شهر یری مشگین شهر در اصل یك محوطه باستانی در شهرستان مشگین‌شهر از شهرهای استان اردبیل ایران و از توابع روستای ارجقا می باشد.شهر یری یك مجموعه ارزشمند تاریخی است كه در روستای پیر آزمیان در ۵۰ كیلومتری اردبیل و ۳۰ كیلومتری مشكین شهر واقع شده است. این محوطه تاریخی بسیار جذاب و دیدنی، در عصر برنز و عصر آهن ساخته شده است. باستان شناسان مهم و متعددی از شهر یری بازدید كرده‌اند. نخستین بار گروه بریتانیایی چالرز برنی در سال ۱۳۵۶ هجری شمسی در این منطقه به كاوش پرداختند.
چارلز برنی، تاریخ اكثریت گورهای این محل را هزاره‌ی دوم و اول قبل از میلاد می دانست و حتی پیش‌بینی می‌كرد كه این تاریخ به هزار سال قبل‌تر، یعنی هزاره‌ی سوم قبل از میلاد هم برسد. با این حال به این دلیل كه نتوانست آثاری از سكونت عصر برنز را شناسایی كند بر این نظریه اصراری نورزید تا این كه در كاوش‌هایی كه توسط هیئت دكتر نوبری در آذر ۱۳۸۲ انجام شد، اشیای با ارزشی از داخل گورها به دست آمد كه در حال حاضر در موزه باستان‌شناسی خلخال نگهداری می‌شوند و این نظریه را تایید می‌كنند.
شهریئری دارای سنگ های برافراشته و سنگ نگاره های زیادی است كه با گذشت زمان فرسوده شده و سبب شده آسیب زیادی به این بازماندهای باستانی وارد شود به طوری كه در گردباد سال۱۳۹۰ باعث تخریب و ویرانی بخش زیادی از محوطه مورد نظر شد. وجود ۲۸۰ قطعه سنگ افراشت باستانی كه قدمت آن به بیش از ۸ هزار سال پ. م. می رسد توجه محققان را بیش از پیش به خود جلب كرده است.
محوطه باستانی شهریئری به سه بخش تشكیل شده كه بخش اول شهر كه جای زندگی و در كنار رودخانه قره سو قرار دارد، بخش دوم؛ قله كه بخش نظامی و نگهبانی از شهر كه دیواری تا حدود سه كیلومتر و خشكه چینی بوده و بخش سوم معبد كه جایی برای عبادت و نیایش شناسایی شده است.در قسمت پایین معبدغاری هست كه به عنوان آب انبار چشمه و حمام مورد استفاده قرار می‌گرفته و دروازه‌هایی نیز وجود دارد كه دروازه ورود به معبد است و اگر كسی قصد عبادت داشت باید خودش را در غار تمیز كرده و از زیر دروازه رد می‌شد و به معبد می‌رفت.
از مهمترین اشیای باستانی كشف شده در شهریری می‌توانیم به سفال‌های نقش سبدی و سنگ آبسیدین (مخصوص برش شیشه) اشاره كنیم. این مساله می‌تواند گواه خوبی بر موضوع ارتباط فرهنگی و تجاری بین این منطقه با قفقاز و آناتولی در دوره كالكولتیك یا همان عصر مس و سنگ باشد. علاوه بر این در سال ۱۳۸۴ بقایایی از سفال، مفرغ و نقوش انسانی در منطقه شهریری دیده شد كه به عقیده باستان‌شناسان، این اشیا نذوراتی هستند كه مردم به معبد یئری پیشكش می‌كردند.
قدمت دژ و معبد این محوطه تاریخی متعلق به هزار و ۴۵۰ سال پیش از میلاد بوده و آثار به دست آمده از محدوده قوشاتپه نیز گویای تعلق به هزاره هفتم قبل از میلاد است.
منطقه ای كه قدمت آن به دوره نوسنگی و مس سنگی، مفرغ و نیز اوایل عصرآهن می رسد. ارتفاع این سنگ های برافراشته با تفاوت در اندازه آن بین ۷۰ تا ۳۶۰ سانتی متر است و نكته مهم و جالب تر آن اینكه این سنگ های برافراشته به شكل انسان است و چهره انسان بر روی آن ها نقش شده است. این نقش ها و حكاكی های سنگی شكل انسان های دست به سینه را نشان می دهد كه بیشترشان دهان ندارند!
چون همه سنگها كمربند با شمشیر دارند نشاندهنده این واقعیت است كه در آن دوره وظیفه زنها صرفا خانه داری و مواظبت از بچه نبوده و به همراه مردها،دوشادوش در حال نبرد و مبارزه بودند.بخاطر معبد بودن این محل، هیچكدام از سنگها دهان ندارند و اعتقاد داشتند هیچكس حق صحبت در نیایشگاه را ندارد بجز یك سنگ(نفر).تنها سنگ افراشته ای كه دهان دارد و خودش هم زن است كه احتمالا بعنوان روحانی حق صحبت داشت.سنگی كه دو خط زیر سرش موجود است و آن نشانه داشتن دهن می باشد.
این زن برعكس سایر مجسمه‌ها، دهان دارد. برخی از افراد و محلی‌ها معتقدند این زن به واسطه نوعی مشروعیت دینی یا قانونی به عنوان عابد یا سخنگو به این شكل حكاكی شده و برخی دیگر چنین می‌گویند كه زنان در تاریخ آن دوران از منزلت بالایی برخوردار بوده‌اند و این سنگ افراشته با مضمون احترام به زنان این‌گونه ساخته شده است.
كاوش ها و تحقیقات انجام شده بر روی قبرهای عصر آهن و سفال‌های به دست آمده از این منطقه كه به دوره كالكولتیك مربوط می شود قدمت آن را به عصر آهن می رساند. سفال های یافته شده از این نقطه شبیه سفال های منطقه باستانی دالما و حاجی فیروز هستند كه این مساله قدمت و پیشینه سكونت انسان در استان اردبیل را به دوره مس و سنگ می رساند و همین آثار به دست آمده این نكته را تایید می كند. بعضی از این سفال ها منقوش و بعضی طرح سبدی شكل دارند. البته چند قطعه سفال دو لایه هم از این منطقه در كشفیات باستان شناسان به دست آمده كه محققان معتقدند لایه دوم سفال جنبه ترمیمی برای قسمت‌های شكسته ظروف سفالی داشته است.
در این محوطه گورستانی به چشم می‌خورد كه طول برخی از قبرهایش تا شش و نیم متر می‌رسد. نشانه‌های به دست آمده از این قبرها، حاكی از آن هستند كه افراد آن زمان به زندگی بعد از مرگ اعتقاد داشته‌اند و همراه با مرده‌هایشان ابزار و لوازم زندگی و حتی آب و غذا نیز دفن می‌كرده‌اند تا اسباب زندگی بعد از مرگ را فراهم كنند.
چیدمان سنگ افراشته های معبد دقیقا مطابق با ستارگان خوشه پروین می باشد.عكس ناسا از وضعیت قرار گیری ستارگان خوشه پروین در آسمان ، با فرم قرار گیری سنگ افراشته ها را باهم مطالعه كردند و اینطور نتیجه گرفتند كه مردمان آن عصر،آشنائی كامل با علم نجوم و ستاره شناسی داشتند.
در فروردین ۱۳۹۰ گردباد باعث ویرانی بخشی از این محوطه شد.كه دولت جمهوری اسلامی هیچ گونه حمایتی جهت حفظ این آثار ارزشمند، نداشته است.این شهر به شماره ۶۱۶۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
فصل بهار و تابستان بهترین فرصت برای سفر به اردبیل و استان‌های آذربایجان شرقی و غربی است. آب و هوای این منطقه از ایران در این فصل بسیار عالی و دلپذیر است.
