نشان به نشان حرف‌های بهرام سرمست استاندار قم در مراسم اعطای این لوح ثبتی. استاندار قم در این مراسم با اشاره به فعالیت ۱۲۰۰ هنرمند در این هنر- صنعت ، از ظرفیت یك هزار كارگاه تولید زیورآلات سنتی در استانش خبر داد و گفت، وجود معادن سنگ‌های نیمه‌قیمتی از ظرفیت‌های بالقوه این صنعت در قم به‌شمار می‌رود. این عنوان اما پیش از هر چیز قرار است برای فعالان این صنعت در شهر قم و بعد از آن برای مردم این شهر، رونق اقتصادی به ارمغان بیاورد؛ رونقی كه قرار است در سایه حضور گردشگران داخلی و خارجی از راه برسد. همین است كه از ابتدای كسب این عنوان ملی پرطمطراق، خیلی از فعالان صنعت انگشترسازی چشم به راه تغییراتی هستند كه در تمام سال‌های فعالیت‌شان امیدوار بودند در قم بیفتد و همیشه جای خالی‌اش احساس می‌شد؛ تغییراتی كه حالا با كسب این عنوان به یك ضرورت تبدیل شده‌اند.
اسم هنر انگشترسازی كه می‌آید نگاه‌ها به چند شهر معطوف می‌شود، از مشهد و قم گرفته تا شیراز و اصفهان اما در این بین از نگاه خیلی‌ها مشهد، گل سرسبد انگشترسازی كشور است و حالا شاید برای خیلی‌ها عجیب باشد كه این عنوان به قم رسیده باشد. این اتفاق اما برای خودش یك دلیل بزرگ دارد
دلیلی كه شاید خیلی‌ها از آن باخبر نباشند و سررشته‌اش به دست‌ساز بودن انگشترهای تولید شده قم برمی‌گردد، موضوعی كه وجه تمایز انگشترهای قم و دیگر شهرهاست، دلیلی كه باعث شده گردشگرانی كه از قم به عنوان یكی از مقاصد گردشگری مذهبی كشورمان بازدید می‌كنند، برای خودشان یا به عنوان سوغات انگشتر بخرند و به شهرهای خودشان ببرد. انگشترهایی كه معمولا از نقره ساخته می‌شوند و سنگ غالب‌شان هم عقیق است.
قم یك شهر مذهبی است كه گردشگر مذهبی به آن وارد می‌شود. كسانی كه از این شهر به‌عنوان مقصد مذهبی دیدن می‌كنند، برای خود یا به‌عنوان سوغات، انگشتر می‌خرند و به شهرهای خود می‌برند. جنس انگشترها معمولا نقره است و سنگ روی آن هم غالبا عقیق است و نكته جالب اینجاست كه در شهر قم، هم روی سنگ و هم روی نقره انگشترها، قلم‌كاری انجام می‌شود و همین موضوع باعث شد طرح سیاه‌قلم به یكی از طرح‌های منحصربه فرد قم تبدیل شود.
به امید برندسازی
حالا كه عنوان شهر ملی انگشتر از بین تمام شهرها و استان‌های كشورمان به قم رسیده، توجه خیلی‌ها به این شهر جلب شده و درنتیجه این عنوان با خودش انتظارات زیادی را چه بین مردم عادی و چه بین هنرمندان فعال در این عرصه به‌وجود آورده است. انتظاراتی كه حول چند محور می‌چرخند، از معرفی بیشتر انگشتر تولید شده در قم و هنرمندان فعال این عرصه گرفته تا برندسازی انگشتر قم در سطح ملی، موضوعی كه جای خالی‌اش همیشه در این صنعت احساس می‌شده است و می‌تواند باعث اشتغال‌زایی بیشتر و افزایش رونق اقتصادی در این شهر شود. جذب منابع‌ملی برای توسعه شهرهای ملی و زمینه‌سازی برای ثبت جهانی انگشتر قم و برندسازی آن یكی دیگر از مواردی است كه انتظار می‌رود به‌زودی در این شهر تحقق پیدا كند.
این فوایدی است كه به نظر می‌رسد با این عنوان نصیب هنرمندان انگشترساز قم خواهد شد؛ هنرمندانی كه البته از این انتخاب خوشحالند و چشم امید به روزهای خوش‌آینده دارند و با این حال ته‌دلشان نگرانند كه این عنوان فقط، یك عنوان كاغذی و نمادین باشد.
ابوالحسن هاشمی یكی از اساتید انگشترساز قدیمی قمی در همین رابطه به ما می‌گوید : تجربه ثابت كرده كه این عنوان فقط در حد یك شعار است و مسؤولان فقط می‌آیند یك صحبتی می‌كنند و یك لوحی اهدا می‌كنند و می‌روند و در عمل هیچ‌كدام از مشكلات ما هنرمندها حل نمی‌شود.
سوغات ناشناس
ما مشكلات هنرمندانی را كه در این عرصه در قم دستی بر آتش دارند از زبان این هنرمند قدیمی می‌شنویم. هاشمی می‌گوید: قم یك شهر زائرپذیر است اما برای فروش انگشترهایش كه یكی از سوغاتی‌های اصلی این شهر است، هنوز یك بازارچه یا بازار مخصوص وجود ندارد. همه به صورت پراكنده كار می‌كنند و همین موضوع دسترسی گردشگران را به انگشترسازان سخت می‌كند. از طرف دیگر با توجه به اوضاع اقتصادی و بالارفتن قیمت مواد اولیه، الان قیمت انگشتر هم به‌ناچار بالا رفته اما همین مساله آمار فروش ما را پایین آورده و هیچ حمایتی چه به‌صورت تسهیلات، چه به‌صورت وام و … از ما نمی‌شود و همین مساله باعث شده خیلی از انگشترسازان قید كارشان را بزنند و یك كار دیگر انتخاب كنند.»
مرتضی كیامهر، یكی از اعضای انجمن انگشترسازان قم، هنرمند دیگری است كه درباره كسب این عنوان و انتظارات هنرمندان فعال در این عرصه به ما می‌گوید: «انگشترسازان قم صنف جداگانه‌ای ندارند و زیرمجموعه صنف طلا و ساعت هستند و این یكی از مشكلات ماست، چراكه الان در بحث طلاسازی دیگر كار دست بی‌معناست، همه صنعتی كار می‌كنند اما صنعت انگشترسازی قم صرفا دست‌ساز است و واقعا این نیاز حداقل حالا كه عنوان شهر ملی به قم رسیده احساس می‌شود كه ما برای خودمان یك صنف داشته باشیم. مجوز فعالیت همین انجمن انگشترسازان را هم تازه سه سال پیش بعد از رفت‌وآمدهای زیاد به میراث‌فرهنگی قم گرفتیم، درحالی‌كه برای هرفعالیتی وجود صنف ضروری است.»
این هنرمند كه انگشترسازی را از وقتی شروع كرده كه در قم ۱۲ نفر در این حرفه مشغول بودند و از این ۱۲نفر ۸نفر از هنرمندان افغان بودند، در ادامه می‌گوید: «مشكلات در حرفه ما كم نیست. اصلی‌ترین مشكل ما بحث نقره است كه چون كلا چندتا فروشنده در سطح كشور دارد، خیلی راحت آن را با توجه به نوسانات بازار به ما می‌فروشند، حتی با قیمتی بالاتر از انس جهانی و ما هم چاره‌ای جز خرید نداریم. مشكل بعدی ما ابزارآلات است كه بیشتر این ابزارآلات وارداتی است و واقعا خیلی وقت‌ها احتكار می‌شود و با قیمت بالا به فروش می‌رسد اما حالا كه این عنوان شهر ملی به قم رسیده، انتظار داریم كه اتفاقات خوبی در انتظارمان باشد و حداقل یك نگاه ویژه‌تری به این هنر شود.»
رضا شاكری، یكی از مجموعه‌داران قم هم هنرمند انگشترساز دیگری است كه به ما می‌گوید: «انگشترهای دست‌ساز قم مشتری‌های خارجی دارند و ما بارها در بیروت و كویت در نمایشگاه‌های مختلف شركت كرده‌ایم، چون خریداران این انگشترها دنبال كارهای خاص دست‌ساز هستند؛ كارهایی كه نمونه‌اش پیدا نمی‌شود چون سری‌كاری و بازاری نیست و از هركدام فقط یكی ساخته می‌شود. این‌كه الان قم به عنوان شهر ملی انگشتر شناخته شده، در صورتی می‌تواند برای ما مفید باشد كه به همین اندازه رویش تبلیغ انجام و اطلاع‌رسانی شود. یعنی همان‌طور كه اگر الان از هركسی بپرسی قم یاد سوهان می‌افتد، باید یاد انگشتر دست‌ساز قم هم بیفتد، چون این هنر از آن هنرهای ارزآور است و در صورتی كه رویش سرمایه‌گذاری بیشتری شود، واقعا می‌تواند صنعت استان را هم دگرگون كند.»
بازاری مغفول با ظرفیت‌های زیاد
شهر قم سالانه میزبان ۱۵میلیون زائر و گردشگر ایرانی و سه‌میلیون زائر و گردشگر خارجی است. این آمار نشان‌دهنده وجود پتانسیل قوی در حوزه فروش صنایع‌دستی و انگشتر به‌عنوان سوغات است. اما تا به حال به خاطر پراكندگی تولیدكنندگان انگشتر و قرارگرفتن بیشتر مغازه‌ها در پاساژهای حاشیه حرم و دور از دیدرس زائران و گردشگران، دسترسی خوبی برای فروش آنها وجود نداشت و حالا انتظار می‌رود همزمان با المان‌سازی‌هایی كه قرار است بعد از ثبت این عنوان در سطح شهر قم اتفاق بیفتد، با متمركز كردن بازار فروش و به وجود آوردن یك فضای اختصاصی، این امكان به وجود بیاید تا از این حجم گردشگر و ظرفیت بالای انگشترسازی این شهر، رونق اقتصادی بیشتری نصیب قم شود.