ریپورتاژ آگهی
مسجد جامع

مسجد جامع

مسجد جامع اصفهان تركیبی از سبك های معماری و تزئین كاری ایران در گذر زمان است از قدیمی ترین مساجد ایران است كه بر روی ویرانه های
  • 1400/12/17
  • استان : اصفهان
  • شهر : اصفهان
  • دسته : مساجد تاریخی ایران
آدرس : اصفهان- میدان قیام، خیابان علامه مجلسی
تلفن : 66059000-021

مسجد جامع اصفهان تركیبی از سبك های معماری و تزئین كاری ایران در گذر زمان است از قدیمی ترین مساجد ایران است كه بر روی ویرانه های مسجد قدیمی تری ساخته شده كه اعراب ساكن حومه اصفهان در قرن دوم هجری ساخته بودند.تاریخچه ساخت مسجد جامع اصفهان به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده، زمانیكه مهمترین طرح های توسعه در دوران آل بویه و صفوی صورت پذیرفته اند. این بنا، از لحاظ فنی، هنری و انواع معماری ادوار مختلف اسلامی دارای شهرت جهانی است و در فهرست میراث جهانی یونسكو در سال ۲۰۱۲ به ثبت رسیده است.

تاریخ زایش و تحولات مسجد جامع اصفهان از تاریخ پیدایش شهر اصفهان جدا نیست. مسجد جامع و بافت تاریخی شهر اصفهان به صورت مجموعه ای در هم تنیده اند. این مسجد دارای ورودی های متعددی است كه هر یك ارتباط فضای مسجد را با بخش هایی از بافت پیرامون آن برقرار می كند. زمان ساخت ورودی ها متفاوت است و هر یك در مقطعی از تاریخ پدید آمده اند.

كتیبه ای در هنگام ورود به مسجد جامع وجود دارد كه مربوط به زمان فتحعلی قاجار است. كاشی كاری مسجد جامع اصفهان كه در درب ورودی نصب شده در سال ۱۲۱۸ هجری قمری مزیّن گشته است.

 

مسجد جامع-F4X7lQ2967

این مسجد دارای بناهای متعددی است از جمله:

صحن چهار ایوانی، شبستانها، مدرسه مظفری، صفه های كوچك دوره دیلمی ، گنبد نظام الملك، گنبد تاج الملك، محراب اولجایتو، چهار ایوان معروف صاحب، استاد، شاگرد، درویش

قدیمی ترین بنای تاریخی اصفهان را باید مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان تلقی كرد. سیمای فعلی مسجد عمدتاً مربوط به اقدامات دوره سلجوقی است اما تعمیرات و الحاقات آن به دورانهای بعد به خصوص عصر صفویان مربوط می شود . اما در كاوش های باستان شناسی مراحل قبل از سلجوقی هم به دست آمده كه به دوران آل بویه و قرن سوم هجری باز می گردد. در همین كاوش ها آثار قبل از اسلام نیز كشف شده است.

مسجد دارای ورودیهای متعدد است كه هر یك فضای مسجد را به بخشهایی از بافت پیرامون آن مربوط می كند این ورودیها همه در یك زمان ساخته نشده اند و هر یك در مقطعی از تاریخ و در ارتباط با ساختمان درون و بیرون بنا به وجود آمده اند. گذرها و معابری كه در گرداگرد مسجد وجود دارند بیانگر ارتباط گسترده ای است كه مسجد با بافت قدیم شهر دارد.

مسجد جامع اصفهان با نقشه چهار ایوانی بنا شده و از آنجا كه ابداعات هنری و معماری ۱۵ قرن دوران اسلامی را در خود گرد آورده است یكی از بهترین آثاری به شمار می رود كه در دنیای امروز شهرت دارد. با توجه به منابع و مآخذ مختلف این نكته مشخص می شود كه مسجد جامع در طول زمان به سبب آتش سوزی و جنگ های متعدد و نا آرامی های دوران های مختلف آسیب فراوان دیده و دوباره بازسازی و مرمت شده است.

چهار ایوان اطراف میدان مشخص كننده شیوه مسجد سازی ایرانیان است كه پس از احداث آن در سایر مساجد نیز رواج یافته است. این ایوان ها كه به نامهای صفه صاحب در جنوب صفه درویش در شمال صفه استاد در مغرب صفه شاگرد در مشرق نامیده می شوند با تزئینات مقرنس سازی و كاربندی یكی از فنون بسیار جالب معماری ایران را بیان می دارد.
نمای داخلی صحن مسجد و كاشیكاری های آن مربوط به قرن نهم هجری است كه احتمالاً مناره ها نیز مربوط به همین زمان می باشند به طوركلی بنای كنونی مسجد جامع اصفهان شامل بخشهای زیر می باشد:

 

مسجد جامع-s1OJSVFTKL

شبستان مسجد : این شبستان كه بر ستون های مدور استوار است كه با گچبریهای بسیار زیبا تزئین شده است. این قسمت مربوط به عصر دیلمیان است.

گنبد و چهل ستونهای اطراف آن كه در ایوان جنوبی مسجد واقع شده و در فاصله سالهای ۴۶۵ تا ۴۸۵ هجری قمری بنا شده است. این گنبد در زمان سلطنت ملكشاه سلجوقی و وزارت خواجه نظام الملك ساخته شده از نمونه های نادر ساختمان های عصر سلجوقی است. ایوانی كه در جلوی این گنبد آجری واقع شده در اوائل قرن ششم هجری بنا گردیده و سقف آن از مقرنس های درشت تركیب شده است. این گنبد دارای زیباترین طرحهای تزئینی ساخته شده از آجر و گچ میباشد.

گنبدی كه در بخش شمالی حیاط مسجد واقع شده و قرینه گنبد خواجه نظام الملك است در سال ۴۸۱ بنا گردیده است. احداث این گنبد را به ابوالغنائم تاج الملك یكی دیگر از وزرای عصر سلجوقی نسبت می دهند.
ایوان معروف به صفه صاحب كه در دوران سلجوقی ساخته شده و تزئینات آن مربوط به عصر قراقویونلو و صفوی است. در این قسمت كتیبه هائی از دورانهای مختلف از جمله صفویان به چشم می خورد.

ایوان غربی معروف به صفه استاد كه در عصر سلجوقی بنا شده و در دوره صفویان با كاشیكاری تزئین شده است . در این صفه علاوه بر خطوط ثلث و نستعلیق كه به تاریخ ۱۱۱۲ هجری قمری و در زمان سلطنت شاه سلطان حسین كتابت شده عباراتی به خط بنائی بسیار زیبا و با امضاء محمد امین اصفهانی نوشته شده است.

با مطالعه این عبارات و دقت در خطوط بنائی این ابیات بسیار زیبا مشخص می گردد.

چون نامه جرم ما به هم پیچیدند بردند و به میزان عمل سنجیدند

بیش از همه كس گناه ما بود ولی ما را به محبت علی بخشیدند

رو به روی این ایوان، صفه شاگرد قرار دارد كه در عصر سلجوقی بنا شده و در قرن هشتم و یازدهم هجری قمری در دوران حكومت ایلخانان و صفویه تزئیناتی به آن اضافه شده است.

این ایوان فاقد تزئینات كاشیكاری است و با مقرنس های آجری تزئین شده است. در این ایوان سنگ مرمر یكپارچه نفیسی است كه در اطراف و بالای آن لوحه ها و كتیبه هایی نوشته شده است. در منتهی الیه ضلع شرقی مسجد جمعه صفه عمر واقع شده كه كتیبه تاریخی هلال ایوان آن به سلطنت سلطان محمود آل مظفر اشاره می كند. تاریخ این كتیبه ۷۶۸ هجری قمری است و خطاط آن عزیز التقی الحافظ می باشد.

در سقف این صفه خطوط تزئینی و تاریخی به چشم می خورد كه با خط بنائی عبارات مذهبی و سازنده بنا به نام مرتضی بن الحسن العباسی الزینبی نوشته شده است . علاوه بر آن در این صفه نام استاد كاران دیگر همچون حسن كاروان كاشیكار و كوهیار الابرقوهی خطاط كتیبه محراب صفه به چشم می خورد.

در شمال ایوان استاد شبستان كوچكی قرار دارد كه زیباترین محراب گچبری مسجد را در بر دارد . این شبستان كه به مسجد الجایتو نیز معروف است دارای محرابی است كه به مثابه گوهری تابناك از هنر ایرانی در جهان از شهرتی عظیم برخوردار است. بر این محراب زیبا نام سلطان محمد خدابنده ایلخان مشهوری كه قبل از تشرف به دین اسلام لقب الجایتو را داشت و بعد از مسلمان شدن خود را خدا بنده نامید و وزیر دانشمند او محمد ساوی و سال ساختمان آن یعنی ۷۱۰ هجری قمری به چشم میخورد.

زیباترین منبر منبت كاری موجود در مسجد جمعه اصفهان نیز در این مسجد قرار دارد كه سال ساخت آن ذكر نشده است. از مسجد اولجایتو به شبستان زمستانی بیت الشتاء می رسیم كه به موجب كتیبه سر در آن در زمان تیموریان به دستور عماد بن المظفر ورزنه ای ساخته شده است. به همین علت به شبستان عماد نیز معروف است این شبستان با شكوه دارای ستون های قطور كوتاه و اتاقهای خیمه ای شكل است. در وسط هر چشمه طاق یك قطعه سنگ مرمر شفاف نصب شده كه نور شبستان را تأ مین میكند.

شبستان جنوب شرقی مسجد كه احتمالاً كتابخانه عظیم و مشهور خواجه نظام الملك را در بر داشته در بمباران شهر اصفهان تخریب گردیده كه مجدداً به شیوه اول بازسازی شده است.

این اثر نفیس و با شكوه به علت در بر داشتن نمونه های گوناگون ادوار مختلف اسلامی از نظر فنی و هنری اهمیت بسیاری داشته و از شهرت جهانی برخوردار است. این شهرت و نفاست همه ساله گروه های بی شماری از علاقمندان و پژوهشگران را به خود جلب می كند حاصل این مطالعات، مقالات و رسالات و كتب متعددی است كه به وسیله معماران و مهندسین و باستان شناسان مشهور جهان و ایران به رشته تحریر در آمد كه اغلب آنها به زبان فارسی ترجمه شده اند.

به طور كلی به همان اندازه كه میدان نقش جهان و عمارات تاریخی اطراف آن یاد آورد معماری و هنر دوران صفوی است مسجد جمعه و محلات پیرامون آن افسانه زندگی در عهد سلجوقیان و روزگار پیش از آن را بیان می دارد.

موقعیت: میدان قیام، خیابان علامه مجلسی

سال تاسیس:قرن دوم هجری

ابعاد مسجد: ۱۴۰*۱۷۰

 

مسجد جامع-QS5pfjOfIK

مسجد جامع-ujMwSL8P34

مسجد جامع-y0dLW7vyYe

مسجد جامع-rx8fO7qbEm

مسجد جامع-s0QUTIvpp8