سد حسنلو در استان آذربایجان غربی و شمال شهر نقده در حد فاصل رودخانه گدار و دریاچه ارومیه قرار دارد. ساخت این سد به صورت خارج از بستر رودخانه سال ۱۳۷۵ آغاز و سال ۱۳۷۹ به بهره برداری رسید. حجم مخزن و حجم تنظیمی آن به ترتیب ۹۹ و ۹۳ میلیون متر مكعب است. آبگیری سد حسنلو از طریق انحراف آب در بند انحرافی نقده روی رودخانه گدار و انتقال آب توسط كانال تغذیه كننده به ظرفیت ۱۵ متر مكعب بر ثانیه انجام می پذیرد.
این بند در شرق شهر نقده بر روی رودخانه گدارچای و به منظور انحراف آب رودخانه جهت آبگیری مخزن سد حسنلو و همچنین تامین آب به هنگام اراضی شبكه ثقلی ساحل چپ رودخانه گدار در ماههای پرآبی رودخانه مطرح گردیده است. سد حسنلو از نوع خاكی همگن است كه محور آن در جنوب دریاچه سد حسنلو بر اساس شرایط مناسب توپوگرافی و زمین شناسی با توجه به رقوم تاج و حجم عملیات اجرایی انتخاب گردیده است. در انتخاب محور خاكریز سعی شده است كه از منطقه رسوبات باتلاقی دریاچه سد حسنلو تاحد امكان فاصله گرفته و خاكریز بر روی رسوبات مقاوم تری قرار گیرد. سد از نوع خاكی همگن با طول تاج ۵۲۷۰ متر، عرض تاج ۷ متر است. سرریز آن شامل پنج دریچه قطاعی است كه كنترل سطح آب را انجام می دهد. سیستم رسوبگیر، نردبان ماهی و همچنین آبگیر شامل دو دریچه كشوئی می باشد.
هدف اولیه احداث این سد ذخیره سازی آب رودخانه گدارچای و تامین آب كامل برای ۸ هزار هكتار از اراضی بلندآب حسنلو و تامین آب تكمیلی مورد نیاز در ماه های حداكثر مصرف برای ۸۸۰۰ هكتار از اراضی دشت نقده (محمدیار) بوده است. وضعیت كنونی اراضی تحت پوشش سد حسنلو در زمین های مرتفع شمال این سد به صورت آبیاری بارانی است كه از طریق دو ایستگاه پمپاژ اصلی و ۳۳ ایستگاه پمپاژ ثانویه در سطح ۴۹۸۵ هكتار آبیاری می شوند.
بر اساس نتایج مطالعات انجام شده برای طرح تامین آب شبكه آبیاری و زهكشی اراضی پایاب سد حسنلو، الگوی كشت مصوب این اراضی شامل محصولات گندم و جو، چغندرقند، یونجه، حبوبات، سویا و آفتابگردان است كه در سال زراعی ۹۴-۹۳ محصولات ذرت دانه ای و كدوی آجیلی جایگزین حبوبات، آفتابگردان و سویا شده است. نیاز خالص آبیاری محصولاتی چون چغندرقند، ذرت دانه ای و یونجه حدودا ۲ برابر محصولاتی چون گندم و جو است. در سال آبی ۹۷-۹۶، ۳۲ میلیون متر مكعب آب صرفه جویی‌شده از محل اصلاح الگوی كشت در پایاب سد حسنلو، بدون انحراف از رودخانه گدارچای، مستقیما به دریاچه ارومیه هدایت شد و حداكثر آبگیری سد حسنلو از ۹۳ میلیون متر مكعب در سال زراعی ۹۴-۹۳ به ۶۱ میلیون متر مكعب در سال زراعی ۹۷-۹۶ كاهش پیدا كرد.
جاذبه های تاریخی منطقه
محوطه سد حسنلو مربوط به عصر برنز، هزاره اول قبل از میلاد است و در شهرستان نقده، بخش محمد یار، دهستان حسنلو، ۶ كیلومتری شمال روستای شیخ احمد واقع شده و در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۲۸۶۳ به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نحوه دسترسی به سد حسنلو
ساحل دریاچه سد حسنلو كه قسمت شمال شرقی آن مسیر جاده ارومیه–نقده و مهاباد است، جاده ارومیه نقده از قسمت شمال غرب آن نیز در دست احداث است و از طریق هر دو جاده مسافرین دریاچه آب شور ارومیه می توانند به ساحل دریاچه آب شیرین دسترسی داشته باشند.
