صنایع دستی استان قم ، را در یك مطلب برای شما شرح می دهیم . صنایع دستی یكی از جاذبه‌های گردشگری شهر مذهبی قم است كه به دلیل موقعیت زیارتی پذیرای مسافران داخلی و خارجی زیادی است كه بازار پر رونقی را می تواند در دل این شهر داشته باشد. از جمله برخی از صنایع دستی استان قم می‌توان به قالی دستبافت، معرق كاری، منبت كاری، كاشی و سفال، خرمهره سازی، سنگ تراشی، خراطی چوب، تراش سنگ های قیمتی و انگشتر سازی اشاره كرد كه از این بین ۳۰۰ رشته صنایع دستی در كشور به ثبت رسیده و ۴۲۰۰هنرمند دارای پروانه فعالیت در ۵۰ رشته در استان قم فعال هستند. در سال‌های اخیر توجه چندانی از سوی مسئولین شهر به صنایع دستی در این شهر نشده و برخی از این صنایع به طور كامل تعطیل شده است.
صنایع دستی قم عبارت اند از:
انگشتر سازی قم
بازار انگشتر قم با وجود ۱۰۰۰ كارگاه انگشتر سازی و ۱۲۰۰ هنرمند انگشتر ساز قطب تولید انگشتر نقره دست ساز ایران می‌باشد. این هنرمندان در رشته های نقره سازی ، جواهرنگاری و مخراج كاری، قلم زنی، گوهر تراشی (دامله و فست) و حكاكی نگین مشغول به فعالیت هستند.تفاوت عمده انگشتر سازی قم نسبت به انگشتر سازی در سایر شهرها مانند مشهد در دست ساز بودن آن است. در قم استاد انگشتر ساز تمام مراحل ساخت انگشتر را با ابزارهای دستی و با ذوق و سلیقه خود انجام می‌دهد. اما در سایر شهرها مانند مشهد انگشتر به صورت سری سازی و یا ریختگری تولید شد كه با این كار سرعت ساخت محصولات بالا رفته ولی از كیفیت و ظرافت آن كاسته می‌شود. در قم نیز تعداد محدودی واحد به تولید انگشتر ریختگری مشغول می‌باشند ولی در هیچ شهری از ایران این تعداد هنرمند سازنده انگشتر دست ساز وجود ندارد. استان قم از نظر حجم تولید انگشتر نیز پس از مشهد در رتبه دوم كشور قرار دارد.در ایران شهرهای مشهد، قم، اصفهان، تهران و یزد عمده تولیدكنندگان جواهرات نقره كشور می‌باشند.
خرمهره سازی
«خرمهره» یكی از معروف‌ترین صنایع دستی قم به حساب می‌آید كه ساخت آن به پنج هزار سال قبل باز می‌گردد. «خرمهره» سنگ آبی رنگ یا فیروزه‌ای است كه بیشترین كاربرد آن به اعتقاد مردم قم برای دفع چشم زخم است كه بعد از پخت، حدود ۹ ساعت در كوره‌ای با درجه حرارت حدود ۱۰۰۰ درجه سانتی گراد، سرد شده و از درون خاك مخصوص محصور شده جدا شده و آماده عرضه به بازار می‌شود.در مورد چگونگی كشف كردن خرمهره اینگونه ثبت شده است كه بیشتر از ۵۰۰۰ ساله پیش، در كوره های ذوب مس، مس را در كوره ذوب میكردند و جنس بدنه ی كوره از سیلیس بوده و از كربنات سدیم به عنوان سوخت استفاده می‌شده.
پس از مدتی استفاده یك لایه ی آبی رنگ، بدنه كوره را میپوشاند و این شروعی برای ساختن خرمهره بوده است. درباره اولین محلی كه خرمهره سازی در آن آغاز شد در بین باستانشناسان اختلاف نظرهایی وجود دارد؛ عده ای ایران و عده ی دیگری مصر را آغازگر این هنر میدانند ولی اكثر باستانشناسان معتقدند كه با توجه به مداركی كه موجود است، این هنر برای اولین بار در ایران به وجود آمده است و سپس توسط یك شاهزاده خانم ایرانی، روش ساخت خرمهره به عنوان هدیه به مصر برده شده است.
ولی در بیشتر از جاهای دنیا خرمهره سازی با نام خر مهره قم شناخته شده است و در بسیاری از كشورهای اروپایی به خصوص در آلمان این هنر را با نام قم تكنیك میشناسند.
در هنر خرمهره سازی، از لحاظ كمی و كیفی، خر مهره قم جایگاه خوبی نه تنها در ایران بلكه در جهان را از آن خود كرده است، چرا كه دارای سابقه ای طولانی در ساخت خرمهره است و همینطور تمامی امكانات و مواد اولیه ی لازم برای ساخت خرمهره را در خود دارد.اعتبار این هنر در قم به اندازه ای بوده كه هانس وولف مؤلف كتاب صنایع دستی كهن ایران در بازدید از ایران از كارگاه بزرگ خرمهره سازی در قم بازدید كرده است.
این كارگاه دارای ۱۲ كارگر بوده و مصرف سالانه مواد قلیایی آنان بیش از ۵۰ تن بوده است. مصرف این اندازه مواد اولیه و این تعداد كارگر حاكی از اهمیت این هنر در آن دوران می باشد .هم اكنون نیز در قم ساخت خرمهره ها با جدیت ادامه دارد.
قالی های دستباف
«قالی‌های دستبافت» قم یكی از مشهورترین صنایع دستی این استان به حساب می‌آید. فرش و قالی قم از نظر رنگ، نوع بافت، پرز و الیاف نمای كلی از فرش ایران را نشان می‌دهد و تركیبی از تمام سبك‌های ایران است. همچنین جنس آن‌ها بیشتر از ابریشم، پشم و كرك است و از نظر جنس تار و پود به «گل ابریشم» و «چله ابریشم» معروفند.در قم نیز همانند سایر نواحی ایران، قالیبافی و تولید قالی‌های پشمی از گذشته‌های دور به صورت محدود رواج داشته ولی دارای طرح و نقش مستقلی نبوده‌است. قم از دیرباز به عنوان شهری مهاجرپذیر میزبان افرادی بوده كه از مناطق مختلف ایران یا سایر كشورها به این شهر مهاجرت می‌كرده‌اند. بیشتر قالی‌های گذشته قم توسط همین مهاجران و بر اساس نقشه‌های متعارف و معمول موطن آنان بافته می‌شده. قالیبافی قم یا آنچه امروزه به عنوان قالی سبك قم شناخته می‌شود، مرهون تلاش مهاجرانی است كه طی كمتر از ۱۰۰ سال گذشته از سایر مناطق قالیبافی ایران نظیر كاشان و اصفهان به قم مهاجرت كرده‌اند. قم دارای نقشه خاص و اختصاصی قالی نیست و بافندگان و تولیدكنندگان قمی با دخل و تصرف هنرمندانه در نقشه‌های سایر مناطق قالیبافی ایران محصولات جذاب و چشم‌نوازی را تولید می‌كنند كه به سبب نقشه‌های زیبا، استفاده از ابریشم و بافت ریز و دقیق، در در دوره زمانی كوتاهی شهرت جهانی یافته‌است.
كاشی كاری
«كاشی كاری» هفت رنگ سبكی از كاشی‌كاری است كه به عنوان یكی از صنایع دستی قم دارای جایگاه، كاربرد و رونق اقتصادی بسیار خوبی است. این صنعت از نظر تولید و اجرای كار نسبت به معرق سرعت بالاتری دارد و رنگ‌های متدوال بكار رفته در آن عبارتند از سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، قهوه‌ای، سبز، زرد، حنایی و رنگ‌هایی مثل طلائی با پایه پخت متفاوت حدود ۱۰۰۰ تا ۱۱۵۰ درجه سانتیگراد هستند.
خراطی چوب
«خراطی چوب» یكی از صنایع دستی شهر قم است كه امروزه در بازار كهنه قم با قدمتی ۶۰۰ ساله در حال فعالیت است.
رنگ رزی
«رنگ رزی» به واسطه فرش دستبافت صنعت پررونق روزهای قدیم قم محسوب می‌شد كه به صورت سنتی پا به پای فرش دستباف رونق داشته است ولی در سال های اخیر و همسو با ركود در بازار فرش، از رونق و پویایی خود دور شده است.هنر رنگرزی در قم دارای قدمتی بیش از صد سال می باشد ، طبق كاوش های باستان شناسی بر روی نقاشی های «قره تپه قمرود» سابقه رنگرزی در قم قدمتی ۷ هزار ساله دارد و رنگرزی بر روی الیاف دارای تاریخچه ای كهن است.تعدادی از قالی و قالیچه های موجود به جا مانده از دوران قاجار هنر رنگرزی سنتی را به خوبی نشان می دهد؛ اگر چه همچنان كارگاه هایی در قم در زمینه هنر رنگرزی سنتی فعال می باشند اما به نظر می رسد این هنر گرانقدر مورد فراموشی سپرده شده است و كمتر كسی برای شناخت این هنر به كارگاههای فعال قم سر می زند تا از دستان هنرمند هنرمندانش خبری از این هنر دیرینه بگیرد.
منبت كاری
هنرمندان قمی بیشتر در تولید، طراحی و منبت كاری اشیای تزیینی و تشریفاتی همچون منبت كاری مبل‌های استیل فعالیت دارند. عمدتاً در هنر خود از نقوش اصیل كه شامل طرح‌های اسلیمی و ختایی یا گل و بوته است، استفاده می‌كنند.شهر قم به دلیل نزدیكی به پایتخت یكی از عمده ترین مراكز منبت كاری در ایران است كه كارگاه های فراوانی مربوط به این هنر اصیل را در خود جای داده است.منبت كاری به صورت كنده كاری روی چوب اجرا می‌شود، هنر منبت كاری از جمله صنایع دستی است كه در ایران سابقه ی دیرینه ای دارد، در این هنر نقش‌ها به صورت نقش برجسته روی زمینه كار قرار می‌گیرند.
هنرمندان منبت كار از گروه درودگران هستند،درودگری یا نجاری حرفه‌ای در صنعت و زیرگروه نخستین صنایع چوب است، درودگری فنی كهن است و انسان از ابتدای شهرنشینی به درودگری و نجاری می‌پرداخته است.هنرمندان قمی بیشتر در تولید و طراحی منبت كاری اشیای تزیینی و تشریفاتی همچون منبت كاری مبل های استیل فعالیت دارند.منبت كاران قمی در هنر خود عمدتا از نقوش اصیل كه شامل طرح های اسلیمی و ختایی یا گل و بوته است، استفاده می كنند.
معرق كاری
«معرق كاری» كاشی یكی دیگر از صنایع دستی قم است كه عبارت است از قطعه‌های تراشیده شده كاشی كه نقوش مختلف را از رنگ‌های متفاوت تراشیده و در كنار یگدیگر قرارداده و به شكل قطعاتی بزرگ در آورده و نصب می‌كنند. این نقوش گاهی از نقش‌های گره‌كشی و گاهی از نقش‌های مختلف مانند گل و بوته، اسلیمی، ختایی یا خطوط مختلف تشكیل می‌گردند و زینت بخش بناهای مختلف می‌شوند.
