حمام نواب از جمله آثار دوره قاجاریه شهر تهران است و در خیابان ۱۵ خرداد شرقی كوچه بیك دامغانی( بازارچه نواب سابق) قرار دارد .در اولین نقشه‌های تهیه شده تهران به نام گذر حمام نواب ذكر شده است. این بنا توسط زنانی به نام‌های سارا سلطان خاتون و سارا حاجر خاتون كه دختران فردی به نام نواب بوده‌اند ساخته شده است.حمام نواب، پاتوق فرهنگی بافت تاریخی شد.حمام نواب برای جلوگیری از اتلاف گرما و امكان استفاده از آب قنوات و چشمه‌ها به برای استحمام، پایین‌تر از سطح زمین ساخته شده است.
مصالح به كار رفته در ساخت این بنا شامل آجر، آهك، ساروج، سنگ و كاشی است. در این بنا پس از مرمت، از سیمان نیز برای حفظ آن استفاده شده است.
حمام نواب دارای بخش‌هایی چون هشتی، سربینه، تنظیف گرمخانه، سرویس بهداشتی، خزینه، استخر و ستون است.چیزی كه در معماری این بنا مشهود است كاربندی و وجود آهك روی سطح بنا بسیار محدود بوده كه حاكی از وجود تزیینات قابل توجه در آن است و نشان از ذوق و استعداد هنری معمار آن دارد.این حمام دارای كتیبه كاشی‌كاری شده بوده و از آن برای صحنه‌های از فیلم قیصر استفاده شده است.
پاتوق مردم قدیم، چه در ایران و چه بسیاری از كشورهای دنیا، در بازار و حمام و قهوه خانه ها بود كه فرصتی برای تعامل اقتصادی و فرهنگی و تجاری و گفت و شنودهای روزمره بود. شاید به همین خاطر، بازار و حمام، همواره از معماری تحسین برانگیزی در كشور برخوردار بوده و معمولا با تزئیناتی چون كاشی كاری، نقاشی، كادربندی و دكوراسیون سنتی جذابی همراه می شد.
حمام های تاریخی ایران كه نمونه اش را در فین كاشان و سمنان مشاهده می كنیم، بخشی از هویت و فرهنگ این مرز و بوم است كه برای حفظ و دوام آن باید همه تلاش كنند و این تنها وظیفه دولت (سازمان میراث فرهنگی ) نیست. امروز شمار معدودی حمام تاریخی در كشور مانده كه بعضاً بخاطر افزایش درآمد و رونق كسب و كارش، تغییر كاربری داده شده و به موزه و فروشگاه تبدیل شده اند.
یكی از این حمام های قدیمی، حمام نواب است كه یكی از صدها حمام بازمانده از عصر قجر بوده و نگین منطقه ۱۲ شهر تهران به شمار می رود. جایی كه امروزه در همان فضای حمام سنتی، بازارچه سنتی از هنر و صنایع دستی كشور برپا شده است.
بازدید از حمام نواب، فواید بسیاری دارد. یكی اینكه با بافت قدیمی و سنتی شهر ری كه تا حدودی همچنان آن رویه را حفظ كرده است آشنا می شوید و از تنها حمام بازمانده از عصر قجر این منطقه دیدن می كنید.
دومی، لوكیشن برخی از فیلم های معروف و قدیمی سینمای ایران است كه روزگاری، شاهد حضور بزرگان سینمای ایران در قبل و بعد از انقلاب بود را مشاهده خواهید كرد. همچنین، با صنایع دستی نقاط مختلف كشور كه در بازارچه صنایع دستی حمام، در معرض دید علاقمندان صنایع دستی قرار گرفته است، آشنا خواهید شد.
حمامی با بیش از یك هزار متر مربع مساحت كه حدود بیست پله از كف بازار پایین تر است و آب آن از قناتی معروف به حاج علیرضا تامین می شد. این حمام قبلاً یك چاله حوض و سه خزینه داشت كه چاله حوض آن، از بزرگ ترین چاله حوض های تهران بود.
محله ی عود لاجان، كه در محور تاریخی و فرهنگی و تجاری امام زاده یحیی قرار دارد، اكنون نامی شناخته شده برای تهرانگردها بوده و در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد. از سال ۱۳۹۰ نیز به عنوان خانه صنایع دستی تهران، تحت نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران قرار دارد.
اگر قصد دارید در فضایی نوستالژیك، به خوردن و آشامیدن مشغول شوید، كافه گردی در حمام نواب را توصیه می كنیم. البته در كنار آن، فرصتی برای آشنایی با جاجیم و گلیم و مینا و خاتم اصفهان و انواع و اقسام دستاوردهای هنری اقلیم ایران برای شما فراهم است و اگر فرصتی برای رفتن به خیابان نجات الهی تهران ندارید، از این فرصت استفاده كنید.
بنابراین بازدید از این حمام تاریخی، یك تیر و چند نشان است و می توانید تفریح هنری خوبی در یك آخر هفته سرد زمستانی باشد.
وقتی وارد خیابان پیك دامغانی شوید، عمارتی آجری نظر شما را جلب می كند كه بر روی سر در آن با كاشی های آبی و خط نستعلیق نوشته شده است: خانه صنایع دستی و هنر حمام نواب.
حمام نواب در سال ۱۳۹۰ تغییر كاربری داد و به همت شهرداری منطقه ۱۲ و اتحادیه صنایع دستی كشور و سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان تهران به مركز صنایع دستی شهر تهران تبدیل شد.حمام نواب در سال ۱۳۸۵ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۱۶۲۲۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
