطان، شاه سلیمان حسین موسوی صفوی بهادرخان -كه خدا ملكش را جاودان سازد- در سال ۱۰۸۹ه.ق توفیق داد. این را سهراب مكری نوشت.)
نحوه دسترسی
این مسجد در خیابان امام شافعی شهر مهاباد در بافت تجاری شهر واقع شده است، راه دسترسی به مسجد از میدان شهرداری و همچنین از خیابان امام شافعی كوچه ملامارف كوكه ای است.
