در آستانه پائیز كه شال شالی آرام آرام از گرد گیلان جمع می شود، پهن شدن گیاه ” لی ” كه از آن حصیر می بافند، بر حاشیه جاده های روستایی در برهوت بی شغلی نشاشتغال دارد ان از و زنانی كه پیش از كرونا دسته دسته دور هم می نشستند و رنگ بر حصیر می بافتند، امروز ماسك پوش و با حفظ فاصله، تصویر ی متفاوت اما خوشایند از گیلان رقم می زنند.بر اساس ارزیابی و داوری های بعمل آمده و مصوبات مربوط به شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی در فروردین ماه سال ۹۶، روستای فشتكه گیلان به عنوان روستای ملی حصیر تایید و ثبت شد و امروز این روستا نه بواسطه اقلیم بلكه به سبب شاخه ای از تولید مورد اقبال گردشگران قرار گرفته است.
لئو تولستوی نویسنده شهیر روس معتقد است به همان‌سان كه سخن؛ افكار و تجربیات انسان‌ها را انتقال می‌دهد، هنر نیز احساسات را منتقل می كند و از این رو سخن و هنر به هم می مانند؛ لذا هنرها گاه چنان بر دل می نشینند كه جمعیت كثیری را به تماشا گرد می آورد.
خمام كه در واقع خُمِ آب بوده و در مرور زمان به خمام تبدیل شده، نزدیكترین شهر به مركز استان گیلان است و روستاهایش یكی پس از دیگری مامنی برای گردشگران فرهنگی می شود؛ بطوریكه پس از شیجان كه به همت دولت تدبیر و امید به عنوان روستای بدون بیكار معرفی شد و آلاچیق درختی اش شهرتی فراتر از مرزها یافت؛ امروز فشتكه آن، هنر مردمان این سرزمین را در حصیربافی در گستره كشور نمایان می سازد.
در آستانه پائیز كه شال شالی آرام آرام از گرد گیلان جمع می شود، پهن شدن گیاه ” لی ” كه از آن حصیر می بافند، نشان از فرهنگ كار و اشتغال دارد و زنانی كه پیش از كرونا دسته دسته دور هم می نشستند و رنگ بر حصیر می بافتند، امروز ماسك پوش و با حفظ فاصله تصویر خوشایندی از فرهنگ تولید در گیلان رقم می زنند.
زنان در فشتكه خمام جلوی در خانه هایشان با روسری هایی بر بالای سر گره زده ساقه های لی را گره در گره تابیده و حصیر می بافند؛ گویا نماد شهر با هنرهای سنتی عجین شده چراكه اگر در شرق گیلان درها رو به باغ های پرتقال باز می شود، در خمام زنان گره بر گره حصیر می تابند و دست ساخته های حصیری آویزان از دیوارهای بیرونی خانه ها، فشتكه را به گالری بازی تبدیل كرده كه گردشگران همزمان با بازدید از آثار هنرمندان، فرآیند تولید را از نقطه نخست تا انتها به تماشا می نشینند.
معصومه شهدی گلشنی هنرمند حصیرباف گیلانی كه به سبب هنرش مرزها را در نوردیده در فشتكه خمام، خود عنان فروش را در دست دارد و علاوه بر پوشش محلی اش، رنگ های تند دست بافته های حصیری اش گردشگران را ناخودآگاه وادار به مكث می كند؛ كافیست به تماشای دست بافته های حصیری مشغول بایستید؛ تا به خود بیایید می بینید بدلیل خوش صحبتی خانم گلشنی و پل زدن به قرن ها پیش، تاریخچه حصیر را می دانی و دستانت پر از بافته های حصیری رنگ به رنگ شده است و این موضوع هیچ ربطی به هویت خبرنگاری ندارد.
وی همه توضیحاتش رو به اتمام است كه تازه متوجه می شود در حال گفت و گو با خبرنگار ایرنا است كه ذوقش بیش می شود و از خاطرات مصاحبه هایش و اشتیاق گردشگران خارجی برای خرید دست بافته هایش و سفر محصولاتش به جای جای جهان سخن می گوید.
شهدی گلشنی با بیان اینكه تبدیل روستای فشتكه خمام به روستای ملی حصیربافی را اقدام بسیار مثمری برای حصیربافان دانست و بیان كرد: اشتیاق به كار و گره زدن آن به ذوق و خلاقیت موجب رونق می شود.
وی، ویژگی حصیربافته هایش را رنگرزی با رنگ‌های طبیعی مانند پوست پیاز و گردو می داند و می گوید : هر ازگاهی نیز صنعتگران از رنگ‌های شیمیایی برای ایجاد تنوع بیشتر كمك می‌گیرند.
این حصیر باف گیلانی یادآور شد: بیشتر محصولاتی كه تولید می‌كند بیش از آنكه ارزش مادی داشته باشد، به سبب قدمت این شاخه هنری و یادآوری سفر خوش شمال و تداعی عطر شالی، جنگل و دریا حائز اهمیت می شود.
شهدی گلشنی می گوید: این هنر را از مادر بزرگش آموخته وهمه تلاشش اینست كه هنر حصیر بافی را با آموزش به نسل نو برای آیندگان زنده و پایدار نگاه دارد.
آسیه خوبانی یكی از هنرمندان حصیرباف است كه به همراه دیگر بانوان هنرمند با رعایت پروتكل های بهداشتی در حال بافت دست ساخته های حصیری در حاشیه جاده روستایی است. او در گفت و گو با خبرنگار ایرنا توضیح می دهد: لی گیاهی خودرو و بومی است كه در این منطقه به وفور یافت می شود و زنان این سرزمین نسل به نسل آموخته اند كه این نعمت خدادادی را به هنر برآورند و امروز زمینه اشتغالزایی خود و فرزندانشان را با آن فراهم كنند.
فائزه رضایی گردشگری است كه اگر چه ماسك به چهره دارد اما پوشش او نشان از جنوبی بودنش دارد. وی می گوید: همیشه كلاه حصیری برایش نماد شمال و شالی بوده و علاوه بر آن، دسته ساخته های حصیری گیلان را بوجود آورنده حس خوش نه تنها برای گردشگران، بلكه برای هر كس كه در جای جای ایران و جهان آن را بعنوان سوغات یا هدیه دریافت می كند، می داند.
وی ادامه می دهد: بدلیل علاقه ام به بافته های حصیری با جست و جو در اینترنت فشتكه را شناختم و یك روز از سفر را به همین موضوع اختصاص دادم و حضور در فشتكه و همكلامی مستقیم با تولیدكنندگان برایم خوشایند بود و از سویی فرهنگ كار و تولید در روستاهای گیلان برایم خوشایند است.
فشتكه خمام، نخستین روستا در حوزه صنایع دستی استان بود كه به ثبت ملی رسید و در سال های اخیر میزبان برگزاری جشنواره ملی حصیر بافی نیز شد و امروز گیلانیان پس از ثبت ملی این روستا و همچنین جهانی شدن قاسم آباد رودسر بعنوان روستای چادرشب بافی، در انتظار ثبت شهر رشت بعنوان شهر ملی رشتی دوزی است.
مریم قاسمی اندرود، كارشناس مسئول حفظ و احیاء صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان در رابطه با حصیر بافی گیلان هم گفت : توانمندسازی در حوزه صنایع دستی، توسعه زمینه های تولید و عرضه این محصولات همراه با ایجاد تاسیسات اقامتی و پذیرایی مختلف در قالب بوم گردی، شرایط جدیدی را برای عرضه خدمات گردشگری در روستاهای استان محقق می سازد.
وی بیان كرد: ماده اولیه حصیربافی، نی‌هایی است كه به صورت خودرو درحاشیه مرداب‌ها و تالاب ها می‌رویند؛ نی های مناسب حصیربافی دارای انواع مختلف بوده و حصیربافان گیلانی اغلب از ۲ نوع نی كه به اصطلاح محلی لی یا گالی(مورد استفاده برای بافت كلاه، زنبیل، سفره، ساك، كیف و …) و سوف یا سیم (مورد استفاده برای بافت زیرانداز) می نامند استفاده می كنند.
قاسمی، جایگاه محصولات حصیری درفرهنگ و زندگی گیلانیان با توجه به بقایای حصیری(طناب، سبد و زیرانداز) مكشوفه از كاوش‌های باستان شناسی شهرسوخته زابل در استان سیستان و بلوچستان(مربوط به۶ هزارسال قبل) و منطقه شهداد دراستان كرمان (مربوط به ۵۵۰۰ سال قبل)، به نظر می رسد سابقه حصیربافی دراستان گیلان نیز در حدود ۶هزار سال باشد چرا كه متاسفانه بدلیل اقلیم گیلان ماندگاری هزاران ساله از حصیر وجود نداشته است.
وی اضافه كرد:بافت حصیر در برخی از نقاط مختلف گیلان از جمله بندرانزلی، لاهیجان، آستانه اشرفیه، لنگرود، شفت، رشت و غیره رواج دارد و عمده ترین مركز تولید آن مناطق روستایی شهرستانهای رشت (فشتكه، تسیه) و بندرانزلی (روستاهای غازیان، گلشن، جفرود و زیبا كنار) است.
قاسمی توضیح داد: تكنیك بافت و نقوش زیراندازهای حصیری و دیگر محصولات حصیری مانند كلاه، زنبیل، سفره، متفاوت است؛ نقش ایجاد شده بر روی زیراندازهای حصیری با توجه به تكنیك بافت آن، به صورت خطوط و نقوش هندسی بوده و در حین بافت ایجاد می شود.
وی ادامه داد: این نقوش برگرفته از گیاهان و اشیاء پیرامون بوده و نامگذاری آنها بر اساس گیاهان و اشیاء الهام گرفته شده و همچنین نام اولین حصیرباف ایجاد نقش است.
وی، ساده (یك فینچی، تك لو، كوتیم)، جفت لو(دو فینچی، دو لو)، سایه (سه فینچی)، گلدسته لاچ (زری لاچ)، ثریا لاچ (ثوریا لاچ)، گل وشه، لیلا لاچ، نقش غازیانی (لوزی یا حلوایی)، شمشیر لاچ (هفت وهشت)، كاول لاچ، قالی لاچ، نقش مارپیچ (حلوایی)، نقش پا، میل میلی و. غیره اسامی برخی از نقوش زیرانداز های حصیری گیلان عنوان كرد.
قاسمی با بیان اینكه روستاها توان مناسبی برای اجرای طرح های اقتصادی زودبازده با قابلیت خوداتكایی دارند، صنایع دستی را ركنی اثرگذار در تحقق این مهم عنوان و خاطرنشان كرد: در بسیاری از روستاهای گیلان تولید صنایع دستی مرسوم است و مواد اولیه آن بصورت طبیعی تامین می شود.
ایران در كنار كشورهایی همچون ژاپن و مكزیك یكی از ۱۶ كشور تولیدكننده حصیر به شمار می‌رود؛ فشتكه در دهستان چاپارخانه بخش خمام از توابع شهرستان رشت است و در راه اصلی جاده رشت – انزلی قرار دارد؛ نخستین محموله حصیر استان گیلان نیز با ارزش اقتصادی هفت هزار دلار شامل ۱۰ هزار قطعه، مهرماه سال ۹۵ به كشورهای حاشیه خلیج فارس صادر شد.
نزدیك به دو هزار و ۵۰۰هنرمند استان در رشته حصیربافی فعالیت می كنند و بیشترین محصولات حصیری گیلان در شهرستان های انزلی، رشت، لاهیجان و لنگرود تولید می شود؛ ۷۰۰ نفر از هنرمندان حصیر باف استان در روستای فشتكه استقرار دارند.
به گزارش ایرنا، حصیرساخته های گیلان و سایر نواحی شمال ایران طرح های هندسی دارند كه از بافت نی طبیعی یك رنگ پدید می آیند؛ امروز این هنرصنعت توانسته در میان رقابت جهانی خود را به عنوان طرحی مدرن در لیست طراحان دكوراسیون معروف امروزی در جای جای جهان به نقش بكشد.
بالغ بر ۲۴ هزار هنرمند صنایع دستی در بیش از ۸۰ رشته در گیلان فعالیت می‌كنند و ۶۴ محصول از اقلام صنایع دستی استان نشان مرغوبیت و شش كالا نشان یونسكو دریافت كرده اند؛ این محصولات شامل رشتی دوزی، لباس محلی، چادرشب بافی، خراطی، چوب تراشی، گره چینی، نازك كاری، منبت و معرق چوب، حصیربافی، بامبوبافی، مرواربافی، سفالگری، كاشی معرق، مینای خانه بندی، چلنگری، قلمزنی، گلیم بافی، جاجیم بافی، شال بافی، نمد مالی، جوراب بافی، عروسك بافی و قلاب بافی از هنرهای سنتی و صنایع دستی گیلان است.
بر اساس ارزیابی و داوری های بعمل آمده و مصوبات مربوط به شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی در فروردین ماه سال ۹۶، روستای فشتكه گیلان به عنوان روستای ملی حصیر تایید و ثبت شد و امروز این روستا نه بواسطه اقلیم بلكه به سبب شاخه ای از تولید و كار مورد اقبال گردشگران قرار گرفته است.
