امروزه تعداد غارنوردان غیرحرفه ای از غار نوردان حرفه ای بیشتر است . اینان كسانی هستند كه بیشتر به جنبه های تفریحی و ورزشی غار نوردی بیشتر توجه داشته و جالب این كه بیشتر غارها نیز توسط این غار نوردان غیر حرفه ای كشف شده است . این علاقمندان غالبا كوهنوردانی هستند كه علاقه به ماجراجویی بیشتری دارند . باید در نظر داشت غارها مكان های دور از دسترس و وحشتناكی نیستند . غارها از جمله شگفتی های طبیعت به شمار می روند .مهمترین غارهایی كه توسط غار نوردان غیرحرفه ای و یا به صورت توریستی مورد بازدید قرار می گیرند عبارتند از : غار علیصدر ، رودافشان ؛ كتله خور ، قوری قلعه و…
در این مطلب سعی شده است تا غارها از نظر شرایط بازدید طبقه بندی شوند . این طبقه بندی در برنامه ریزی سفر به آنها كمك خواهد نمود. غارهای هر استان همراه با درجه سختی آن در بخش جاذبه های هر استان آورده شده است .
غارهای دسته اول : این غارها نیاز به هیچ گونه تجهیزات فنی نداشته و بیشتر بازدید كنندگان می توانند با رعایت حداقل ملاحظات ایمنی به آن مراجعه كنند . این دسته شامل غار علیصدر ؛ قسمتی از غار قنری قلعه د رپاوهن ، كتله خور در زنجان و چال نخجیر در استان مركزی است .
غارهای دسته دوم : دسته ای از غارها هستند كه نیاز به مهارت های فنی غارنوردی ندارند ولی برای كودكان مناسب نمی باشد . استفاده از كلاه ایمنی ،چراغ پیشونی و كفش ولباس مناسب در این گونه غارها ضروریست . بطور مثال غار رود افشان ، بورنیك ، مغان در خراسان .
غارهای دسته سوم : غارهایی هستند كه در بخشی از آن نیاز به استفاده از طناب و یا تجهیزات تخصصی غار نوردی است اما افراد لازم نیست كه در استفاده از این تجهیزات متبحر باشند ( ولی الزاما باید با راهنمایی آشنا به فنون كوهنوردی وارد غار شوند تا به بازدید كنندگان در استفاده از تجهیزات كمك كنند این شرط لازم برای ورود به تمامی غارهاست و تنها در اینجا صدق نمی كند ) مانند غار یخ مراد در جاده چالوس و طرنگ در كرمان
غارهای دسته چهارم : غارهایی هستند كه تنها غارنوردان آموزش دیده و با تجربه با تجهیزات كامل فنی غارنوردی امكان ورود به آن را دارند . در این مورد نیز می توان به غارهایی چون پراو كرمانشاه۷۰۰ متر و غار سم در سمنان ۴۰۰ متر و كودچال در سنقر ۲۱۵ متر اشاره نمود.
عوامل مختلفی باعث پیدایش و شكل گیری غارها می شوند.این عوامل می توانند فرایندهای شیمیایی، فرسایش آب، نیروهای زمین ساختی (تكتونیكی)، میكروارگانیسمها، فشار، تاثیرات اتمسفری، حفاری های انسان و … باشند. غارها را می توان از جنبه های گوناگونی دسته بندی كرد، كه در ذیل به اجمال به آنها می پردازیم:
۱- از نظر جنس سنگهای محیطی:
غارهای آهكی (سنگ آهك، دولومیت، ماربل)
غارهای گچی
غارهای گدازه ای (ماگمایی)
۲- از نظر ریخت شناسی (مورفولوژی) و ساختار هندسی:
غارهای افقی كه شامل تونلهای افقی نزدیك به هم هستند.
غارهای شكافی كه شامل تنها یك شكاف در سنگ یا صخره هستند.
غارهای عمودی كه شامل چاه یا چاههایی هستند كه با هم مرتبط هستند و فاصله نزدیكی به هم دارند.
سیستمهای غاری كه بخاطر بزرگی ویژگیهای مختلفی را با هم دارا هستند.
تفكیك غارهای افقی و عمودی صرفا برای غارهای كوچك است كه در آنها یك تونل و یا یك چاه وجود دارد در اكثر غارها، بخاطر فضای بزرگ و تعدد تونلها و چاهها، سیستم غاری وجود دارد.
۳- از نظر زمان پیدایش:
غارهای اولیه كه در فضای بین سنگها و صخره ها (در زمان شكل گیری آنها) بوجود می آیند مانند تونلهای گدازه ای یا غارهای توفا (Tufa)
توفا :سنگهای رسوبی هستند كه از رسوب لایه های نازك كربنات كلسیم یا به مقدار كمتر سیلیس در اطراف چشمه های آب شور و یا به صورت پوششی در اطراف استالاكتیت ها یا استالاگمیت ها تشكیل می شوند.
غارهای ثانویه كه بعد از پیدایش سنگها و صخره ها و در اثر عوامل غارزا بوجود می آیند، اكثر غارهای جهان جزو غارهای ثانویه محسوب می شوند.
غارهای رده سوم كه بر اثر متلاشی شدن غارهای دیگر بوجود می آیند.
۴- از نظر عمر سنگ:
این دسته بندی برای غارهای آهكی بكار می رود، آهك، سنگی رسوبی است و یكی از مشخصه های اصلی آن، زمان پیدایش می باشد.
آهكهای جدید (اخیر) یا توفا كه در سراسر جهان یافت می شوند.
آهكهای ژوراسیك
آهكهای دونین (Devonian)
ژوراسیك یكی از دوره ها در دوران دوم زمین شناسی است، طول دوره ژوراسیك ۶۰ میلیون سال است.
دونین یكی از دوره ها در دوران اول زمین شناسی است، دوره دونین از ۴۰۸ تا ۳۶۰ میلیون سال پیش به طول انجامیده است.
۵- از نظر روش شكل گیری:
در اكثر منابع و مراجع داخلی، دسته بندی خاصی صورت گرفته است، كه در این قسمت به آن می پردازیم، در این دسته بندی غارها به دو گروه زیر تقسیم می شوند:
۱- غارهای طبیعی
۲- غارهای دستكنده (دست كن، مصنوعی)
البته شاید بتوان گروه سومی هم در نظر گرفت و آن گروه غارهای طبیعی-دستكنده (مانند غار كرفتو) می باشد. این نوع غارها معمولا منشاء طبیعی دارند كه بعدها توسط بشر و برای مقاصد گوناگون حفاری و حجاری شده اند، ولی با توجه به اینكه می توان این نوع غارها را از زاویه غارهای طبیعی و دست كنده به تفكیك بررسی كرد از ذكر تفصیلی آنها صرفنظر می كنیم.