كویر مسیله، در بین استانهای قم و اصفهان واقع است و درحقیقت یكی ازمراكز كویری جنگلی ایران محسوب می شود.وسعت كویر مسیله بیش ازده هزار هكتار می باشد و درحال حاضر قسمتهای عمده آن پوشیده از درختان گز وتاغ می باشد. بدلیل ارتفاع پایین دشت مذكور ( حدود ۸۰۰ متر ازسطح دریا) ازسایر نقاط اطراف، شیب ملایم دشتها و ارتفاعات شهرقم واراضی شمالی دشت مذكور به طرف دشت می باشد؛ همچنین دریاچه نمك و كویر مسیله مصب دو رودخانه مهم مركزی ایران یعنی رودخانه قمرود ( اناربار) ورودخانه قره چای می باشد.
درروزگار نه چندان دور حدود ۵۰ سال پیش دشت مذكور دارای یكی ازبهترین مراتع استپی ودشتی بوده به گونه ای كه محل چرای اسبهای دولتی درآن زمان بوده ونیز رمه های بزرگ گوسفند وشتر دردشت مذكور به چرا پرداخته اند. علاوه برمراتع خوب درسالهای گذشته دشت مسیله یكی ازبزرگترین تولید كنندگان غلات (گندم ، جو و…) دربخش مركزی ایران بوده است.
ازنظر زیستگاهی دشت مسیله ازقدیم الایام زیستگاه آهو و جبیر و گوره خر آسیایی و ایرانی بوده است. اما درحال حاضر به علت شكار بی رویه ازبین رفتن زیستگاه ها، تعداد اینگونه حیوانات بسیار كم ونادر است؛ اما قابلیت زیستگاهی منطقه جهت حیوانات ذكر شده همچنان به قوت خود باقی است. منطقه كویر مسیله می تواند زیستگاه مناسبی برای هوبره كه ازپرندگان حمایت شده وكمیاب است ( خصوصا” درفصل زمستان) باشد و در فصل پائیز وزمستان درآبگیرهای دشت انواع پرندگان مهاجر ازقبیل انواع مرغابی وحشی، اردك، غاز، فلامینگو، بازهای شكاری وباقرقره و… دیده می شود.
نقاط دیدنی كویر مسیله آفتاب
راه‌های ارتباطی تهران به قم: راه شوسهٔ كنونی تهران – قم در سال ۱۸۸۳ میلادی توسط اتابك ساخته شد و انگیزهٔ پی‌ریزی آن پیدایش دریاچهٔ حوض سلطان بود. در مسیر این راه ارتباطی، پل‌های تاریخی و كاروان‌سراهایی قرار داشت كه به مرور زمان یا تخریب شد یا به كلی از میان رفتند. از قمرود به سوی شمال شرقی و به موازات درهٔ قمرود، «پل دلاك» قرار داشت كه پس از اتصال قمرود به قره‌چای ایجاد شد و منزل اول نیز به نام پل دلاك بود. این پل ۱۶ دهنه داشت كه چند دهنه آن ویران شده است. بنای پل از آجر و مربوط به دورهٔ صفویه است و برای برقراری ارتباط میان قم و مشهد ساخته شده بود. یك راه قدیمی از پل دلاك به طور مستقیم از حاشیهٔ غربی مسیله به سوی ورامین و گرمسار می‌رود. نام پل برگرفته از اسم یكی از شخصیت‌های دورهٔ صفوی است. در شمال این پل، دو ساختمان ویرانه قرار دارد كه سابقاً اقامتگاه كاروا‌ن‌ها بود، اوّلی از خشت و گل و شبیه به كاروان‌سراست و دومی از آجر بنا شده و مانند قلعه است. از پل دلاك به سمت شمال، یك راه ارتباطی از بلندی‌های باقرآباد می‌‌گذشت و با عبور از میان چال سلطان، به منزل دوم كه كاروان‌سرای حوض نام داشت می‌رسید. كاروان‌سرای حوض، قلعه‌ای محكم دارد و از آجر بنا شده و در زمان گذشته چند رشته قنات و آبانبار بزرگ آن را پر می‌كرد. كاروان‌سرای حوض چندین بار تعمیر شده و هم اینك مسكونی است.
كاروان‌سرای دیر: در مسیر راه تهران به قم، پس از حسن‌آباد، راهی به سمت چپ جدا می‌شود كه به بند علیخان و ورامین می‌رود. این راه در جهت شمال غربی به جنوب شرقی و در شمال رودشور قرار دارد.
۱۲ كیلومتر پیش از بند علیخان راهی دیگر از جنوب به شمال آن را قطع می‌كند. اگر راه را به سوی جنوب دنبال كنیم به كاروان‌سرای دیر می‌رسیم و امتداد آن به طرف شمال از طریق دولت‌آباد به ورامین می رسد؛ این همان راه قدیمی ساسانی است كه اصفهان را به ری وصل می‌كرد.كاروان‌سرای كنونی دیر روی ویرانه‌های دیرالجص یا دیر گجین یا دیر كردشیر كه در تاریخ معروف است، ساخته شده است، ظاهر ساختمان قدیمی به نظر نمی‌رسد. در كناره‌های دروازه ورودی كاروان‌سرا، دو برج دو طبقه قرار دارد. داخل این بنا، حیاطی بزرگ است با اتاق‌های كوچك كه یك در دارد و بدون پنجره است؛ اتاق‌ها روی سكویی قرار دارند، جرزهای آن آجری و سقف آن‌ها ضربی است. وسط بدنه‌ها در سه سمت حیاط ایوان‌هایی بزرگ شبیه ایوان‌های داخل مسجد قرار دارد كه معلوم نیست به چه منظور ساخته شدهاند.
كاروان‌سرای حوض: این كاروان‌سرا از اقامت‌گاه‌های بین راهی مسیر تهران – قم محسوب می‌شد كه علاوه بر كاروان‌سرا، قلعهٔ محكمی نیز در آنجا قرار داشت. در شمال كاروان‌سرا، بقایای قلعه دیگری كه از گل ساخته شده است، وجود دارد. مجموعهٔ كاروان‌سرا، قلعهٔ اربابی و قلعهٔ روستایی به نام حوض، درگذشته به دلیل آمد و شد زیاد بین تهران – قم و اصفهان از رونق بسیار برخوردار بود. امروزه كاروان‌سرا و قلعهٔ حوض به علت اینكه در محل خروج از مسیر راه اصلی قرار دارد، كاركرد سابق خود را از دست داده است.
كاروان‌سرای پل دلاك: این كاروان‌سرا نزدیك پلی كه روی رودخانه قره‌چای در محل اتصال آن به قمرود ساخته شده است قرار دارد، از جندق به سوی شمال در ۳۵ كیلومتری منطقه، نخستین كاروان‌سرا دیده می‌شود كه خرابه‌های آبانبار آن هنوز باقی است.
راه‌های قدیمی و پل‌ها: راهها و پل‌های قدیمی این منطقه، عموماً از سه دورهٔ تاریخی بر جای مانده‌اند. هر چند كه بیش‌تر این راهها در دوره‌های بعدی روی همان مسیرهای قبلی بازسازی و مرمت شدهاند، اما هنوز شواهد و نشانههای بارز این راهها بر جای مانده است.
قدیمی‌ترین نشانههای برجای مانده از راه‌های گذشته، راهها و پل‌های متعلق به دورهٔ ساسانی است. این‌ها، راه‌هایی بوده‌اند كه اصفهان را به ری وصل می‌كردند.
یك راه قدیمی دیگر كه در شمال سیاه كوه هنوز نشانههای آن بر جا است، سنگ‌فرشی گسترده است به عرض ۶ تا ۱۰ متر كه در زمان خود، از خطوط ارتباطی مهم میان اصفهان و سواحل دریای مازندران بوده است و آن را به دورهٔ صفوی یا اوایل قاجار نسبت می‌دهند.
آدرس : مرز استان قم و اصفهان
