جشن زادیك مسیحیان در اصل عیدی است كه به شادمانی رستاخیز حضرت عیسی در فاصله زمانی ۲۱ مارس تا ۲۶ آوریل برگزار می گردد .البته در تقویم كلیسائى اعیاد زادیك و رستاخیز جدا از هم ذكر گردیده است. ولى در زبان ارمنى و كلیساى ارمنى ، اصطلاح زادیك نماینگر رستاخیز عیسائى است.
در انجیل ها چگونگى رستاخیز به تفصیل شرح داده است.عید رستاخیز و عید تولد حضرت مسیح دو واقعه بسیار مهم عالم مسیحیت است و در دوران نخستین پیدایش آئین مسیح اعیاد منحصر بفرد عموم مسیحیان بود و اعیاد دیگر بعدها رواج یافته است.
در بامدادان این روز مردم دسته دسته بسوى كلیساها میروند و در باداراگ مخصوص شركت و پس از آن تبرك میشوند.شاراكان خاصى كه با سخنان شیوا چگونگى رستاخیز مجسم شده در اینروز اجرا میشود.در همین هنگام وعده رستاخیز همگانى به مردم داده میشود و رفتگان و درگذشتگان به حیات دوباره و رستاخیز بزرگ امیدوار میشوند.
آنگاه انجیل هاى چهارگانه خوانده میشود و مراسم باداراگ همچنان ادامه مى یاد. اصطلاح زادیك بطور قطع و یقین تجزیه نشده و مأخذ و معنى آن كاملأ روشن نیست. بعضى زادیك را بعمنى قربانى نمودن گوسفند یا گوساله می دانند. برخى آنرا به عید باسك كلیمیان تشبیه میكنند. بطوریكه میدانیم باسك مظهر یك واقعه بزرگ تاریخى بود ، واقعه ایكه یهودیان را از خاك مصر به بسر زمین موعد رهنمون گشت.
در ترجمه كتاب مقدس به زبان ارمنى ، باسك به زادیك ترجمه شده و بعمنى نقل مكان ، جدائى و دور شدن به كار رفته است.بدانسان كه یهودیان ترك خاك مصر و رفتن بسوى ارض موعود را یك واقعه نورانى و شادى آفرین مى پندارند ، همانطور هم ، مسیحیان واقعه رستاخیز را نقطه پایان رنجها و سختیها وآلام حضرت عیسى میدانند و جالب آنكه ، مصلوب شدن حضرت عیسى و رستاخیز او با جشن هاى باسك یهودیان همزمان بوده است.
آزمنولوگ نامدار استپان مالخاسیان در مورد زادیك می گوید :
اصطلاح زادیك از یك عید یهودى كه نشانگر رفتن یهودیان بسوى ارض موعود و عبور از بحر احمر می باشد گرفته شده است. باسك به معنى گذر و عبور میباشد كه در زبان ارمنى زادیك خوانده میشود. در اینروز رسم چنین است كه گوسفند و گوساله قربانى كنند و همین كار را یهودیان در شب حركت بطرف ارض موعود انجام دادند. زادیك در مسیحیت ، نمایانگر رستاخیز عیسائى است و بطور كلى معنى عید و شادمانى را می دهند.
پاتریاك تورگوم در كتاب ” مقدسین و اعیاد ” خود ، شرح زیرین را در مورد لغت زادیك مینویسد : پیشینیان در اصطلاح زادیك ریشه كلمه آزادى را بدست داده و آنرا آزاد شدن معنى نموده اند پاره اى هم ریشه كلمه جدا شدن (زاد) را در آن دیده بیاد جدا شدن قوم یهود از خاك مصر و عبور از دریاى سرخ ، واقعه مزبور را زادیك ترجمه كرده اند. تحقیقات خیر بیشتر بر معنى جدا شدن تكیه دارد و یك تعریف نجومى نیز بر وصف سابق اضافه شده است.
البته كسانى هم هستند كه هیچكدام از فرضیه هاى سابق را نمى پذیرند و میكوشند ثابت كنند كه اصطلاح زادیك ریشه فارسى دارد و معنى آن قربانى كردن را میدهد. هایر آلیشان روحانى و محقق بزرگ ارمنى ، تشابه فراوان میان زادیك ارمنیان ، زاد گرجیان ، ساد مصریان وسات هندیان مى بیند و بعنوان یك الهه بزرگ و مشترك شرقى از آن یاد مى كند.
بزعم او زادیك مظهر قربانى كردن و در اصل از اساطیر و داستانهاى افسانه ئى ارمنى گرفته شده و همانند عید شم السنیم مصریان هنگام فرا رسیدن فصل بهار با قربانى نمودن گوسفند برگزار می شده.با توجه به این تحقیقات مى توان گفت كه زادیك بطور كلى معنى جشن و شادكامى را می دهد و عوام به همین جهت ، زادیك را در موارد مختلف بكار برده و زادیك هاى بزرگ و كوچك را براى خود بوجود آورده اند.
جالب آنكه درست مقارن با عید زادیك ، حشره اى كوچك دیده مى شود كه عوام آنرا زادیك می نامند. این حشره كه داراى پوست گرد و سرخ رنگ با خال هاى سیاه است ، در روزهاى زادیك پدیدار می شود و تنها حشره اى است كه با نام اعیاد شناخته شده و نسبت و رابطه آن با عید زادیك روشن نیست.
به هر جهت ، در ترجمه ارمنى كتاب مقدس ، اصطلاح زادیك زیاد بكار رفته و از آن پس تاكنون میان ارمنیان رواج یافته و همواره جشن و سرور شادمانى از آن آزاده شده است.
مورد دیگرى كه ذكر آن حائز اهمیت می باشد آنست كه از اصطلاحات باستانى ؛ تنها زادیك است كه در كتاب مقدس بارها آمده و از اصطلاحات دیگر مانند وارداوار ، زاغگازارد و غیره در كتاب مقدس هیچگونه یادى نشده است.
وقتى آداب و رسوم توده مردم مطالعه قرار مى گیرد ، مى بینیم كه عوام هنگام بعضى از اعیاد ، از خانه هاى خود بیرون آمده و دسته دسته به دشت و صحرا میرفتند و مراسم خاصى را در هواى آزاد و در میان طبیعت برگزار میكردند. البته بیشتر این رسوم مقارن با فصل بهار و تجدید حیات طبیعت بود و زادیك نیز یكى از همان اعیاد به شمار میرفته است.
متاسفانه امروزه از آن همه آداب و رسوم دل نشین باستانى ، فقط مراسم رنگ كردن تخم مرغ و بازى تخم مرغ به یادگار مانده و روایات زیر نمایشگر آن آداب و رسوم دیرینه می باشد :
۱. مى گویند پس از آنكه مریم ماگدالینى به رم عزیمت كرد ، در راه اشاعه آئین مسیح كوشش بسیار نمود و بحضور تزارتیبریوس باریافت و یك تخم مرغ سرخ رنگ به وى هدیه نموده و سرگرم تبلیغ انجیل شد. بدیهى است كه این روایت افسانه اى بیش نیست و فقط از نظر آنكه پیرامون تخم مرغ حكایت مى كند بذكر آن پرداختیم.
۲. تخم مرغ در ادیان اهمیت خاصى دارد و یونانیان و رومیان قدیم براى خدایان خود تخم مرغ هدیه میدادند تا بدینوسیله از گناهان دنیوى پاك دنیوى پاك و منزه گردند.
در دائرة المعارف كاتولیك راجع به تخم مرغ توضیح زیر داده شده است.
(تخم مرغ در روزگاران باستان نشانه طبیعت محسوب مى شد. در آغاز بهار مردم به یكدیگر تخم مرغ تعارف مى كردند ، پس از ظهور مسیحیت و مرسوم شدن روزه هاى مختلف ، استعمال تخم مرغ تا اندازه اى محدود و جزو مراسم مذهبى و كلیسائى گشت.
در حال حاضر تخم مرغ زادیك نشانگر سنگ قبر حضرت عیسى و رنگ كردن و هدیه دادن آن یك آئین مذهبى است.)
بطور كلى تخم مرغ نزد تمام ملل از مظاهر تجدید حیات بوده و رنگ كردن برنگ سرخ ، نشانه شادمانى و در عین حا ل قربانى بشمار می رفته. بنابر این رنگ كردن و هدیه دادن آنن از اعصار كهن بیادگار مانده است.
پس از مسیحیت ، تخم مرغ سرخ رنگ سمبول خون حضرت مسیح اعلام شد و وارد تشریفات كلیسائى گشت.
زردشتى ها هنوز هم در مراسم خود از تخم مرغ استفاده مى كنند و ایرانیان برسم روزگاران باستان ، بر روى سفره هفت سین تخم مرغ قرار مى دهند.
بطوریكه حكایت مى كنند سلطان جلال الدین ملكشاه سلجوقى شاهنشاه ایران هنگام عید به اطرفیانش تخم مرغ هدیه مى كرد و این عمل جزو مراسم درباى ایران بوده است. در شب عید درباریان بالباس تمام رسمى بحضور شاهنشاه بار مییافتند و از دست شاهنشاه تخم مرغ هاى طلائى میگرفتند. بعد بنوبه خود بزیردستان تخم مرغ سرخ رنگ میدادند. بشهادت تاریخ ، ارمنیان نیز در فصل بهاران تخم مرغ رنگ كرده هدیه میدادند.
در قوانین كلیساى ارمنى ، دستورهاى صریح و روشن در این مورد موجود است و اجراى آن در مراسم زادیك اجبارى است و اما زادیك چنانكه گفتیم عیدى است كه در فاصله زمانى ۲۱ مارس تا ۲۶ آوریل هر سال برگزار مى گردد.