در كوچه پس كوچه‌های بافت تاریخی محله عودلاجان تهران، خانه یكی از بزرگان دین و سیاست، شهید بزرگوار آیت الله سید حسن مدرس واقع شده است. این خانه تمام عناصر معماری ایرانی زمان خودش را دارد و قدم زدن در آن و بازدید از موزه اش بسیار دلچسب است.چهارراه سرچشمه، گذر میرزا محمود وزیر (كوچه شهید جاویدی)، بن‌بست مدرس، خانه تاریخی و ارزشمند آیت‌الله سیدحسن مدرس، سرسخت‌ترین دشمن پهلوی اول را در خود جای داده است.
این خانه كه در زمان پهلوی به نام “خانه وزیر مختار فرانسه” شناخته شده بود، سالیان سال پس از تبعید و درگذشت شهید مدرس، رها شده و متروك بود؛ خانه شهید مدرس بعد از اینكه در سال ۹۳ خریداری و بازسازی شد، “دارالقرآن و خانه موزه‌ی مدرس” نام گرفت. درحال حاضر این خانه برای انجام فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی استفاده می‌شود و بسیاری از رویدادهای هنری و فرهنگی نیز در آن برگزار می شوند. امكانات این مجموعه شامل كتابخانه، آرشیو و مركز مطالعات مدرس شناسی می‌شود. همچنین در زیرزمین این مجموعه یك شربت خانه جذاب وجود دارد كه بعد از گشت و گذار در این خانه ی قدیمی، می توانید خودتان را به صرف یك نوشیدنی مهمان كنید.
بخش‌هایی از این خانه در گذر این سال ها خراب شده و از بین رفته بودند، اما قسمت‌هایی را كه می‌شد تعمیر كرد، با همان سبك قدیمی و اصلی خانه بازسازی كردند.
عمارت قدیمی كه روزگاری محل رفت و آمد چهره‌های بزرگ تاریخ، سیاست از جمله موتمن‌الملك پیرنیا، مشیر‌الدوله، وثوق‌الدوله، مستوفی‌الممالك، ملك‌الشعرای بهار، مصدق و حتی رضاخان بوده، هم‌اكنون تبدیل به انبار كتاب‌های چاپخانه اسلامیه شده است. در این خانه كه بسیاری از تصمیمات سرنوشت‌ساز تاریخ ایران و تهران از جمله پیش‌نویس برخی از قوانین (قانون مدنی و قانون عدلیه و…) در آن نوشته شده، برای بازدیدكنندگان و علاقه‌مندان بسته است.
بنا بر تعریف «كمیته ی بین المللی خانه موزههای تاریخی» (DEMHIST) توسط «شورای بین المللی موزه ها» در سال ۱۹۹۸؛ خانه موزهها بنا به انتظاری كه از آنها میرود به روی عامهی مردم باز هستند.
به صورتی كلی تر، همراه با اثاثیه و مجموعههای گردآوری شده ی خود، حتی در حالتی كه موقعیتهای پیوسته ی زمانی را طی كرده اند؛ با داشتن ساختار نظاممند و منحصر به‌فرد هر كدام، دستهای از شكل ساختار موزه ای را با همه ویژگیهای خود تشكیل می‌دهند.
خانه موزه ها، طیفی متشكل از ارگ های حكومتی تا كلبه های روستایی از هر دوره ی تاریخی محسوب می شوند. این تفسیر از خانه موزه ها، دربرگیرنده ی جنبه های تاریخی، معماری، فرهنگی، هنری و اجتماعی نیز می شود.
طبق اسناد به دست آمده و گفته‌های نوه آیت‌الله مدرس، این نماینده سابق مجلس خانه مذكور را به همراه دو خانه مجاور از حقوق معوقه دو سال و نیم خود خریداری كرد و پس از چندی دو خانه دیگر را می‌فروشد و خانه كنونی كه امروزه به نام خانه مدرس مشخص است از خود به یادگار می‌گذارد.
این بنا كه در دوره قاجار و بر اساس الگوی معماری سنتی ایران ساخته شده است؛ دارای اجزای مختلفی است كه شامل سه حیاط مركزی، اتاق‌ها، راهروها، حوض‌خانه و سه درب ورودی و… می باشد. یك حیاط بزرگ مركزی با یك تالار و دو حیاط كوچك در دو طرفش. بخشی از خانه دارای تالار بزرگی است كه جلسات و دیدارهای شهید مدرس در آنها تشكیل می شده اند.
درطی سال هایی كه این بنا رها شده، بخش‌هایی از آن تخریب و دچار آسیب‌های زیادی شده است.
بر اساس شواهد و مستندات، باقی مانده مرمت آن منطبق با طرح اولیه و با هدف حفظ اصالت انجامشد. از جمله آن می‌توان به حفظ الگوی معماری در تمام فضاهای بیرونی و اندرونی آن و مصالح به كار رفته اشاره كرد.
از خلاقیت‌های بكار رفته در مرمت این بنا می‌توان به استفاده از سیستم سازهای مدرن با هدف مسقف نمودن حیاط مركزی با توجه به كاربری در نظر گرفته شده برای آن اشاره نمود؛ كه بدون دخالت و آسیب در سازه اصلی و سیما و منظر حیاط مركزی انجام شده است.
خانه موزه مدرس، فضایی الهام بخش و معنوی برای نسلهای امروز و فردا خواهد بود تا جامعه، ضمن آشنایی با بزرگان و مفاخر دین، با بهرهگیری از اندیشه‌ها و آثار ایشان، زمینه آزادمنشی و استقلال را برای رسیدن به باوری دینی و ملی پیدا كند.
از آنجا كه این خانه نه تنها فقط محل سكونت شهید مدرس بوده، بلكه محل فعالیت‌های گسترده اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایشان نیز بوده است؛ بنابراین خانه دارای فضاهای اندرونی و بیرونی است كه شامل یك «بخش اندرونی» كه محل سكونت ساكنین منزل و دو «بخش بیرونی» متشكل از فضاهای تدریس و تفسیر و همچنین فضاهایی جهت ملاقات های مردمی و ملاقات با رجال است.
چیدمان فضایی عناصر معماری آن به گونه‌ای است كه فضاهای مختلف به طریقی در اطراف سه حیاط مركزی جانمایی شده‌اند؛ كه در عین حفظ استقلال فضایی و محرمیت، با سایر بخش‌های دیگر نیز ارتباط و دسترسی دارند.
یعنی با وجود اینكه برای بخش‌های اندرونی و بیرونی ورودی‌های مجزا وجود دارد ولی ارتباط سه بخش كلی خانه توسط «حیاط مركزی» حفظ شده است.
این خانه دارای تزئینات آجری ساده شامل قطار بندی و آجركاری بالای برخی سردرها بوده و نیز هر سه حیاط مركزی دارای حوضی زیبا كه پس از مرمت بنا نیز حفظ شده است.
نزدیكترین ایستگاه مترو به موزه خانه مدرس متروی ملت است و اگر با اتوبوس قصد رفتن داشته باشید، باید ایستگاه اتوبوس تكیه رضا قلی خان پیاده شوید و با چند دقیقه پیاده روی به موزه خانه مدرس برسید.
دیدنی های دیگری كه در محله ی عودلاجان و در نزدیكی خانه ی مدرس وجود دارند عبارتند از موزه عمارت كاظمی، حمام نواب، عمارت دبیرالملك و بازارچه سنتی عودلاجان است.
نحوه دسترسی به خانه مدرس
آدرس : خیابان امیر كبیر شرقی (امین حضور) – كوچه شهید جاویدی (میرزا محمود وزیری) – بن بست مدرس (كوچه نصیرالدوله) – شماره ۵
