نام قدیم شهرستانك، «شارسونك» بوده است و با توجه به یافته‌های تاریخی، قدمت آن به قرن ششم هجری قمری برمی‌گردد.زمین حاصلخیز، شیب مناسب زمین، رود دائمی شهرستانك و چشمه‌هایی كه از البرز مركزی سرچشمه می‌گیرند، كماكان این روستا را زنده نگه داشته‌اند و اگرچه این روستا تقریبا رو به نابودی و متروك شدن است، زیبایی‌های بی‌نظیر آن هنوز پا برجا است. با سفر به این روستا، علاوه بر لذت بردن از طبیعت، دوچرخه‌سواری، تماشای موتورسواران، پیك نیك، آب بازی و عكاسی، می‌توانید به دل تاریخ نیز سفر كنید و در میان جاذبه‌های تاریخی این منطقه به گشت و گذار بپردازید.
شهرستانك روستایی از توابع آسارای كرج است. این روستا بسیار خوش‌آب‌وهواست و در مرز دو استان تهران و البرز قرار گرفته. شهرستانك به خاطر طبیعت بی‌نظیرش و فاصله كمی كه با تهران و كرج دارد، سالانه گردشگران بسیاری را جذب می‌كند. این روستا جاده‌ای كوهستانی، دره‌ای سرسبز، باغ‌های میوه و كوچه‌باغ‌هایی زیبا دارد، كه در سفرتان می‌توانید از قدم‌زدن در آن‌ها لذت ببرید.
جاهای دیدنی شهرستانك
كاخ ناصری شهرستانك
كاخ شهرستانك عمارت ییلاقی‌ای است كه ناصرالدین‌شاه قاجار در این منطقه خوش‌آب‌وهوا ساخته و خیلی‌وقت‌ها برای شكار و استراحت در آن اقامت می‌كرده. كاخ ناصری معروف‌ترین جاذبه شهرستانك است كه برای رسیدن با آن باید مسیری طولانی را پیاده‌روی كنید. اگر قصد رفتن به كاخ شهرستانك را دارید تصور نكنید با یك عمارت شاهانه طرف هستید، این روزها این كاخ كه زمانی جلال و شكوه داشته به خرابه‌ای بدل شده كه دیوارهایش پر است از دیوارنوشته‌هایی كه گردشگران نوشته‌اند. در و پنجره‌ها و ستون‌های شكسته تصویر قشنگی از یك مكان تاریخی نیست. امیدواریم در آینده این عمارت بازسازی و از تخریبش جلوگیری شود.
از كاخ ناصری كه به سمت شمال حركت كنید، به چشمه زلالی به نام گل كیله می‌رسید. این چشمه از زیر سنگی می‌جوشد و به رودخانه می‌ریزد. اگر قصد دارید جایی بنشینید و ناهار بخورید، اطراف این چشمه انتخاب خوبی است، درختان میوه و طبیعت زیبای اطراف چشمه منظره زیبایی می‌سازد. البته برای رسیدن به كاخ و این چشمه باید یك پیاده‌روی طولانی را به جان بخرید.
معماری كاخ ناصری
كاخ ناصری دارای دو بخش اندرونی و بیرونی در یك محوطه ۸۰۰۰ متری است. مجموعه بیرونی این عمارت، حیاطی به شكل مستطیل است كه در چهار تراز طراحی شده است؛ ورودی شاهی به شكل نیم‌دایره در تراز اول قرار داشت و ساختمان دیوان‌خانه در دو طبقه در تراز چهارم ساخته شده بود و مزین به كاغذ دیواری‌های روغنی آلمانی و گچ‌بری‌های سقفی بود.عمارت بیرونی در ابعاد ۱۲ در ۲۴ متر در دو طبقه در تراز سوم ساخته شده بود كه در حال حاضر طبقه دوم تخریب شده است. در بخش شمال غربی كاخ ناصری و در مرز میان اندرونی و بیرونی، حمام خصوصی شاه قرار داشته است. بخش اندرونی نیز در دور تا دور دو حیاط كاخ ساخته شده است. جالب است بدانید كه این دو حیاط، به علت وجود شیب در دو تراز با اختلاف سطح سه متر طراحی و ساخته شده‌اند.
حیاط شمالی یا تحتانی با ابعاد ۱۸ در ۲۴ متر محل اقامت خدمه بوده است و حیاط جنوبی با ابعاد ۲۶ در ۴۰ متر به عنوان حرم‌سرا استفاده می‌شده است. اندرونی از لحاظ ساخت به كاروانسرا شباهت دارد؛ البته این شباهت در حیاط جنوبی بیشتر است. در مجموع ۱۹ اتاق در دو بخش شمالی و شرقی بنا به چشم می‌خورند.
وضعیت كنونی كاخ ناصری
این بنا، مشهورترین و مهم‌ترین جاذبه گردشگری و تاریخی روستای شهرستانك به شمار می‌آید؛ اگرچه نباید انتظار روبه‌رو شدن با عمارتی باشكوه را داشته باشید. متاسفانه در گذر زمان و با بی توجهی، شرایط جوی نامناسب و غارت و تخریب انسانی، كاخ ناصری تبدیل به خرابه‌ای شده است كه دیوارهایش، پر از نوشته‌های گردشگران است.از اتفاقات مهم مربوط به كاخ ناصری می‌توان به بازسازی یكی از ساختمان‌های آن در سال ۱۳۴۸ شمسی در دوران حكومت پهلوی دوم با تصمیم فدراسیون كوهنوردی ایران به عنوان اقامتگاه موقت كوهنوردان و ثبت در فهرست آثار ملی ایران در ۱۶ شهریور ۱۳۷۶ با شماره ۱۹۲۵ اشاره كرد.
حرم‌سرای كاخ ناصری نیز كه با گذشت زمان در زیر خاك مدفون شده بود، بالاخره در دهه ۸۰ خورشیدی، مورد توجه قرار گرفت و پایه‌های آن از زیر خاك بیرون كشیده شد. به مرور، كل بنای حرم‌سرا از خاك بیرون آورده شد و قسمتی از دیوارهای تخریب شده آن مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.
تپه شنستون
تپه شنستون یا «شن ستان» در قسمت جنوب دره گل كیله شهرستانك با مجموعه‌ای از سفال‌هایی قرمزرنگ در قسمتی كه باغ‌های میوه در بالای كوه به پایان می‌رسند، قرار دارد. زمین‌های تپه شنستون در گذشته برای كشت‌های دیم استفاده می‌شدند و به همین دلیل، قلوه‌سنگ‌های پراكنده در دامنه كوه جمع‌آوری شده و در نقاط مختلف دامنه روی هم انباشته شده‌اند.از آنجا كه در دوران تاریخی، اغلب قبرستان‌ها در دامنه كوه ساخته می‌شدند و سفال‌هایی قرمزرنگ و متعلق به همان دوره در تپه شنستون وجود دارند، می‌توان حدس زد كه قدمت این مكان به چادرنشینان دوران تاریخی برمی‌گردد.
كتیبه شهرستانك
در كنار كاخ شهرستانك، یك قطعه سنگ بسیار بزرگ با ارتفاع بیش از چهار متر وجود دارد كه كتیبه‌ای روی آن كنده كاری شده است. به گفته مردم روستا در زمان استراحت ناصرالدین شاه در كاخ، این سنگ از صخره مشرف بر كاخ جدا شده و بدون ایجاد خسارتی در كنار كاخ قرار گرفته است. بعد از این اتفاق، شاه قاجار دستور می‌دهد تا شرح این ماجرا را روی این سنگ بكنند؛ البته نوشته‌های روی سنگ دیگر خوانا نیست و شما فقط می‌توانید كنار آن عكس یادگاری بگیرید.
قلعه دزدبند
روی بلندترین قله كوه شهرستانك، بقایایی از یك بنای تاریخی دیده می‌شود. تاریخ ساخت این بنا را به دوران ساسانیان نسبت می‌دهند. اما از این بنا فقط پایه‌های اتاق‌ها و قسمتی از سقف یك اتاق باقی مانده است و مشخص نیست كاربری واقعی این بنا در گذشته چه بوده است.
درخت سرو اورس
درخت كهنسال سرو اورس كه در میان محلی‌ها با نام «هورست» مشهور است، درختی با حداقل چند صد سال عمر است كه ارتفاعی معادل ۱۷ متر و پهنایی در حدود ۱۴ متر دارد. برای رسیدن به این درخت كهن باید حدود ۲۰ دقیقه از سمت جنوب‌شرقی روستا از یك مسیر خاكی بالا بروید. شما می‌توانید در مسیر بازگشت از كاخ ناصری به آن سر بزنید و دوباره به روستا بازگردید.اگر راه رسیدن به آن را پیدا نكردید، از اهالی روستا كمك بخواهید تا مسیر را به شما نشان دهند. دهیاری شهرستانك در حال ساخت یك مسیر مناسب‌تر برای دسترسی به این درخت تاریخی است.برخی از افراد معتقد هستند كه سرو اورس شهرستانك با قدمتی از ۲۸۰۰ سال قبل، كهنسال‌ترین موجود زنده ایران است و روزگار پرافتخار ایران را از پیش از امپراتوری بزرگ هخامنشیان تا به امروز در سینه خود حفظ كرده است.
چشمه گل كیله
با طی كردن مسافتی نه چندان طولانی در حدود ۲۰ دقیقه از كاخ ناصری به سمت شمال به چشمه‌ای زلال به نام چشمه گل كیله می‌رسید. این چشمه از زیر یك سنگ سرچشمه می‌گیرد و در نهایت به رودخانه می‌ریزد. اگر قصد دارید برای نهار، اتراق كنید و در جایی بنشینید، اطراف چشمه گل كیله انتخاب خوبی به نظر می‌آید. چشم‌انداز زیبای درختان میوه خودروی گردو، گیلاس و آلبالو و طبیعت زیبای اطراف چشمه، استراحت چند ساعته شما برای نهار را فرح‌بخش می‌كنند.البته باید بدانید كه برای رسیدن به كاخ و چشمه گل كیله، یك مسافت پیاده‌روی طولانی در پیش دارید؛ اما اگر تا كاخ ناصری رفتید، حتما به سراغ این چشمه هم بروید و از تماشای طبیعت اطراف آن لذت ببرید.
رودخانه و آبشار شهرستانك
رودخانه نسبتا پرآب شهرستانك از وسط روستا می‌گذرد و در نهایت به رودخانه كرج می‌ریزد. شما می‌توانید از طبیعت زیبای اطراف رودخانه و آب گوارا و خالص آن لذت ببرید و عكس‌های زیبایی بگیرید. این رودخانه از چشمه گل كیله سرچشمه می‌گیرد كه بالاتر از كاخ ناصری واقع شده است.مسیر این رودخانه قبل از رسیدن به رودخانه كرج، حدود ۱۵ كیلومتر است و درختان سر به فلك كشیده در كنار صدای روح‌نواز جریان آب، بیننده را از خود بی‌خود می‌كند. آب بازی در رودخانه شهرستانك، یكی از لذت‌بخش‌ترین فعالیت‌هایی است كه می‌توان در این روستا انجام داد. البته باید همیشه حواستان به عمق رودخانه و خطرات احتمالی باشد.
در امتداد مسیر كاخ ناصری، قبل از رسیدن به چشمه گل كیله، یك آبشار كم ارتفاع و عریض وجود دارد كه بازدید از آن، طراوت و شادابی فوق‌العاده‌ای به شما اهدا می‌كند.
فرهنگ مردم شهرستانك
پس از یك آتش‌سوزی گسترده در سال ۱۳۷۲، بیشتر خانه‌های روستا در آتش سوختند و با كم شدن جمعیت، خانه‌ها متروك و مخروبه شدند. تنها ساكنان دائمی روستا به نوسازی خانه‌های خود پرداختند و بقیه خانه‌ها به دلیل مهاجرت روستاییان، به حال خود رها شدند. البته بیشتر خانه‌های سوخته، قابل تعمیر هستند؛ اما درآمد كم اهالی روستا و هزینه‌های بالای مرمت، سبب مهاجرت یا تعمیرنكردن خانه‌ها شده است.
جمعیت این روستا بر پایه سرشماری مركز آمار ایران در سال ۱۳۸۵ ، ۱,۰۴۸ نفر (۳۱۷ خانوار) بوده است؛ اما باید بدانید كه جمعیت روستا در فصول مختلف سال، متغیر است. باغداری، شغل اصلی مردم شهرستانك است و علاوه بر آن، مردم به دامداری، تولید محصولات لبنی، كشت غلات، پرورش زنبور عسل، جاجیم و شالبافی هم مشغول هستند. اهالی روستای شهرستانك، مسلمان هستند و به زبان فارسی و مازنی سخن می‌گویند.
حسین كریمان در جلد دوم كتاب قصران كوهسران نوشته است:
منطقه قصران باستانی شامل مناطق لاوشان، فشم، شمشك، گاجره و روستاهای كوهپایه‌ای توچلال تا مناطق غربی رودخانه جاجرود. زبان عمومی مردم قصران لهجه‌ای از زبان باستانی پهلوی است كه زبان طبری یا مازندرانی، كه از ریشه زبان‌های دیرین ایرانی است و عربی و اندكی تركی، بدان درآمیخته و از زبان دری نیز در قرون اسلامی تاثیر یافته است و هر چه از ری به مازندران نزدیك‌تر شوند، بر میزان لهجه مازندرانی به همان نسبت افزوده می‌شود؛ چنان‌كه در لهجه میگون و شهرستانك و لالان و زایگان و روته و گرمابدر و شمشك و دربندسر زبان مازندرانی غلبه دارد.
سوغات شهرستانك
گردو، انواع میوه، عسل، لبنیات، گیاهان دارویی مانند پونه و قارچ كوهی و جاجیم و شال از جمله سوغات‌های شهرستانك هستند. جالب است بدانید كه اهالی شهرستانك، علاوه بر مصرف زردآلوی تازه، آن را «پله» یا برگه‌برگه می‌كنند تا پس از خشك شدن به همراه هسته‌های آلوی تفت داده شده در نمك، به‌عنوان آجیل بخورند. پس از خرید برگه زردآلو نیز در شهرستانك غافل نشوید.
پوشش گیاهی و جانوری شهرستانك
انواع گیاهان دارویی و سبزیجاتی مانند پونه، الك شورك و قارچ كوهی، ریواس و غیره در شهرستانك می‌رویند كه اهالی روستا آن‌ها را می‌چینند و خشك می‌كنند. در هر گوشه‌ای از این روستای ییلاقی، عطر و بوی این گیاهان و سبزیجات معطر به مشام می‌رسد و بیینده را مدهوش می‌كند.
از انواع گونه‌های جانوری كه در شهرستانك زندگی می‌كنند، می‌توان به روباه، شغال، خرگوش، آهو، گرگ، قوچ، میش، بز كوهی و كبك اشاره كرد.
بهترین وقت سفر به شهرستانك
به عنوان راهنمای سفر به شهرستانك باید به بهترین زمان برای سفر به این روستا هم اشاره كنیم.آب و هوای شهرستانك، معتدل و سرد است و زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی معتدل و دلپذیر دارد. بیش از پنج ماه در سال در شهرستانك، یخبندان است و شهرستانك، یك روستای ییلاقی به شمار می‌آید. سفر به این روستای خارق‌العاده زیبا در هر فصلی، لطف خودش را دارد و بهترین زمان سفر به شهرستانك، كاملا به مناظر مورد علاقه شما بستگی دارد.هر فصلی در شهرستانك زیبایی خودش را دارد و این به سلیقه شما بسته است كه كدام مناظر را ترجیح بدهید. اگر بهار به این روستا سفر كنید،منظره‌ای از درختان پر شكوفه در برابرتان خواهد بود و می‌توانید با اجازه‌گرفتن از محلی‌ها از درختان توت و آلبالو میوه بچینید. فصل تابستان درختان سرسبز و باغ‌های میوه فضای زیبایی می‌سازند، اما حواستان باشد كه همه این باغ‌ها شخصی هستند و باید برای ورود به آن‌ها از صاحبانشان اجازه بگیرید.و اما پاییز! پاییز شهرستانك یكی از قشنگ‌ترین فصل‌های این منطقه است، آب‌وهوای معتدل این فصل و برگ‌های رنگارنگ درختان منظره‌ای بی‌نظیر می‌سازند. در این فصل می‌توانید از محلی‌ها توت و آلبالوی خشك بخرید.اگر از سرما فراری نیستید، از زمستان شهرستانك هم لذت خواهید برد و منظره درختان سفیدپوش حتما برایتان جذاب خواهد بود.
امكانات شهرستانك
اگر برای سفری یكروزه به شهرستانك می‌‌روید، بهتر است صبح زود راه بیفتید و تا عصر در این روستای زیبا به گشت و گذار بپردازید. در سفر به روستای شهرستانك، بهتر است وعده‌های غذایی خود را همراه ببرید؛ البته شاید بتوانید در روستا، آش یا یك غذای سبك پیدا كنید؛ اما فروشگاه یا مغازه‌ای كه تمام اجناس مورد نیاز شما را داشته باشد، در شهرستانك وجود ندارد. ماست و پنیر محلی شهرستانك، نیز مشهور است و شما می‌توانید برای ناهار از مغازه آقای غلامی، ماست بگیرید كه واقعا طعم لذیذ و بی‌نظیری دارد و بهتر است تجربه مزه كردن آن را از دست ندهید.
مسجد جامع، مسجد صاحب الزمان، مسجد صفا، حسینیه شهدا، مركز بهداشت در داخل روستا و آلاچیق‌هایی برای برپایی كمپ، چندین سرویس بهداشتی و یك بوفه كوچك در كنار كاخ ناصری از امكانات این روستا هستند. شما می‌توانید برای نماز و استفاده از سرویس‌های بهداشتی به مسجدهای روستا بروید.
مسیر تهران تا شهرستانك از طریق آزادراه تهران-شمال: در ابتدا باید از تهران به اتوبان شیخ فضل الله بروید و قبل از رسیدن به آزادراه تهران-كرج، از خروجی اتوبان آزادگان شمال، خارج شوید. از ابتدای این نقطه تا روستای شهرستانك، حدود ۵۰ كیلومتر راه است. اتوبان آزادگان، پس از عبور از اتوبان خرازی به آزادراه تهران-شمال تبدیل می‌شود. پس از طی كردن مسیری ۴۰ كیلومتری در آزادراه تهران-شمال باید وارد جاده چالوس شوید و پس از چند دقیقه از خروجی سمت چپ جاده، وارد جاده شهرستانك شوید تا با رانندگی در مسیری ۹ كیلومتری به شهرستانك برسید.
با وسایل حمل و نقل عمومی
مسیر با تاكسی یا اتوبوس‌های شمال: اگر قصد دارید با تاكسی یا اتوبوس‌هایی كه از جاده چالوس به سمت شهرهای شمالی می‌روند، به شهرستانك سفر كنید، در دوراهی شهرستانك پیاده شوید و منتظر خودروهای عبوری شوید. البته در نظر داشته باشید كه ممكن است در زمان برگشت، وسیله نقلیه مناسبی پیدا نكنید یا زمان زیادی معطل شوید؛ پس به شما توصیه می‌كنیم كه با تورهای مسافرتی (از مبدا تهران یا كرج) یا وسیله نقلیه شخصی به شهرستانك بروید، مگر اینكه قصد داشته باشید از لب جاده تا روستا را هم پیاده بروید.
از هر مسیری كه به شهرستانك رسیدید، ماشین خود را قبل از روستا در یك محوطه پارك كنید و از آنجا را به صورت پیاده ادامه دهید.